آیا حجت خدا همیشه در روی زمین وجود داشته است یا خیر؟ (پرسش)

آیا حجت خدا همیشه در روی زمین وجود داشته است یا خیر؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / کلیات غیبت امام مهدی
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

آیا حجت خدا همیشه در روی زمین وجود داشته است یا خیر؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

ابراهیم امینی

آیت الله ابراهیم امینی، در کتاب «دادگستر جهان» در این‌باره گفته است:

«ابو حمزه می‌گوید: خدمت حضرت صادق (ع) عرض کردم: آیا زمین بدون وجود امام باقی می‌ماند؟ فرمود: اگر زمین بی‌امام گردد فروخواهد رفت‌.

وشاء می‌گوید: خدمت امام رضا (ع) عرض کردم: آیا زمین بی‌امام می‌ماند؟ فرمود: نه. گفتم: برای ما روایت شده که زمین بی‌امام نمی‌گردد مگر در صورتی که خدا بر بندگانش غضب نماید پس آن‌جناب فرمود: زمین بی‌امام نمی‌گردد و الا فروخواهد رفت‌.

ابن الطیار می‌گوید: از حضرت صادق (ع) شنیدم که می‌فرمود اگر در زمین بیش از دو نفر هم موجود نباشد، یکی از آنان حتما حجت خواهد بود.

حضرت ابو جعفر (ع) فرمود: به خدا سوگند! خدا از آن وقتی که آدم را قبض روح کرده تا حال، هرگز زمین را بی‌امامی که مردم به واسطه او هدایت یابند رها نکرده است و اوست حجت خدا بر بندگانش. زمین هرگز بی‌امام باقی نمی‌ماند تا خدا بر بندگانش حجتی داشته باشد.

حضرت صادق (ع) فرمود: خدا ما را به نیکوترین خلقت آفرید و در آسمان و زمین خزانه‌دار علوم خویش قرارداد. درخت با ما تکلم نمود و به عبادت کردن ما، خدا عبادت می‌شود. اگر ما نبودیم خدا عبادت نمی‌شد.

حضرت صادق (ع) فرمود: اوصیا درهای علوم ربوبی هستند، باید از آن درها داخل دین شد. اگر آنان نباشند خدا شناخته نمی‌شود و به وجود آنان خدا بر بندگانش احتجاج می‌نماید.

ابو خالد می‌گوید: تفسیر این آیه -﴿فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنزَلْنَا﴾- را از حضرت ابی جعفر (ع) پرسیدم. فرمود: ای ابا خالد! به خدا سوگند مراد از نور، ائمه می‌باشند، ای ابا خالد! نور امام در دل‌های مؤمنین از نور شمس تابنده‌تر است. آنان هستند که قلوب مؤمنین را نورانی می‌گردانند، خدا نور آنان را از هرکس بخواهد ممنوع و مستور می‌کند پس قلبش تاریک و پوشیده می‌گردد.

حضرت رضا (ع) فرمود: وقتی خدا اراده کرد فردی را برای امور بندگانش انتخاب کند، شرح صدری به وی عطا نموده قلبش را چشمه حقائق و حکمت‌ها می‌گرداند و علوم خودش را همواره به او الهام می‌کند بعد از آن از هیچ جوابی عاجز نخواهد ماند و در بیان حقائق و راهنمایی صحیح به ضلالت و گمراهی مبتلا نمی‌گردد. از خطا معصوم است و از تأییدات و توفیقات و راهنمایی‌های خداوندی همواره برخوردار می‌باشد و از خطاها و لغزشها در امان است. خدا او را به این مقام برگزید تا بر بندگانش، حجت و گواه باشد. این بخششی است خدایی، که به هرکس خواست عطا می‌کند و فضل خدا بزرگ است‌.

پیغمبر (ص) فرمود: ستارگان امان اهل آسمانند، اگر نابود شوند اهل آسمان نیز نابود می‌گردند. اهل بیت من امان ساکنین زمین می‌باشند، پس اگر اهل بیت من وجود نداشته باشند اهل زمین نیز هلاک می‌گردند.

علی (ع) فرمود: زمین از قائمی که برای خدا قیام کند و حجت خدای را برپا دارد خالی نمی‌گردد. گاهی ظاهر و مشهور است، گاهی ترسان و پنهان، برای اینکه حجت‌های خدا باطل نگردد. عدد آنان چه بسیار کم و کجا هستند؟ به خدا سوگند! از حیث عدد کم می‌باشند لکن از حیث قدر و مقام بزرگند. خدا به وسیله آنان حجت و براهین خویش را حفظ می‌کند تا هنگامی که آن براهین را در نزد امثال خودشان ودیعه گذارند و در قلوب آنان کشت و زرع کنند...

علم، آنان را به حقیقت بصیرت و بینایی رسانده است، به روح یقین برخورد کرده و اصل شده‌اند. آنچه را مستان و شیفتگان مال و ثروت سخت و دشوار می‌شمارند در نظر آنان سهل و آسان است، به چیزیکه جهال از آن وحشت دارند مأنوسند. مصاحبتشان با دنیا، به واسطه بدن‌هایی است که ارواح آنها به محل اعلا معلق و مربوط است. آنان در زمین خلیفه‌های خدا و دعوت‌کنندگان دین هستند.

علی (ع) فرمود: گوهرهای گرانبهای قرآن در وجود اهل بیت نهاده شده آنان گنج‌های خدا می‌باشند. اگر سخن گویند صادقند و اگر ساکت بمانند کسی برایشان سبقت نمی‌جوید.

علی (ع) درباره اهل بیت فرمود: به برکت وجود آنان حق در جایش مستقر می‌شود و باطل زائل می‌گردد و زبانش از بیخ قطع می‌شود. آنان دین را تعقل نموده‌اند تعقلی که با فهم و حفظ و عمل همراه است، نه تعقلی که به مجرد شنیدن و نقل کردن باشد. به درستی که روایت‌کنندگان علم بسیارند لکن‌ رعایت‌کنندگان آن کمیابند.

سخن را کوتاه کنم: از دلیل عقلی مذکور و احادیثی که در این موضوع صادر شده استفاده می‌کنیم: مادامی که نوع انسان روی زمین باقی باشد، باید همواره در بین آنها فرد کامل معصومی وجود داشته باشد که تمام کمالاتی که برای آن نوع امکان دارد، در او به فعلیت رسیده، علما و عملا، هدایت افراد را عهده‌دار باشد و چنین فرد ممتازی امام و پیشرو انسانیت خواهد بود. آن وجود مقدس در راه کمالات انسانی صعود می‌کند و بقیه افراد نوع را به سوی آن کمالات و مقامات دعوت می‌نماید و به واسطه وی همواره بین عالم غیبی و عالم انسانی رابطه و اتصال برقرار است، افاضات عوالم غیبی اولا بر آن وجود شریف و به برکت او بر دیگران تراوش می‌کند. اگر چنین فرد ممتاز و کاملی در بین مردم وجود نداشته باشد لازم می‌آید که نوع انسان بدون غایت و منقطع گردد و نوع بدون اتصال و غایت، انقراض برایش ضروری است پس قطع نظر از ادله دیگر، این دلیل نیز دلالت می‌کند که: هیچ عصر و زمانی و از جمله عصر ما، از وجود امام خالی نخواهد بود و چون در عصر ما امام ظاهری وجود ندارد باید گفت: در حالت غیبت و اختفاء زندگی می‌کن».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛

سید جعفر موسوی‌نسب حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است: «با توجّه به دو مقدّمه به پاسخ این سؤال می‌پردازیم. ۱. زمین هیچگاه از حجّت پروردگار خالی نبوده است، چون اگر حجّت خدا نبود زمین اهلش را بخود فرو می‌برد. البته ضرورت ندارد که حجّت خدا حتماً مشهود و ظاهر باشد، گاهی حجّت آشکار و روشن و گاهی مخفی و پنهان بوده است. خداوند به‌وسیله آنان بر بندگان اتمام حجّت می‌نموده است. ۲. حجّت خدا همیشه پیامبر و معصوم نبوده است بلکه گاهی اولیا و انسان‌های مقرّب دیگر نیز شایستگی چنین مقامی را داشته‌اند. مانند لقمان حکیم و... البته همانطوری که دستور پزشک متخصص برای شخص مریض حجّت است و در عصر غیبت کبری، قول، فعل و تقریر فقها و مراجع تقلید، برای مقلّدین حجّت است، قول، فعل و تقریر حجّت غیر معصوم نیز برای همان امّت حجّت است. با توجه به این دو مقدمه می‌گوییم که: حجّت خدا پیش از خلق بوده و با خلق نیز هست و بعد از خلق هم باز خواهد بود. حضرت صادق (ع) می‌فرماید: اگر مردم زمین تنها دو کس باشند یکی از آن دو امام است و فرمود: آخرین کسی که بمیرد امام خواهد بود تا کسی بر خدای عزّ و جلّ احتجاج نکند که او را بدون حجّت واگذاشته است. و بعد از پیامبر اکرم (ص) امامان معصوم (ع) یکی بعد از دیگری حجّت‌های خدا بوده‌اند و اکنون در عصر غیبت امام زمان (ع) حجّت خداوند است که به عللی غایب گشته و در آخر الزمان به حکم خداوند ظهور و عدالت را در جهان فراگیر خواهد نمود. قبل از پیامبر اسلام (ص) نیز پیامبران الهی وجود داشته‌اند که به دلیل عقلی و نقلی قابل اثبات است. دلیل عقلی: اگر باب چنین فیضی بر روی بشر بسته بود آفرینش انسان لغو و بی‌ثمر خواهد بود و به دیگر سخن، آفرینش در صورتی حکیمانه و شایسته مقام ربوبی خواهد بود که هدفی داشته باشد، و آن هدف کمال علمی و عملی و اجتماعی انسان‌ها می‌باشد، که در سایه اعزام پیامبران تأمین می‌گردد، پس باید خداوند متعال برای تأمین این هدف، پیامبران را مبعوث می‌نمود. دلیل نقلی: فیض نبوت یک فیض عمومی و جهانی بوده و در هر کجا که امّت و جمعیتی در کار بوده است، آموزگاران الهی به سوی آنان مبعوث گردیده‌اند و این را می‌توان از دو دسته از آیات استفاده کرد: ۱. آیاتی که به روشنی می‌گوید: برای هر قوم و گروهی، هادی و راهنما بوده‏ و یا برای هر امّتی بیم‌دهنده‌ای وجود داشته است. روشن‌تر از همه آیه سوم است: در میان هر امّتی پیامبری برانگیختم تا خدا را بپرستند و از پرستش طاغوت اجتناب ورزند. این آیات، به روشنی وجود امّت‌ها و اقوام را با هادی، نذیر، و رسول مرتبط و همراه دانسته و می‌رساند که در هرکجا انسان‌هایی که به صورت قوم و یا به عنوان امّت زندگی می‌کردند از فیض حجت خدا بی‌بهره نبودند. ۲. آیاتی که متضمن نداهای آغازین آفرینش انسان است به گونه‌ای که حاکی از گستردگی این فیض است و این آیات در سوره اعراف آیات ۳۶- ۲۵ آمده است. یعنی آن‌گاه که آدم و حوّا به خاطر ترک اولی از بهشت بیرون آمدند و در روی زمین سکنی گزیدند، خدا فرزندان آدم را با یک رشته خطابات تکان‌دهنده مخاطب قرار داد که آنها را خطاب‌های آغازین خلقت نامیده‌اند و از ظاهر آیات به‌دست می‌آید که فرزندان آدم بدون فطرت تحت پوشش این خطاب‌ها که حاکی از وجود رسول و نذیر می‌باشد قرار گرفته‌اند و اینک پاره‌ای از این آیات بیان می‌گردد. "ای فرزندان آدم! شیطان شماها را فریب ندهد. همان‌طور که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد، لباس‌های آنان را از بدن آنان کند تا مواضع ناخوشایند را آشکار سازد، او و یاران او شماها را می‌بینند در حالی که شما آنها را نمی‌بینید، ما شیطان‌ها را دوستان کسانی که ایمان نمی‌آورند قرار داده‌ایم". "ای انبوه انس و جنّ: آیا پیامبرانی از خودتان به سوی شما نیامدند تا آیات مرا بر شما فرو خوانند و شما را از (عذاب) امروز (قیامت) بیم دهند؟ در پاسخ می‌گویند ما به زبان خود گواهی می‌دهیم، زندگی دنیا آنان را فریب داد و علیه خود گواهی دادند که کافر بودند". این آیات، همگی حاکی از اخطارها و انذارهای الهی نسبت به فرزندان آدم هست که آنان را به پیروی از انبیا دعوت می‌نمایند و اگر بگوییم پس از صدور این خطابات، قرن‌ها بر انسان‌ها گذشته و از جانب خدا برای آنها رسول و نذیری نیامده است بلکه مدتی طولانی باب بعثت پیامبران به روی بشر بسته بوده، سخنی مخالف با ظاهر این آیات گفته‌ایم. بنابراین با توجه به مجموع این آیات و برخی از روایات روشن می‌گردد که فیض نبوت با فیض آفرینش از ابتدا با انسان همراه بوده است. چنانکه امام علی (ع) می‌فرماید: "او را پس از توبه به روی زمین فرود آورد تا با فرزندان (نسل) خود روی زمین را آباد کند و حجّت را به وسیله او بر بندگانش تمام سازد. آن‌گاه او را قبض روح کرد مردم را از آنچه حجت پروردگاری خدا را تأکید نمایند و آنان را به معرفت آفریدگار متصل سازند، خالی نگذارد، تنها چنین نکرد بلکه آنان را با حجّت‌های روشن که از زبان بهترین مخلوقات و حاملان رسالت او، بیان می‌گردید زمان به زمان مورد عنایت قرار داد...". این بیان امیرالمؤمنین (ع) و آیات مذکور، به صورت هماهنگ بر یک نکته تأکید دارند که خداوند پس از پدید آوردن حضرت آدم (ع) بر روی زمین، فرزندان او را بدون حجّت رها نکرد بلکه پیوسته حجّت را به وسیله پیامبران تمام کرد. اکنون که روشن شد پیامبران الهی از زمان حضرت آدم (ع) تا پیامبر خاتم (ص) پیوسته وجود داشته است ذکر این نکته نیز حایز اهمیت است هر پیامبری برای خودش وصی نیز داشته تا بعد از او (تا پیامبر بعدی) مبلّغ آیین وی و حجّت برای مردم باشد. بر اساس احادیث و روایات، از زمان غیبت و عروج حضرت عیسی (ع) تا پیامبر خاتم پانصد سال فاصله بوده و در این مدت نیز زمین خالی از حجت نبوده است. چنانکه بیان شد ضرورت ندارد که حجّت خدا حتماً نبی و معصوم باشد بلکه افراد لایق و مقرّب نیز می‌توانند حجّت خدا باشند چنانکه لقمان حکیم از حجّت‌های خداوند است که طبق روایات جزء پیامبران نبوده و از طریق تزکیه نفس به این مقام رسیده بود».

پرسش‌های وابسته

1. مفهوم غیبت چیست؟ (پرسش)
2. منظور از غیبت صغری و غیبت کبری چیست؟ و از کجا آغاز شدند؟ (پرسش)
3. فرق غیبت صغری و کبری چیست؟ (پرسش)
4. غیبت شأنیه امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
5. وقایعی که در دوران غیبت امام مهدی رخ می‌دهند چیستند؟ (پرسش)
6. آیا چنین غیبتی پیش از امام مهدی وجود داشته است؟ (پرسش)
7. ظهور صغرا و ظهور کبرای امام مهدی چگونه است و چه چیزی پیش‏ درآمد ظهور کبرا شمرده می‌‏شود؟ (پرسش)
8. مراد از غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. امام مهدی چند غیبت داشته‌‏اند؟ (پرسش)
10. نظرهای متفاوت درباره چگونگی غیبت امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
11. آیا امام مهدی در دوران غیبت فقط به عبادت شخصی مشغولند؟ (پرسش)
12. از آن‏جایی که کلام معصوم بدون حکمت نیست بگویید مقصود از تشبیه امام مهدی در دوران غیبت به خورشید پشت ابر به چه معناست؟ (پرسش)
13. چرا خلیفه عباسی تصمیم گرفته بود تا امام مهدی را بعد از تولد بکشد؟ (پرسش)
14. چه ضرورتی دارد که امام مهدی سال‌‏ها پیش از ظهور و قیامش خلق شود؟ چرا امام مهدی در گذشته دور برای آینده‏‌ای دورتر به دنیا آمده است؟ (پرسش)
15. آیا امام مهدی در غیبت کبری اصحاب و یارانی خواهد داشت؟ (پرسش)
16. به چه دلیل می‌‏توان گفت آن امام که زمین به خاطر او باقی است همان امام مهدی و فرزند امام حسن عسکری است؟ (پرسش)
17. به چه دلیل می‌‏توان گفت آن امام که زمین به خاطر او باقی است همان امام مهدی و فرزند امام حسن عسکری است؟ (پرسش)
18. چه می‏‌شد اگر امام مهدی غایب نبودند؟ و چرا خداوند که قدرت مطلق دارد ایشان را از هر خطری حفظ نمی‏‌کند تا زمینه حضور امام فراهم شود؟ (پرسش)
19. چرا خداوند اجرای عدالت موعود در زمان امام مهدی را بر عهده پیامبران یا امامان قبلی نگذاشت؟ (پرسش)
20. چرا امام مهدی زنده ماند و خداوند ایشان را از دست دشمنان حفظ کرد؟ (پرسش)
21. غربت امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
22. غیبت امام مهدی تا چه زمانی طول خواهد کشید؟ (پرسش)
23. آیا این سخن صحیح است امام مهدی غایب نیست در اصل ما غایب هستیم و امام مهدی منتظر واقعی است و منتظر آمدن ماست؟ (پرسش)
24. برخی از مورخان غیبت صغرا و کبرا نواب اربعه و داستان جعفر کذاب را دیدگاه متکلمین شیعه و شاگردانشان می‏‌دانند؟ (پرسش)
25. محل غیبت امام مهدی کجاست؟ (پرسش)
26. اگر خداوند امام مهدی را حفظ می‌کند چه نیازی به دعای ما برای سلامتی آن حضرت هست؟ (پرسش)
27. شرط عالم‌گیر شدن ظلم و فساد به عنوان نشانه‌ای برای ظهور امام مهدی با وظیفه امر به معروف و نهی از منکر چگونه سازگار است؟ (پرسش)
28. آیا مسئله غیبت امام مهدی و دو مرحله‏‌ای بودن آن توسط امامان قبلی مطرح شده است؟ (پرسش)
29. غیبت امام مهدی از چه زمانی آغاز شده؟ (پرسش)
30. آیا امام مهدی در کودکی هم غایب می‏‌شد؟ (پرسش)
31. امام مهدی چه تدابیری برای اختفای خود از دشمنان داشته است؟ (پرسش)
32. استخاره امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
33. فتن چیست؟ (پرسش)
34. ملاحم چیست؟ (پرسش)
35. چرا امام مهدی دارای دو غیبت هستند اگر از اول یک غیبت بود چه می‌‏شد؟ (پرسش)
36. آیا ماجرای غیبت از جانب پیامبر و امامان معصوم پیش‏‌بینی شده بود؟ (پرسش)
37. چرا امام مهدی دارای دو غیبت هستند اگر از اول یک غیبت بود چه می‌‏شد؟ (پرسش)
38. آیا اهل سنت به غیبت امام مهدی معتقد هستند؟ (پرسش)
39. آیا مسأله‏ غیبت مختص به امام مهدی است؟ انبیاء و پیشوایان قبل از او نیز چنین سرنوشتی نداشته‏‌اند؟ (پرسش)
40. چگونه خداوند به غیبت امام مهدی راضی است در حالی که مردم در حیرت هستند؟ (پرسش)
41. چگونه امام غائب می‌‏تواند حجت خدا بر مردم باشد؛ در حالی که آنها برای بیان مشکلات به او دسترسی ندارند؟ فایده وجود چنین امامی چیست؟ (پرسش)
42. با توجه به اینکه شیعه و سنی معتقدند که وجود یک پیشوای عادل برای سرپرستی جامعه لازم است در حال حاضر آن پیشوا کیست؟ آیا امام غایب است؟ (پرسش)
43. در زمان غیبت امام معصوم خلق خدا چگونه از احکام الهی آگاه می‏‌شوند؟ (پرسش)
44. امام مهدی در عصر غیبت چه می‌‏کنند؟ (پرسش)
45. آیا حجت خدا همیشه در روی زمین وجود داشته است یا خیر؟ (پرسش)
46. امام مهدی در چند سالگی وارد غیبت صغرا و غیبت کبرا شدند؟ (پرسش)
47. منظور از غیبت شخص و غیبت شخصیت چیست؟ (پرسش)
48. برای ورود آرام شیعه به دوران غیبت، چه اقدام‌هایی از طرف اهل بیت صورت گرفت؟ (پرسش)
49. پیشینه غیبت رهبران الهی چیست؟ (پرسش)
50. آیا غیبت مخصوص امام مهدی است یا در ادوار گذشته نیز رخ داده است؟ (پرسش)
51. آخرین دیدار عمومی امام مهدی با مردم در چه ماهی بوده است؟ (پرسش)