آیا مسئله غیبت امام مهدی و دو مرحله‌ای بودن آن توسط امامان قبلی مطرح شده است؟ (پرسش)

آیا مسئله غیبت امام مهدی و دو مرحله‌ای بودن آن توسط امامان قبلی مطرح شده است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / کلیات غیبت امام مهدی

آیا مسئله غیبت امام مهدی(ع) و دو مرحله‌ای بودن آن توسط امامان قبلی مطرح شده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید نذیر حسنی

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید نذیر حسنی، در کتاب «مصلح کل» در این‌باره گفته است:

«برخی بر بخش‌هایی از نظریه مهدویت اشکال وارد کرده و گفته‌اند: بی‌گمان، نعمانی در نیمه قرن چهارم هجری مسئله گواهی به غیبت کبرا و صغرا را پدید آورده است و مؤلفان دیگر پیش از او که کتاب‌هایی در این زمینه نوشته‌اند، تنها به یک غیبت اشاره کرده‌اند. نگارنده نمی‌داند آیا این شخص که این سخن را بر زبان آورده، پیش از این، کتاب‌های نوشته‌شده در این مورد را مطالعه کرده است یا نه؟ زیرا کلینی متوفای سال ۳۲۹ ه.ق که در زمان غیبت صغرا، می‌زیسته است، حدیث دو غیبت را از عبید بن زرارة از ابا عبد الله (ع) نقل کرده است: امام فرمود: قائم دو غیبت دارد. در یکی از آن دو غیبت، در مراسم‌ها و مناسک حج شرکت می‌کند، او مردم را در آن حال می‌بیند اما مردم ایشان را نمی‌بینند.

همچنین کلینی از اسحاق بن عمار نقل کرده که او گفت: ابو عبد الله (ع) فرمود: قائم دو غیبت دارد، یکی کوتاه مدت و دیگری طولانی مدت است. در غیبت نخست کسی جز خواص شیعیانش از محل زندگی او خبر ندارد و در غیبت دوم، تنها خواص موالی‌اش (خادمان و خاندان و فرزندان یا حواریون آن حضرت)، از جایگاه ایشان خبر دارند.

ابا عبد الله (ع) در حدیث دیگری فرموده است: صاحب این امر، دو غیبت دارد؛ در یکی از آن دو، ایشان به سوی خانواده‌اش بازمی‌گردد و در دیگری، گفته می‌شود در جایی، وفات یافته است. گفتم منظور راوی است اگر این‌گونه باشد، ما چه باید بکنیم؟ گفت: اگر مدعی‌ای، ادعای آن‌را کند، از او در مورد چیزهایی سؤال کنید که‌ ایشان آن‌را پاسخ می‌دهد.

کلینی در ذکر اینکه ایشان دو غیبت دارند، تنها نبوده است، بلکه علمای دیگر نیز این مسئله را تأیید کرده‌اند. شیخ طوسی در کتاب الغیبة با اسناد به ابا عبد الله (ع) نقل کرده که ایشان فرمود: صاحب این امر دو غیبت دارد و یکی از آن دو غیبت، از دیگری طولانی‌تر است، تا آنجا که در آن گفته می‌شود؛ او از دنیا رفته است یا او کشته شده است. در آن زمان، تنها شمار معدودی از یارانش، اعتقاد به زنده بودن او دارند و تنها، نماینده ایشان که اوامرشان را به جا می‌آورد، از محل زندگی و کارهای ایشان خبر دارد.

شیخ طوسی در شرح این حدیث گفته است: این خبر، صراحتا باور ما را مبنی بر اینکه ایشان دو غیبت دارند، تأیید می‌کند، در غیبت اول، اخبار و احوال و مکاتبات ایشان به مردم می‌رسید و در غیبت دوم، که طولانی‌تر است، این کارها پایان یافت و تنها خواص ایشان از احوال ایشان آگاه‌اند.

شیخ طوسی احادیث دو غیبت را مورد تحقیق و بررسی قرار داده و آن‌را در کتاب الغیبة خود آورده است. علاوه بر این علمای دیگر از میان شیعیان نیز به احادیثی که اشاره به دو غیبت برای ایشان داشته‌اند، ذکر کرده‌اند. بنابراین، آن‌گونه که برخی می‌گویند؛ شیخ نعمانی در این امر تنها نبوده است».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند: «روایات فراوانی بر غیبت امام زمان (ع) دلالت می‌کنند و در تمام کتاب‌های معتبر شیعی نقل شده است. بسیاری از اصحاب ائمه کتاب الغیبة داشته‌اند که اساساً عنوان کتاب، خبر از وقوع چنین حادثه‌ای در آینده می‌داد و نام این کتاب‌ها در کتب رجال مانند رجال نجاشی ثبت است. حتی ابن صباغ که از علمای اهل‌سنت است در کتاب الفصول المهمة می‌گوید: وَکَانَ الْخَبَرُ بِغَیْبَتِهِ ثَابِتاً قَبْلَ وُجُودِهِ خبر غایب شدن امام دوازدهم قبل از ولادتش ثابت شده است. دو مرحله‌ای بودن غیبت نیز در روایات امامان گذشته مورد اشاره بوده است و در کتاب‌های روایی‌ای که قبل از ولادت امام نوشته شده، موجود است. تا مردم با غیبت صغرا برای غیبت کبرا آماده شوند. ابن صباغ نیز به این دو مرحله اشاره دارد: و له قبل قیامه غیبتان بنابراین دو مرحله‌ای بودن غیبت، از همان اول مطرح بوده است».

1. مفهوم غیبت چیست؟ (پرسش)
2. منظور از غیبت صغری و غیبت کبری چیست؟ و از کجا آغاز شدند؟ (پرسش)
3. فرق غیبت صغری و کبری چیست؟ (پرسش)
4. غیبت شأنیه امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
5. وقایعی که در دوران غیبت امام مهدی رخ می‌دهند چیستند؟ (پرسش)
6. آیا چنین غیبتی پیش از امام مهدی وجود داشته است؟ (پرسش)
7. ظهور صغرا و ظهور کبرای امام مهدی چگونه است و چه چیزی پیش‏ درآمد ظهور کبرا شمرده می‌‏شود؟ (پرسش)
8. مراد از غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. امام مهدی چند غیبت داشته‌‏اند؟ (پرسش)
10. نظرهای متفاوت درباره چگونگی غیبت امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
11. آیا امام مهدی در دوران غیبت فقط به عبادت شخصی مشغولند؟ (پرسش)
12. از آن‏جایی که کلام معصوم بدون حکمت نیست بگویید مقصود از تشبیه امام مهدی در دوران غیبت به خورشید پشت ابر به چه معناست؟ (پرسش)
13. چرا خلیفه عباسی تصمیم گرفته بود تا امام مهدی را بعد از تولد بکشد؟ (پرسش)
14. چه ضرورتی دارد که امام مهدی سال‌‏ها پیش از ظهور و قیامش خلق شود؟ چرا امام مهدی در گذشته دور برای آینده‏‌ای دورتر به دنیا آمده است؟ (پرسش)
15. آیا امام مهدی در غیبت کبری اصحاب و یارانی خواهد داشت؟ (پرسش)
16. به چه دلیل می‌‏توان گفت آن امام که زمین به خاطر او باقی است همان امام مهدی و فرزند امام حسن عسکری است؟ (پرسش)
17. به چه دلیل می‌‏توان گفت آن امام که زمین به خاطر او باقی است همان امام مهدی و فرزند امام حسن عسکری است؟ (پرسش)
18. چه می‏‌شد اگر امام مهدی غایب نبودند؟ و چرا خداوند که قدرت مطلق دارد ایشان را از هر خطری حفظ نمی‏‌کند تا زمینه حضور امام فراهم شود؟ (پرسش)
19. چرا خداوند اجرای عدالت موعود در زمان امام مهدی را بر عهده پیامبران یا امامان قبلی نگذاشت؟ (پرسش)
20. چرا امام مهدی زنده ماند و خداوند ایشان را از دست دشمنان حفظ کرد؟ (پرسش)
21. غربت امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
22. غیبت امام مهدی تا چه زمانی طول خواهد کشید؟ (پرسش)
23. آیا این سخن صحیح است امام مهدی غایب نیست در اصل ما غایب هستیم و امام مهدی منتظر واقعی است و منتظر آمدن ماست؟ (پرسش)
24. برخی از مورخان غیبت صغرا و کبرا نواب اربعه و داستان جعفر کذاب را دیدگاه متکلمین شیعه و شاگردانشان می‏‌دانند؟ (پرسش)
25. محل غیبت امام مهدی کجاست؟ (پرسش)
26. اگر خداوند امام مهدی را حفظ می‌کند چه نیازی به دعای ما برای سلامتی آن حضرت هست؟ (پرسش)
27. شرط عالم‌گیر شدن ظلم و فساد به عنوان نشانه‌ای برای ظهور امام مهدی با وظیفه امر به معروف و نهی از منکر چگونه سازگار است؟ (پرسش)
28. آیا مسئله غیبت امام مهدی و دو مرحله‏‌ای بودن آن توسط امامان قبلی مطرح شده است؟ (پرسش)
29. غیبت امام مهدی از چه زمانی آغاز شده؟ (پرسش)
30. آیا امام مهدی در کودکی هم غایب می‏‌شد؟ (پرسش)
31. امام مهدی چه تدابیری برای اختفای خود از دشمنان داشته است؟ (پرسش)
32. استخاره امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
33. فتن چیست؟ (پرسش)
34. ملاحم چیست؟ (پرسش)
35. چرا امام مهدی دارای دو غیبت هستند اگر از اول یک غیبت بود چه می‌‏شد؟ (پرسش)
36. آیا ماجرای غیبت از جانب پیامبر و امامان معصوم پیش‏‌بینی شده بود؟ (پرسش)
37. چرا امام مهدی دارای دو غیبت هستند اگر از اول یک غیبت بود چه می‌‏شد؟ (پرسش)
38. آیا اهل سنت به غیبت امام مهدی معتقد هستند؟ (پرسش)
39. آیا مسأله‏ غیبت مختص به امام مهدی است؟ انبیاء و پیشوایان قبل از او نیز چنین سرنوشتی نداشته‏‌اند؟ (پرسش)
40. چگونه خداوند به غیبت امام مهدی راضی است در حالی که مردم در حیرت هستند؟ (پرسش)
41. چگونه امام غائب می‌‏تواند حجت خدا بر مردم باشد؛ در حالی که آنها برای بیان مشکلات به او دسترسی ندارند؟ فایده وجود چنین امامی چیست؟ (پرسش)
42. با توجه به اینکه شیعه و سنی معتقدند که وجود یک پیشوای عادل برای سرپرستی جامعه لازم است در حال حاضر آن پیشوا کیست؟ آیا امام غایب است؟ (پرسش)
43. در زمان غیبت امام معصوم خلق خدا چگونه از احکام الهی آگاه می‏‌شوند؟ (پرسش)
44. امام مهدی در عصر غیبت چه می‌‏کنند؟ (پرسش)
45. آیا حجت خدا همیشه در روی زمین وجود داشته است یا خیر؟ (پرسش)
46. امام مهدی در چند سالگی وارد غیبت صغرا و غیبت کبرا شدند؟ (پرسش)
47. منظور از غیبت شخص و غیبت شخصیت چیست؟ (پرسش)
48. برای ورود آرام شیعه به دوران غیبت، چه اقدام‌هایی از طرف اهل بیت صورت گرفت؟ (پرسش)
49. پیشینه غیبت رهبران الهی چیست؟ (پرسش)
50. آیا غیبت مخصوص امام مهدی است یا در ادوار گذشته نیز رخ داده است؟ (پرسش)
51. آخرین دیدار عمومی امام مهدی با مردم در چه ماهی بوده است؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.