هدایت به امر الهی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۹: خط ۹:
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==چیستی و اقسام [[هدایت]]==
==چیستی و [[اقسام هدایت]]==
*[[هدایت]] به معنای [[ارشاد]] و [[راهنمایی]] بر چیزی، همراه با [[لطف]] و [[خیرخواهی]] است<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ص ۸۳۵.</ref> که هم در امور مادّی و هم در امور [[معنوی]] می‌‌تواند معنا پیدا کند<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۱، ص۲۶۸.</ref>. [[هدایت]] به دو [[قسم]] [[تکوینی]] و [[تشریعی]] تقسیم پذیر است<ref>ر.ک. کربلائی پازوکی، علی، هدایت باطنی و معنوی امام و مسئله امامت در اندیشه علامه طباطبایی و تفسیر المیزان، فصلنامه پژوهش‌نامه معارف قرآنی، ص ۸۰.</ref>:  
*[[هدایت]] به معنای [[ارشاد]] و [[راهنمایی]] بر چیزی، همراه با [[لطف]] و [[خیرخواهی]] است<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ص ۸۳۵.</ref> که هم در امور مادّی و هم در امور [[معنوی]] می‌‌تواند معنا پیدا کند<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۱، ص۲۶۸.</ref>. [[هدایت]] به دو [[قسم]] [[تکوینی]] و [[تشریعی]] تقسیم پذیر است<ref>ر.ک. کربلائی پازوکی، علی، هدایت باطنی و معنوی امام و مسئله امامت در اندیشه علامه طباطبایی و تفسیر المیزان، فصلنامه پژوهش‌نامه معارف قرآنی، ص ۸۰.</ref>:  
# [[هدایت تکوینی]]: هدایتی است که به امور [[تکوینی]] تعلّق می‌گیرد و با [[تصرف]] و [[نفوذ]] [[فرمان الهی]] در عالم [[آفرینش]]، صورت می‌‌گیرد. مانند: {{متن قرآن|قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى}}<ref>«گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است» سوره طه، آیه ۵۰.</ref>. این [[هدایت]] غیراختیاری بوده و همه را به سوی [[تکامل]] می‌برد و در مقابل آن هیچ [[گمراهی]] وجود ندارد<ref>ر.ک. جوادی آملی، هدایت در قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۵۹.</ref>.  
# '''[[هدایت تکوینی]]''': هدایتی است که به امور [[تکوینی]] تعلّق می‌گیرد و با [[تصرف]] و [[نفوذ]] [[فرمان الهی]] در [[عالم آفرینش]]، صورت می‌‌گیرد. مانند: {{متن قرآن|قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى}}<ref>«گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است» سوره طه، آیه ۵۰.</ref>. این [[هدایت]] غیراختیاری بوده و همه را به سوی [[تکامل]] می‌برد و در مقابل آن هیچ [[گمراهی]] وجود ندارد<ref>ر.ک. جوادی آملی، هدایت در قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۵۹.</ref>.  
# [[هدایت تشریعی]]: این قسم، از [[طریق وحی]] و فرستادن [[کتاب‌های آسمانی]] و [[بعثت انبیا]] تحقّق می‌یابد. در [[هدایت تشریعی]] [[اختیار]] و ارادۀ [[انسان]] دخالت دارد و بدون [[گزینش]] و [[انتخاب]] او این نوع از [[هدایت]] صورت نمی‌پذیرد؛ از این رو، از جانب [[انسان]]، [[تخلف]] پذیر است و در صورتی که به غیر [[برنامه الهی]] [[تمسک]] جوید به [[ضلالت]] و [[گمراهی]] دچار شده است. <ref>ر.ک. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۲۶، ص۴۰۰.</ref>
# '''[[هدایت تشریعی]]''': این قسم، از [[طریق وحی]] و فرستادن [[کتاب‌های آسمانی]] و [[بعثت انبیا]] تحقّق می‌یابد. در [[هدایت تشریعی]] [[اختیار]] و ارادۀ [[انسان]] دخالت دارد و بدون [[گزینش]] و [[انتخاب]] او این نوع از [[هدایت]] صورت نمی‌پذیرد؛ از این رو، از جانب [[انسان]]، [[تخلف]] پذیر است و در صورتی که به غیر [[برنامه الهی]] [[تمسک]] جوید به [[ضلالت]] و [[گمراهی]] دچار شده است. <ref>ر.ک. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۲۶، ص۴۰۰.</ref>
 
==[[هدایت]] به [[أمر]] و [[امر تشریعی]]==
==[[هدایت]] به [[أمر]] و [[امر تشریعی]]==
*[[هدایت به امر]] موضوعی است که در برخی از [[آیات قرآن]] به آن اشاره شده است؛ آیه‌ای که از آن موضوع [[هدایت به امر]] برای [[منصب امامت]] استفاده شده است، آیۀ ۲۴ [[سورۀ سجده]] است: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref>. در اینکه منظور از واژۀ "امر"، [[امر تشریعی]] ([[دستورات الهی]] در [[شرع]]) است یا [[امر تکوینی]] ([[نفوذ]] [[فرمان الهی]] در عالم [[آفرینش]]) و یا هر دوی آنها، [[اختلاف]] نظر است؛ لذا می‌‌توان سه [[تفسیر]] برای [[آیه]] در نظر گرفت:
*[[هدایت به امر]] موضوعی است که در برخی از [[آیات قرآن]] به آن اشاره شده است؛ آیه‌ای که از آن موضوع [[هدایت به امر]] برای [[منصب امامت]] استفاده شده است، آیۀ ۲۴ [[سورۀ سجده]] است: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref>. در اینکه منظور از واژۀ "امر"، [[امر تشریعی]] ([[دستورات الهی]] در [[شرع]]) است یا [[امر تکوینی]] ([[نفوذ]] [[فرمان الهی]] در عالم [[آفرینش]]) و یا هر دوی آنها، [[اختلاف]] نظر است؛ لذا می‌‌توان سه [[تفسیر]] برای [[آیه]] در نظر گرفت:

نسخهٔ ‏۳ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۵۷

آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل از زیرشاخه‌های هدایت است. "هدایت به امر الهی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل هدایت به امر الهی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

چیستی و اقسام هدایت

  1. هدایت تکوینی: هدایتی است که به امور تکوینی تعلّق می‌گیرد و با تصرف و نفوذ فرمان الهی در عالم آفرینش، صورت می‌‌گیرد. مانند: ﴿قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى﴾[۴]. این هدایت غیراختیاری بوده و همه را به سوی تکامل می‌برد و در مقابل آن هیچ گمراهی وجود ندارد[۵].
  2. هدایت تشریعی: این قسم، از طریق وحی و فرستادن کتاب‌های آسمانی و بعثت انبیا تحقّق می‌یابد. در هدایت تشریعی اختیار و ارادۀ انسان دخالت دارد و بدون گزینش و انتخاب او این نوع از هدایت صورت نمی‌پذیرد؛ از این رو، از جانب انسان، تخلف پذیر است و در صورتی که به غیر برنامه الهی تمسک جوید به ضلالت و گمراهی دچار شده است. [۶]

هدایت به أمر و امر تشریعی

نظریه نخست: امر تشریعی

این دیدگاه بر این است که هدایت به امر الهی به معنای امر تشریعی است. از این رو، مراد از هدایت به امر، هدایت تشریعی خواهد بود. از منظر این گروه، ظاهر آیه و تعبیرات روایات همین معنا را تداعی می‌‌کند[۸].

نظریه دوم: امر تکوینی

این دیدگاه بر این است که هدایت به امر الهی به معنای امر تکوینی است. برخی[۹] معتقدند هدایت به امر همان تصرف تکوینی و امر باطنی است؛ لذا مراد از «امر» در ﴿يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ امر تشریعی نیست، بلکه امر تکوینی است[۱۰] و هدایت به آن نیز هدایت تکوینی خواهد بود. بنابراین، امام افزون بر ارشاد و هدایت ظاهری، دارای مرتبه‌ای از ولایت باطنی و تکوینیِ غیری است که با آن، هدایت باطنی و معنوی مردم را به اذن الهی بر عهده دارد و به واسطۀ رسیدن به مرتبۀ یقین، قرب الهی و نورانیّت درونی، در قلب‌های انسان‌های شایسته تأثیر و تصرّف می‌نماید و آنها را به سوی مرتبۀ کمال هدایت می‌کند که از این هدایت به "هدایت به امر" تعبیر شده است[۱۱] که امری ملکوتی و تصرّفی باطنی است[۱۲].[۱۳]

نظریه سوم: امر تکوینی و امر تشریعی

این دیدگاه بر این است که هدایت به امر الهی به معنای عام است؛ یعنی شامل امر تکوینی و امر تشریعی می‌شود. بر اساس این نظریه، در نظر گرفتن معنای تکوینی برای واژه «أمر»، یکی از شئون امامت و شاخه‏‌های هدایت است، اما جمله ﴿يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ را منحصر به این معنی دانستن، موافق ظاهر آیه نیست. بنابراین، مانعی ندارد که "امر" هم"امر تکوینی" و هم" تشریعی" را در بر گیرد و هر دو معنی هدایت در آیه جمع باشد؛ ضمن آنکه این معنی با برخی از احادیث نیز هماهنگ است[۲۰].

منابع

  1. غرویان، محسن، هدایت به امر در تفسیر المیزان، ماهنامه معرفت
  2. کربلائی پازوکی، علی، هدایت باطنی و معنوی امام و مسئله امامت در اندیشه علامه طباطبایی و تفسیر المیزان، فصلنامه پژوهش‌نامه معارف قرآنی.
  3. سروری مجد، علی، نقش جامعه‌ساز هدایت به امر امام در تفسیر المیزان، دوفصلنامه اندیشه علامه طباطبایی
  4. نجارزادگان، فتح‌الله، بررسی دیدگاه علامه طباطبایی در باب امامت به معنای هدایت به امر، دوفصلنامه پژوهش‌های قرآن و حدیث

جستارهای وابسته

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ راغب اصفهانی، مفردات، ص ۸۳۵.
  2. ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۱، ص۲۶۸.
  3. ↑ ر.ک. کربلائی پازوکی، علی، هدایت باطنی و معنوی امام و مسئله امامت در اندیشه علامه طباطبایی و تفسیر المیزان، فصلنامه پژوهش‌نامه معارف قرآنی، ص ۸۰.
  4. ↑ «گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است» سوره طه، آیه ۵۰.
  5. ↑ ر.ک. جوادی آملی، هدایت در قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۵۹.
  6. ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۲۶، ص۴۰۰.
  7. ↑ «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.
  8. ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۷، ص ۱۶۷.
  9. ↑ ر.ک. تفسیر المیزان جلد اول صفحه ۲۷۵.
  10. ↑ ر.ک. غرویان، محسن، هدایت به امر در تفسیر المیزان، ماهنامه معرفت.
  11. ↑ ر.ک. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمد باقر موسوی، ج۱، ص۴۱۱.
  12. ↑ ر.ک. علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۷۳.
  13. ↑ ر.ک. سروری مجد، علی، نقش جامعه‌ساز هدایت به امر امام در تفسیر المیزان، دوفصلنامه اندیشه علامه طباطبایی.
  14. ↑ ﴿إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا﴾«ما به او راه را نشان داده‌ایم خواه سپاسگزار باشد یا ناسپاس» سوره انسان، آیه ۳.
  15. ↑ ﴿فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ وَمَنْ يُرِدْ أَنْ يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاءِ كَذَلِكَ يَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ﴾«خداوند هر کس را که بخواهد راهنمایی کند دلش را برای (پذیرش) اسلام می‌گشاید و هر کس را که بخواهد در گمراهی وانهد دلش را تنگ و بسته می‌دارد گویی به آسمان فرا می‌رود؛ بدین گونه خداوند عذاب را بر کسانی که ایمان نمی‌آورند؛ برمی‌گمارد» سوره انعام، آیه ۱۲۵.
  16. ↑ ر.ک. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۷، ص۴۷۶ ـ ۴۷۸.
  17. ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۷، ص ۱۶۷.
  18. ↑ ر.ک. المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۶۷ به بعد.
  19. ↑ ر.ک. غرویان، محسن، هدایت به امر در تفسیر المیزان، ماهنامه معرفت.
  20. ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۷، ص ۱۶۸.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=هدایت_به_امر_الهی&oldid=317669»