با توجه به اینکه شیعه و سنی معتقدند که وجود یک پیشوای عادل برای سرپرستی جامعه لازم است در حال حاضر آن پیشوا کیست؟ آیا امام غایب است؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
با توجه به اینکه شیعه و سنی معتقدند که وجود یک پیشوای عادل برای سرپرستی جامعه لازم است در حال حاضر آن پیشوا کیست؟ آیا امام غایب است؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / آشنایی با امام مهدی / معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی)
تعداد پاسخ۱ پاسخ

با توجه به اینکه شیعه و سنی معتقدند که وجود یک پیشوای عادل برای سرپرستی جامعه لازم است در حال حاضر آن پیشوا کیست؟ آیا امام غایب است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید جعفر موسوی‌نسب

حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:

«حمد و سپاس خداوندی را که برای هدایت جامعه و انسان‌ها به سوی توحید و کمال، پیامبرانی را همراه کتاب و شریعت فرستاد و برای صیانت و تداوم آن راه و هدایت افراد جامعه و تفسیر ثقل اکبر یعنی قرآن کریم ائمه اهل بیت را منصوب و معرفی فرمود[۱]؛ تا در پرتو راهنمایی‌های معصومین انسان‌های جایزالخطا در فهم دین و قرآن و عمل به آنها راه راست هدایت و سعادت را بپیمایند.

قرآن مجید امر امامت و حکومت را بر ظالمین منع کرده: لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ[۲]؛ فخر رازی از علمای مشهور اهل سنت در تفسیر این آیه می‌گوید: این آیه دلالت دارد که منصب امامت و ریاست در دین به ظالمین نمی‌رسد[۳]. قرآن مجید به مؤمنین دستور داده است که "فقط از خدا و رسول خدا و اولی الامر اطاعت کنید"[۴] شکی نیست که پیامبر اکرم (ص) معصوم‌اند چنانکه قرآن مجید فرمود: وَأَطِيعُواْ اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ[۵]؛ یعنی: از خداوند اطاعت کنید بدون هیچ قید و استثنایی و همین طور از رسول الله (ص). اگر پیغمبر معصوم نمی‌بود و خطا یا اشتباه از او ممکن می‌بود اطاعتش در ردیف بلکه عین اطاعت خدا قرار نمی‌گرفت؛ همین‌طور از آیه اولوالامر که اطاعت از آنها در ردیف اطاعت از خدا و پیغمبر (ص) قرار گرفته است، بخوبی معلوم می‌شود که اولو الامر هم باید مثل پیغمبر (ص) باشند وگرنه حتما قرآن مجید قید و استثنا می‌آورد که در مواردی که دستور به گناه یا خطا بدهند نباید آنها را اطاعت کنیم چنانکه در مورد والدین خیلی سفارش کرده لکن اطاعت از آنها را قید و استثنا زده: ...وَإِن جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُمَا...[۶]؛ چون پدر و مادر ممکن است خطا کنند، پس خداوند اطاعت محض و مطلق از آنها را سفارش نکرده است.

در میان امّت محمّد مصطفی (ص) چه کسی بوده که اولاً مرتکب گناه نشده و ثانیاً معصوم بوده است تا حقّ حکومت و امامت و عهد الهی را داشته باشد و مؤمنین از او اطاعت کنند و اطاعت از رسول اللّه و خداوند باشد به نصّ قرآن مجید: إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا[۷]؛ کسانی که رجس و پلیدی و گناه را خداوند از آنها بدور داشته است اهل بیت‌اند و به حکم صریح روایات موجود در کتب معتبر اهل سنت و اهل تشیع و شأن نزول این آیه شریفه مراد از اهل بیت پیامبر (ص) علی (ع) و فاطمه (س) و فرزندان آنهاست[۸]‏ که امامان و حاکمان مشروع و منصوص از جانب خداوندند، انسان‌های غیر معصوم برای رسیدن به کمال و سعادت که هدف آفرینش است همیشه و همواره محتاج هادی و راهنمایی هستند که معصوم باشد چون "خفته را خفته کی کند بیدار" و گفتیم که عهد الهی، حکومت، سرپرستی و ولایت امری به نص قرآن مجید به اینها واگذار شده است امامان معصوم (ع) در طول حیات جامعه اسلامی وجود و حضور داشته‌اند و فعلاً امام دوازدهم حضرت مهدی (ع) یازدهمین فرزند رسول اللّه (ص) از نسل فاطمه زهرا و علی مرتضی (ع) ولی امر و صاحب عهد الهی است که بخاطر موانعی که خود انسان‌ها ایجاد کرده‌اند از دیده‌ها غایب و پنهان است اما حاضر و ناظرند، در حقیقت ما از او غایب هستیم.

بر اساس روایات متعدد حضرت مهدی حجة بن الحسن العسکری (ع) دوازدهمین امام و پیشوای مسلمین است که در حال حاضر از نظرها پنهان و منتظر اذن خداوند برای ظهورند تا کار دنیا را پس از اینکه به فساد و ظلم تباه شود اصلاح کند.

ده‌ها تن از علمای بزرگ اهل سنت مستقلاً درباره حضرت مهدی کتاب نوشته‌اند و ده‌ها تن از آنها در کتاب‌های خود بابی را به ذکر روایات حضرت مهدی (ع) اختصاص داده‌اند که اینجا به ذکر چند نمونه بسنده می‌شود:

۱. محی الدین عربی: "ان للّه خليفة يخرج و قد امتلأت الارض ظلما و جورا... لو لم يبق من الدنيا الا يوم واحد طول اللّه ذلك اليوم حتى يلى هذا الخليفة من عترة رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله من ولد فاطمة يواطئ اسمه اسم رسول اللّه (ص)‏"[۹]؛ یعنی برای خداوند جانشینی است که بیرون خواهد شد در حالی که زمین پر از جور شده‏... اگر از عمر دنیا یک روز بماند این یک روز را خداوند آنقدر طولانی می‌کند تا آن جانشین بیاید که از عترت پیامبر و از فرزندان فاطمه است و اسم او موافق اسم رسول اللّه است.

۲. سبط ابن جوزی: "فصل نفي ذكر الحجة المهدي، هو محمّد بن الحسن بن علي بن موسي الرضا ... و هو آخر الائمة ابنأنا عبد العزيز بن البزاز عن ابن عمر قال: قال رسول اللّه (ص) يخرج في آخر الزمان رجل من ولدي اسمه كاسمي و كنيته كنيتي ... و هذا حديث مشهور و قد اخرج ابو داوود و الزهري ..."[۱۰]؛ یعنی این فصل مربوط به شرح حال حضرت حجّت مهدی (ع) است که او محمد پسر حسن پسر علی پسر موسی (رضا) است... و او آخرین امام است. عبد العزیز از ابن عمر نقل کرده که پیامبر فرمود در آخر زمان مردی بیرون می‌آید که از فرزندان من است اسم‌اش اسم من، کنیه‌اش کنیه من... این حدیث مشهور است و ابو داوود و زهروی نقل کرده.

۳. شیخ محمّد جوینی حموینی: "بسنده عن الشيخ ابي اسحاق ابراهيم بن يعقوب الكلابادي البخاري بسنده عن جابر بن عبد اللّه الانصاري قال: قال رسول اللّه من أنكر خروج المهدي فقد كفر ... إنّ خلفائي و أوصيائي و حجج اللّه علی الخلق بعدي الاثنا عشر أوّلهم علي و آخرهم ولدي المهدي..."[۱۱]؛ یعنی هر کس خروج (ظهور) حضرت مهدی را منکر شود کافر شده ... جانشینان من و حجّت‌های خدا بر خلق بعد از من دوازده تن هستند اوّل‌شان علی و آخرشان فرزندم مهدی است.

امّا اینکه امام غایب چگونه سرپرستی جامعه را می‌کنند یا اصولاً چه فایده‌ای بر امام غایب مترتّب است، سؤالی است که حتّی در زمان خود پیامبر اسلام (ص) وقتی بشارت امام مهدی (ع) و زمان غیبت او را دادند مطرح بوده است.

پیامبر در یک مورد در پاسخ به این سؤال می‌فرماید: "و الّذي بعثني بالحقّ نبيا انّهم يستضيئون بنوره و ينتفعون بولايته في غيبته كانتفاع النّاس بالشّمس اذا سترها سحاب"[۱۲]؛ یعنی همان‌طوری که خورشید در پشت ابرها نورافشانی برای مردم دارد و مردم به واسطه آن راه را تشخیص می‌دهند، همین‌طور امام غایب (ع) در بحث امامت روشن شده که وظیفه امام تنها حکومت ظاهری و بیان صوری معارف و راهنمایی ظاهری مردم نیست و امام چنانکه وظیفه راهنمایی صوری مردم را به عهده دارد همچنان ولایت و رهبری باطنی اعمال را به عهده دارد و اوست که حیات معنوی مردم را تنظیم می‌کند و حقایق اعمال را به سوی خدا سوق می‌دهد[۱۳]، چنانکه در روایات آمده به واسطه ماست که آسمان بر زمین فرود نمی‌آید، به واسطه ما باران رحمت نازل و برکات زمین خارج می‌شود؛ تا حال هیچ‌وقت زمین از حجّتی خالی نبوده ولی آن حجّت گاهی ظاهر و مشهود است و گاهی غایب و مستور است، اگر امام نباشد خدا پرستش نمی‌شود[۱۴]. و اما در مورد حکومت ظاهری امام زمان (ع) از این نکته نباید غافل بود که اراده الهی بر این امر قرار نگرفته که مردم را به اجبار مطیع نموده و یا از طرق خارق عادت آنها را مطیع حکومت امام معصوم گرداند، بلکه قیام و حکومت امام مشروط به شرایطی از جمله آمادگی عمومی جهانی برای حکومت عدل جهانی، می‌باشد.

البته در دوران غیبت هم مردم به کلّی رها نشده‌اند بلکه از طرف آن حضرت امر شده که مردم به راویان احادیث اهل بیت، فقها و علمایی که اهل تقوا، حافظ دین، مخالف هوا و هوس و مطیع امر مولا هستند رجوع کنند، اینها نوّاب عامّ امام زمان (ع) هستند و امر ولایت و حکومت مسلمین حق آنهاست[۱۵]»[۱۶].

پاسخ‌های دیگر

۱. آقای ملکی‌راد؛
آقای محمود ملکی‌راد، در مقاله «رابطه تقویت مبانی کلامی با تقویت روحی منتظران» در این‌باره گفته است:

«از دیدگاه شیعه امام مهدی (ع) فرزند امام عسکری (ع) بوده و در حال غیبت به‌سر می‌برد و بر این اعتقاد روایات فراوانی دلالت دارد که هم از رسول گرامی اسلام (ص) و هم از ائمه (ع) ذکر شده است، از پیامبر (ص) نقل شده است:"قسم به خدایی که مرا به حق مبعوث کرد قائم از فرزندان من غایب خواهد شد"[۱۷].

اسحاق بن مار صیرفی از امام صادق (ع) نقل می‌کند: «برای قائم دو غیبت است یکی کوتاه و دیگری بلند»[۱۸] غیر از روایات مزبور که دلالت بر غیبت دارند، می‌توان برای اثبات غیبت استدلال دیگری نیز مطرح کرد و آن این است که: هنگامی که بر اساس روایات زیادی اثبات کردیم که جانشیان پیامبر (ص) یعنی امامان، دوازده نفرند -چنانچه در کتاب‌های اهل سنت نیز به آن تصریح شده است-[۱۹] و در بعضی از این روایات اسامی امامان از امام اول یعنی حضرت علی (ع) تا امام دوازدهم به‌طور پیوسته و بدون واسطه به امام قبلی متصل ‌‌بودند و تا امام یازدهم یکی پس از دیگری آمده و رفته‌اند، بر اساس ادله متقن تاریخی در این نوبت امامت به امام دوازدهم رسیده است، او هم اگر آمده و رفته باشد در این صورت زمین بدون حضور امام و راهنمای معصوم و در یک کلام بدون حجت می‌شود و حال آنکه حکمت و لطف الهی اقتضاء می‌‌کند، همواره امام و حجت الهی در روی زمین باقی باشد براساس روایاتی که: "اگر در روی زمین دو نفر باقی مانده باشند یکی از آن دو امام است" یا روایتی که می‌گوید: "آخرین فردی که از دنیا می‌‌رود امام است".

بر اساس این روایات امام و حجت الهی همواره باید در زمین وجود داشته باشد، حال که امام مهدی (ع) مثل سایر ائمه (ع) در جامعه حضور ندارد پس به شیوه دیگر به‌سر می‌برد از این حالت به غیبت تعبیر می‌شود که بر اساس بعضی از روایات امام (ع) مردم را می‌بیند و مردم هم او را می‌‌بینند و نمی‌شناسند یا او مردم را می‌بیند و نمی‌شناسند یا او مردم را می‌بیند ولی مردم او را نمی‌بینند[۲۰]»[۲۱].

پرسش‌های وابسته

  1. امام مهدی کیست؟ (پرسش)
  2. ویژگی‌های خاص امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  3. کرامات و معجزات امام مهدی در دوران ظهور چیستند؟ (پرسش)
  4. آیا امام مهدی معجزه‌ای دارد؟ (پرسش)
  5. حکمت‌های غائب بودن امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
  6. تاریخچه مختصر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  7. فلسفه عقیده به امام حی چیست؟ (پرسش)
  8. توجه امام مهدی به دوست داران خود چگونه ا­ست؟ (پرسش)
  9. اگر بخواهیم خود را برای نظام مهدوی آماده کنیم باید چه نگاهی داشته باشیم؟ (پرسش)
  10. رابطه شب قدر و امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  11. امام مهدی چگونه ناظر اعمال ماست؟ (پرسش)
  12. چگونه رابطه خود را با اهل بیت به ویژه امام مهدی تقویت کنیم؟ (پرسش)
  13. حروف مقطعه الر که در قرآن آمده چه ارتباطی با امام مهدی دارد؟ (پرسش)
  14. ابعاد شخصیت امام چه می‌باشند؟ (پرسش)
  15. امام مهدی از لحاظ رفتار اجتماعی چه ویژگی‌هایی دارد؟ (پرسش)
  16. راه شناخت امام مهدی چیست؟ بهترین راه شناخت امام مهدی کدام است؟ (پرسش)
  17. زندگانی امام مهدی از آغاز تاکنون چه مسیری را طی کرده است؟ (پرسش)
  18. امام مهدی چگونه سبب امان اهل زمین می‌شود؟ (پرسش)
  19. تسبیح مخصوص امام مهدی چه روزهایی است؟ (پرسش)
  20. دلیل عقلی بر خالی نبودن هیچ زمانی از امام معصوم چیست؟ (پرسش)
  21. دلیل قرآنی بر خالی نبودن هیچ زمانی از امام معصوم چیست؟ (پرسش)
  22. آیا می‌توان به نیابت امام مهدی حج به‌جا آورد؟ (پرسش)
  23. چگوه باید نام امام مهدی مورد تکریم قرار داد؟ (پرسش)
  24. چه کسانی درباره امام مهدی کتاب تألیف کرده‌اند؟ (پرسش)
  25. چه کسانی درباره امام مهدی شعر سرود‌ه‌اند؟ (پرسش)
  26. چگونه حضرت که در یک مکان است ناظر همه جا می‌‌باشد؟ (پرسش)
  27. چه کنیم که وجود امام مهدی را در زندگی خود حس کنیم؟ (پرسش)
  28. چه کنیم تا مورد توجه امام مهدی قرار گیریم و وجودمان نورانی شود؟ (پرسش)
  29. امام مهدی از نوجوانان جامعه امروز چه انتظاری دارند؟ (پرسش)
  30. امام مهدی چه جوانانی را دوست دارد؟ چه کنیم تا مورد توجه و عنایات خاصه حضرتش قرار بگیریم؟ (پرسش)
  31. انسان چگونه می‌‏تواند بفهمد که ارتباط روحی با امام پیدا کرده است؟ (پرسش)
  32. درس خواندن بهتر است یا کار فرهنگی برای رضایت امام مهدی انجام دادن؟ (پرسش)
  33. آیا صدقه دادن برای امام مهدی صحیح است؟ (پرسش)
  34. آیا خواب غیر معصوم حجت است؟ (پرسش)
  35. بخشش امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
  36. آیا مراد از کلمه پسر انسان در انجیل امام مهدی است؟ (پرسش)
  37. بر روی بازوی امام مهدی چه نوشته شده است؟ (پرسش)
  38. خانواده‏‌ها چگونه می‌‏توانند رابطه جوانان را با امام مهدی تقویت کنند؟ (پرسش)
  39. چه کنیم تا فرزندمان جزء سربازان امام مهدی باشد؟ (پرسش)
  40. چگونه دانش‏‌آموزان را با امام مهدی آشنا کنیم؟ (پرسش)
  41. چگونه یاد و نام امام مهدی را همیشه در خاطر دانش‏‌آموزان زنده نگه داریم؟ (پرسش)
  42. مسئولان حکومت برای بالا بردن سطح معلومات مردم چه وظایفی دارند؟ (پرسش)
  43. کشور امام مهدی چگونه کشوری باید باشد؟ (پرسش)
  44. آیات و روایاتی که درباره عرضه کردن اعمال ما به ائمه هست به چه معناست؟ (پرسش)
  45. آیا موقع گناه امامان ناظر اعمال ما هستند و آیا اعمال ما به امام عصر عرضه می‌شود؟ اگر این چنین باشد لقب ستار العیوب بودن خدا برای چیست؟ (پرسش)
  46. آیا وجود بشقاب پرنده صحت دارد و ارتباطی با امام مهدی دارد؟ (پرسش)
  47. چرا امام مهدی به حجت پنهان تعبیر شده است؟ (پرسش)
  48. علمای اهل سنت در مورد احادیث مرتبط با امام مهدی چه دیدگاهی دارند؟ (پرسش)
  49. آیا آن حضرت از حال نیازمندان و گرفتاران با خبر است و می‌تواند کمکی بکند یا چون غایب است نمی‌تواند؟ (پرسش)
  50. چه کار کنم تا موفق شوم به آقا امام مهدی نزدیک شوم؟ (پرسش)
  51. چگونه می‌‌توانیم سطح فکری و اعتقادی خود را در ارتباط با امام عصر بالاتر برده و عمیق‌تر کنیم؟ (پرسش)
  52. چگونه می‌توان رضایت امام مهدی را به دست آورد؟ (پرسش)
  53. مؤلفه‌های معرفت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  54. ارتباط آیه امن یجیب به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  55. امام مهدی در رحم مادر چه سوره‌ای تلاوت کرد؟ (پرسش)
  56. آیا کسی می‌‏تواند خودش را به صورت امام مهدی درآورد؟ (پرسش)
  57. با توجه به این‏که ما انسان‏‌ها محدود هستیم چگونه می‌‏توانیم امام مهدی که نامحدود است را بشناسیم و از وجود او بهره ببریم؟ (پرسش)
  58. با توجه به حدیث «من مات و لم یعرف امام زمانه ...» مردم چگونه می‏توانند امامی را که غایب است بشناسند؟ (پرسش)
  59. آیا پیامبر اکرم راجع به امام مهدی سخنی فرموده‌‏اند؟ (پرسش)
  60. آیا واسطه فیض بودن امام مهدی در نعمت‌ها و در عالم وجود غیر از روایات ریشه قرآنی هم دارد؟ (پرسش)
  61. آیا از طرف ائمه راجع به امام مهدی مطلبی رسیده است؟ (پرسش)
  62. معنای این جمله از پیامبر که در خطبه غدیر درباره امام مهدی فرمود ألا انه الغراف من بحر العمیق چیست؟ (پرسش)
  63. قرآن کریم برای معرفی افراد از چه روش‌هایی استفاده کرده است؟ (پرسش)
  64. آیا امام مهدی شاهد و ناظر اعمال است؟ (پرسش)
  65. آیا امام مهدی ما را می‏‌بیند؟ (پرسش)
  66. نظر فرقه جارودیه درباره امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  67. چرا امام مهدی رساله ندارد و به وسیله فقها رساله خود را در اختیار مردم قرار نمی‌‏دهند؟ (پرسش)
  68. آیا امام مهدی خداوند متعال را می‌‏بیند؟ (پرسش)
  69. معجزات امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  70. اولین کسی که نام مهدی موعود را بر او گذاشتند چه کسی بود؟ (پرسش)
  71. چه شباهت‌هایی میان پیامبران الهی و امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
  72. چگونه می‌توان معرفت خود را نسبت به امام مهدی افزایش داد؟ (پرسش)
  73. کدام پیامبر خواب‏‌های زیادی را درباره امام مهدی در کتاب‌‏هایش تعبیر کرده است؟ (پرسش)
  74. با چه شرایطی می‌توان عاشق واقعی امام مهدی بود؟ (پرسش)
  75. آیا برای دوست داشتن امام مهدی باید از محبت به دیگران خودداری کرد؟ (پرسش)
  76. درس خواندن بهتر است یا کار فرهنگی برای رضایت امام مهدی انجام دادن؟ (پرسش)
  77. آیا غذاهای امام مهدی از دنیاست یا بهشت؟ (پرسش)
  78. اظهار محبت به امام مهدی به چه صورت‌هایی انجام می‌‏شود؟ (پرسش)
  79. آیا صدقه دادن برای امام مهدی صحیح است؟ (پرسش)
  80. کدام غیب‌گویان درباره امام مهدی اخباری نقل کرده‌اند؟ (پرسش)
  81. غیب‌گویان درباره امام مهدی چه گفته‌اند؟ (پرسش)
  82. چرا در قرآن به طور مستقیم نامی از امام مهدی برده نشده است؟ (پرسش)
  83. من خودم از امامم شاکی هستم چون وقتی ازش می‏خواهم بیاید نجاتم دهد نمی‌‏آید یا فکر می‏کنم به خاطر گناهانی که می‏کنم محلم نمی‏گذارد؟ (پرسش)
  84. امام مهدی: «اگر ما فراموشتان کرده بودیم بلا بر شما نازل می‏شد» پس این‏همه بلایی که بر سر شیعیان وارد می‏شود چیست؟ (پرسش)
  85. آیا امام مهدی به کارهای خوب و بد ما آگاهی دارد؟ این منافی با ستارالعیوب بودن خداوند نیست؟ (پرسش)
  86. با این‏همه علاقه‏ ای که از جانب ارادتمندان امام مهدی اظهار می‏شود چرا باز آن حضرت از دیده ‏ها پنهان است؟ (پرسش)
  87. آیا امام مهدی در دوران غیبت فقط به عبادت شخصی مشغولند؟ (پرسش)
  88. آیا مسأله‏ غیبت مختص به امام مهدی است؟ انبیاء و پیشوایان قبل از او نیز چنین سرنوشتی نداشته‏‌اند؟ (پرسش)
  89. چگونه خداوند به غیبت امام مهدی راضی است در حالی که مردم در حیرت هستند؟ (پرسش)
  90. با توجه به اینکه شیعه و سنی معتقدند که وجود یک پیشوای عادل برای سرپرستی جامعه لازم است در حال حاضر آن پیشوا کیست؟ آیا امام غایب است؟ (پرسش)
  91. چه شباهت‌هایی میان امام حسین و امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
  92. راه‌های دوستی با امام مهدی چیست و چه کنیم که قلب آقا امام مهدی از ما راضی و خشنود باشد؟ (پرسش)
  93. مراد از «ناحیه» چیست؟ (پرسش)
  94. چرا امام مهدی با وجود دشمنان زیادی که داشت روز شهادت پدر خود را نمایان کرد؟ (پرسش)
  95. چه معجزات و کراماتی از امام مهدی صادر شده است؟ (پرسش)
  96. آیا در زمان غیبت ذکر نام اصلی حضرت جایز است؟ (پرسش)
  97. مصحف فاطمه چیست؟ و آیا هم‏ اکنون در دست امام مهدی است؟ (پرسش)
  98. چه مانعی داشت که امام مهدی در آخر الزمان متولد می‌‏شد تا دیگر نیازی به غیبت آن حضرت نباشد؟ (پرسش)
  99. چه مانعی داشت که امام مهدی غایب نمی‌‏شد و خداوند از کشته شدن آن حضرت جلوگیری می‏‌کرد؟ (پرسش)
  100. چه اصراری است که امامان معصوم در دوازده تن منحصر شوند تا لازم آید خداوند قوانین طبیعت را به خاطر امام دوازدهم تعطیل کند؟ (پرسش)
  101. علت تشبیه امام غایب به خورشید پنهان در ابر چیست؟ (پرسش)
  102. چه کسانی در مدح امام مهدی شعر سروده‌اند؟ (پرسش)
  103. چرا امام مهدی خود را برای مؤمنان مورد وثوق ظاهر نمی‌‏سازد؟ (پرسش)
  104. چه کنیم تا مردم به سوی امام مهدی‏ جذب شوند؟ (پرسش)
  105. جشن‌‏های میلاد چه آثاری دارد؟ (پرسش)
  106. چرا ما نمی‌‏توانیم خدمت امام خود برسیم؟ (پرسش)
  107. با چه شرایطی می‏توان عاشق واقعی امام مهدی‏ بود؟ (پرسش)
  108. چرا امام مهدی وارث همه‏ مظلومیت‌‏های اجداد طاهرینش می‏‌باشند؟ (پرسش)
  109. آیا امام مهدی در هر زمانی می‌‏توانند شاهد اعمال ما باشند؟ (پرسش)
  110. آیا حدیث «لو أدرکته لخدمته أیام حیاتی» دلیل برتری امام مهدی بر سایر ائمه است؟ (پرسش)
  111. صورت و سیرت مهدی چگونه است و با چه خصوصیات فردی ظهور می‌‏کند؟ (پرسش)
  112. آیا در روایات است که موقع سلام به امام مهدی سر را به اندازه رکوع یا کمتر خم نماییم؟ (پرسش)
  113. آیا امام مهدی می‌‏توانند در یک زمان در دو مکان یا بیشتر باشند؟ آیا طی‌‏الارض دارند؟ (پرسش)
  114. دیدار کنندگان با امام مهدی شمایل ایشان را چگونه توصیف کرده‌اند؟ (پرسش)
  115. امام مهدی به کدام پیامبران شباهت دارد؟ (پرسش)
  116. نوری که در بعضی از زمان‏‌های خاص مانند شب قدر یا در مکان‌‏های خاص مانند امام‏زاده دیده می‏‌شود دلیل بر حضور امام است؟ (پرسش)
  117. چه کسانی از تولد امام مهدی اطلاع یافته‌اند؟ (پرسش)
  118. اگر جسم و بدن امام مهدی برای مردم آشکار است چرا در طی این سال‌ها متوجه نمی‌شوند؟ (پرسش)

پانویس

  1. حاکم نیشابورى، المستدرک على الصحیحین، بیروت، دارالمعرفة، ج ۳، ص ۱۰۹، معرفة الصحابة، "قال (ص) انّى قد ترکت فیکم الثقلین أحدهما أکبر من الاخر، کتاب اللّه و عترتی ... ثمّ أخذ بید علىّ- رضی اللّه عنه- فقال من کنت مولاه فهذا ولیه ... هذا حدیث صحیح على شرط الشیخین".
  2. بقره، ۱۲۴.
  3. فخر رازى، تفسیر کبیر، طبع سوم، ص ۳۷، سطر ۴.
  4. نساء، ۵۹: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ....
  5. آل عمران، ۱۳۲.
  6. عنکبوت، ۸.
  7. احزاب، ۳۳.
  8. ابى عبد اللّه حاکم نیشابورى، المستدرک على الصحیحین، بیروت، دار المعرفة، ج ۳، ص ۱۴۸. "قال (ص): أهل بيتي، عليّا و فاطمة و الحسن و الحسين‏" هذا حدیث صحیح الاسناد و صحة الروایة على شرط الشیخین، بخارى و مسلم. و ایضا عبد الرحمن جلال الدین سیوطى، الدّرّ المنثور، دار الفکر بیروت، طبع اوّل، ج ۶، ص ۶۰۴ که از ابن سعد و ابن جریر ابن حاتم طبرانى و ابن مردویه و ترمذى و ... نقل کرده است.
  9. محمد بن على معروف به محى الدین عربى، فتوحات مکیة، دار احیاء التراث العربى، بیروت، ج ۳، ص ۳۲۷.
  10. سبط ابن جوزى، تذکرة الخواص، مؤسسة اهل بیت بیروت، ۱۴۰۱ ه.ق، ص ۳۲۵.
  11. محمد بن ابراهیم جوینى حموینى، فرائد السبطین، مؤسسه محمودى بیروت، چاپ اول، ج ۲، ص ۳۳۴، حدیث ۵۸۵.
  12. شیخ سلیمان بن ابراهیم قندوزى حنفى، ینابیع المودّة الذوى القربى، دار الاسوة، چاپ اوّل، ۱۴۱۶ﻫ.ق، ج ۳، ص ۲۳۸.
  13. داوود الهامى، آخرین امید، مکتب اسلام، ص ۱۸۰، به نقل از علّامه طباطبایى قدّس سرّه.
  14. همان، ص ۱۸۱ و ۱۸۲.
  15. علّامه مجلسى، بحار الانوار، دار احیاء التراث العربى، چاپ سوم، ۱۴۰۳، ج ۲، ص ۹۰؛ حرّ عاملى، وسایل الشیعة، بحث مرجعیت، ص ۴۸، به نقل از کتاب مهدویت مردانى.
  16. دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۲۱۸-۲۲۴.
  17. کمال الدین و تمام النعه، ج۱، ص۹.
  18. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص۱۱۳.
  19. صحیح مسلم، ج۶، ص۳ و صحیح بخاری، ج۸، ص۱۲۷ و سنن ترمذی، ج۳، ص۳۴.
  20. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص۱۱۷.
  21. ملکی‌راد، محمود، رابطه تقویت مبانی کلامی با تقویت روحی منتظران، ص۳۲۱-۳۲۲.