|
|
| (۵۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''تحریف :''' دگرگون ساختن لفظ یا معنای کلام، از مباحث مهم کلامی درباره تغییر یا عدم تغییر کتب آسمانی.
| | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تحریف در لغت]] - [[تحریف در قرآن]] - [[تحریف در کلام اسلامی]] - [[تحریف در فقه سیاسی]] - [[تحریف در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} |
|
| |
|
| *تحریف مصدر باب تفعیل از ریشه "ح ـ ر ـ ف" است. معنای اصلی حرف را لبه، جانب، کناره و مرز دانسته‌اند<ref>جمهرة اللغه، ج۱، ص۵۱۷؛ التهذیب، ج۵، ص۱۲؛ لسان‌العرب، ج۴، ص۱۲۹، «حرف».</ref>. بر اساس این معنا، تحریف، به حاشیه بردن معنای لفظ و ایجاد نوعی دگرگونی و انحراف در مقصود گوینده است. دگرگونی یاد شده می‌تواند از طریق جابه جا کردن واژه‌ها، اعراب آنها، تغییر ساختار جمله‌ها یا تفسیر نادرست آنها باشد<ref>ر. ک: مفردات، ص۲۲۸، «حرف»؛ التعاریف، ج۱، ص۱۶۳؛ صیانة القرآن من التحریف، ص۱۳ ـ ۱۴.</ref>. برخی، "تحریف" را به تغییر و تبدیل که جامع‌تر است، معنا کرده‌اند<ref>تاج العروس، ج۱۲، ص۱۳۶، «حرف»؛ التفسیر الکبیر، ج۳، ص۱۳۴.</ref>، با این تفاوت که در تحریف سعی بر القای خلاف مقصود است<ref>ر. ک : مجموعه آثار، ج۱۷، ص۶۶، «حماسه حسینی»؛ یادداشتهای استاد مطهری، ج۲، ص۷۸.</ref>. تحریف بر دگرگون ساختن سخنان شفاهی نیز اطلاق می‌شود و اختصاص به سخنان مکتوب ندارد<ref>ر. ک: دائرةالمعارف الاسلامیه، ج۴، ص۶۰۲ ـ ۶۰۸.</ref>.
| | '''تحریف''' به‌معنای جانب و کناره در مورد سخنان و نوشته‌ها و گاهی هم درباره حوادث و موضوعات به [[کار]] میرود، بدان معنا که [[سخن]] را بر یکی از دو طرف احتمال حمل کنی. تحریف هم در لفظ صورت بگیرد و هم در معنا و [[مخالفان]] [[ادیان الهی]] برای ایجاد [[انحراف]] و [[گمراهی]]، [[کلام خدا]] را تحریف می‌کرده‌اند. در [[آیات]] بسیاری به مسألۀ تحریف پرداخته شده است مانند: {{متن قرآن|مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِي الدِّينِ}}<ref>«برخی از یهودیان کلمات را از جایگاه (راستین) آن جابه‌جا می‌کنند و با پیچاندن زبانشان و از سر طعنه بر دین می‌گویند: «شنفتیم و نپذیرفتیم» و (یا): «بشنو و باور مکن» و (یا) «راعنا»؛ سوره نساء، آیه:۴۶.</ref>. |
| *تحریف در اصطلاح از مباحث مهم کلامی است که به راهیابی تغییر در کتب آسمانی و عدم آن می‌پردازد. این بحث در فرهنگ اسلامی به طور خاص درباره کتاب مقدس "عهد قدیم و جدید" و قرآن مطرح می‌شود. اقسام تحریف از مباحث مورد اهتمام صاحب‌نظران است<ref>ر. ک: صیانة القرآن من التحریف، ص۱۶ ـ ۲۰.</ref>. همه اقسام تحریف را می‌توان در دو دسته اصلی قرار داد: لفظی و معنوی. تحریف لفظی، تصرّف در ساختار الفاظ و عبارتهاست. تحریف معنوی، تفسیر و تأویل نادرست از لفظ و عبارت است که برخلاف مقصود گوینده و اغلب بدون استناد به قواعد فهم درست کلام و بر اساس رأی شخصی و با انگیزه‌های خاص صورت می‌پذیرد.
| |
| *تحریف لفظی خود دارای اقسامی است:
| |
| #تحریف به فزونی؛ یعنی افزودن کلمه یا جمله‌ای به سخن و متن اصلی؛
| |
| #تحریف به کاهش؛ یعنی حذف بخشی از حروف، واژه‌ها یا جملات متن؛
| |
| #تحریف به تبدیل و جابه‌جایی که در آن کلماتی جایگزین واژه‌های مترادف یا غیر مترادف می‌شود، به گونه‌ای که معنا را مخدوش کند؛
| |
| #تحریف در لحن و گویش که همان تغییر در حرکات و نحوه ادای واژگان است، به گونه‌ای که معنای اصلی کلمه فهمیده نشود<ref>ر. ک: صیانة القرآن من التحریف، ص۱۷ ـ ۱۹.</ref>
| |
|
| |
|
| ==طبقه‌بندی آیات تحریف== | | == معناشناسی تحریف == |
| *واژه تحریف به شکل مصدر در قرآن نیامده است؛ ولی آیات پرشماری به انواع تحریف در آموزه‌های دینی اهل کتاب ناظر است. این آیات را می‌توان به ۴ دسته کلی قسمت کرد:
| | تحریف در لغت به‌معنای جانب، کناره و مرز است<ref>جمهرة اللغه، ج۱، ص۵۱۷؛ التهذیب، ج۵، ص۱۲؛ لسان‌العرب، ج۴، ص۱۲۹، «حرف».</ref> و [[منحرف]] به کسی گفته می‌شود که از راه درست و اصلی به [[بیراهه]] کشیده شود. تحریف بیشتر در مورد سخنان و نوشته‌ها به کار میرود، گاهی هم درباره حوادث و موضوعات به کار می‌برند. تحریف [[سخن]] آن است که آن را بر یکی از دو طرف احتمال حمل کنی درحالی که امکان هر دو معنی را دارد<ref>ر. ک: مفردات، ص۲۲۸، «حرف»؛ التعاریف، ج۱، ص۱۶۳؛ صیانة القرآن من التحریف، ص۱۳ ـ ۱۴.</ref><ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ ـ ۳۰۲؛ فرهنگ قرآن، ج۷؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۴؛ [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۶۴؛ [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۲۳۰.</ref> |
| *'''گروه نخست''' آیاتی هستند که با کاربرد واژگان همخانواده با "تحریف"، نمونه‌هایی از تحریفگری در آموزه‌ها و سخنان دینی و الهی، به ویژه از سوی یهود را گزارش می‌کنند؛ مانند "یحرّفون"{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}﴾}}<ref> آنان از (سوی) پروردگارشان به رهنمودی رسیده‌اند و آنانند که رستگارند؛ سوره بقره، آیه:۵.</ref>؛ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِي الدِّينِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانظُرْنَا لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَأَقْوَمَ وَلَكِن لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلاَ يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِيلاً}}﴾}}<ref> برخی از یهودیان کلمات را از جایگاه (راستین) آن جابه‌جا می‌کنند و با پیچاندن زبانشان و از سر طعنه بر دین می‌گویند: «شنفتیم و نپذیرفتیم» و (یا): «بشنو و باور مکن» و (یا) «راعنا» و اگر می‌گفتند: «شنیدیم و فرمان بردیم» و «بشنو و ما را بنگر» برای آنان بهتر و استوارتر می‌بود اما خداوند آنان را برای کفرشان لعنت کرده است پس جز اندکی، ایمان نخواهند آورد؛ سوره نساء، آیه:۴۶.</ref>؛ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِ وَلاَ تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَىَ خَائِنَةٍ مِّنْهُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمُ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ وَمِنَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّا نَصَارَى أَخَذْنَا مِيثَاقَهُمْ فَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِ فَأَغْرَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَسَوْفَ يُنَبِّئُهُمُ اللَّهُ بِمَا كَانُواْ يَصْنَعُونَ }}﴾}}<ref> پس، برای پیمان‌شکنی لعنتشان کردیم و دل‌هاشان را سخت گردانیدیم زیرا عبارات (کتاب آسمانی) را از جای خویش پس و پیش می‌کردند و بخشی از آنچه را بدیشان یادآور شده بودند از یاد بردند و تو پیوسته از خیانت آنان- جز شمار اندکی از ایشان- آگاهی می‌یابی؛ آنان را ببخشای و درگذر! بی‌گمان خداوند نیکوکاران را دوست می‌داردو از کسانی که می‌گفتند ما مسیحی هستیم پیمان گرفتیم آنگاه آنان بخشی از آنچه را که به ایشان یادآوری شده بود به فراموشی سپردند ما هم میان آنها تا روز رستخیز دشمنی و کینه‌جویی افکندیم و زودا که خداوند آنان را از آنچه می‌کردند آگاه کند؛ سوره مائده، آیه: ۱۳- ۱۴.</ref> و "متحرفاً"{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَمَن يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلاَّ مُتَحَرِّفاً لِّقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيِّزاً إِلَى فِئَةٍ فَقَدْ بَاء بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ }}﴾}}<ref> و هر کس در آن روز از آنان واپس گریزد- مگر آنکه برای کارزاری (بهتر) کناره جوید یا جوینده جایی (بهتر) نزد گروهی (خودی) باشد- خشم خداوند را به گردن گرفته و جایگاه (نهایی) او دوزخ است و (این) پایانه، بد است؛ سوره انفال، آیه: ۱۶.</ref>. افزون بر این کلمات، واژگان دیگری نیز که از نظر معنایی نزدیک به تحریف و بیانگر یکی از گونه‌های آن هستند، در این گروه جای می‌گیرند. واژگان {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|بَدَّلَ}}﴾}} در {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَفْسُقُونَ}}﴾}}<ref> امّا ستمکاران گفتاری دیگر را جایگزین آنچه به آنان گفته شده بود، کردند آنگاه ما بر ستمگران به کیفر نافرمانی که می‌کردند، عذابی از آسمان فرو فرستادیم؛ سوره بقره، آیه:۵۹.</ref>؛ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنْهُمْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَظْلِمُونَ}}﴾}}<ref> اما ستمگران از ایشان گفتاری را به جای آنچه به آنان گفته شده بود جایگزین کردند آنگاه ما بر آنان برای ستمی که می‌کردند عذابی از آسمان فرستادیم؛ سوره اعراف، آیه:۱۶۲.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يُبَدِّلُوا}}﴾}}در {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|سَيَقُولُ الْمُخَلَّفُونَ إِذَا انطَلَقْتُمْ إِلَى مَغَانِمَ لِتَأْخُذُوهَا ذَرُونَا نَتَّبِعْكُمْ يُرِيدُونَ أَن يُبَدِّلُوا كَلامَ اللَّهِ قُل لَّن تَتَّبِعُونَا كَذَلِكُمْ قَالَ اللَّهُ مِن قَبْلُ فَسَيَقُولُونَ بَلْ تَحْسُدُونَنَا بَلْ كَانُوا لا يَفْقَهُونَ إِلاَّ قَلِيلا }}﴾}}<ref> چون برای گرفتن غنیمت‌هایی رهسپار شوید جهادگریزان خواهند گفت: بگذارید دنبال شما بیاییم، آنان برآنند که گفتار خداوند را دگرگون سازند؛ بگو: هرگز دنبال ما نخواهید آمد، خداوند از پیش چنین فرموده است؛ آنگاه خواهند گفت بلکه به ما رشک می‌برید! (چنین نیست) بلکه آنان جز اندکی درنمی‌یابند؛ سوره فتح، آیه:۱۵.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَلْوُونَ}}﴾}} در {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقًا يَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَابِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ}}﴾}}<ref> و برخی از آنان گروهی هستند که به تحریف کتاب (آسمانی) زبان می‌گردانند تا آن را از کتاب بپندارید در حالی که از کتاب نیست و می‌گویند که از سوی خداوند است و از سوی خداوند نیست؛ آنان دانسته بر خداوند دروغ می‌بندند؛ سوره آل عمران، آیه:۷۸.</ref> و {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|لَيًّا}}﴾}} در {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِي الدِّينِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانظُرْنَا لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَأَقْوَمَ وَلَكِن لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلاَ يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِيلاً}}﴾}}<ref> برخی از یهودیان کلمات را از جایگاه (راستین) آن جابه‌جا می‌کنند و با پیچاندن زبانشان و از سر طعنه بر دین می‌گویند: «شنفتیم و نپذیرفتیم» و (یا): «بشنو و باور مکن» و (یا) «راعنا» و اگر می‌گفتند: «شنیدیم و فرمان بردیم» و «بشنو و ما را بنگر» برای آنان بهتر و استوارتر می‌بود اما خداوند آنان را برای کفرشان لعنت کرده است پس جز اندکی، ایمان نخواهند آورد؛ سوره نساء، آیه:۴۶.</ref> از این قبیل‌اند<ref>ر. ک: مفردات، ص۱۱۱، ۷۵۲؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۱۶۵؛ لسان العرب، ج۱، ص۳۴۳ «بدل»، ج۱۲، ص۳۶۹، «لوی».</ref>. لفظی یا معنوی بودن تحریف در این آیات و اینکه مراد تحریف کدام آموزه و سخن است، اغلب مورد اختلاف مفسران است.
| |
| *'''دسته دوم''' صراحتاً پاره‌ای از آموزه‌های وحیانی تورات و انجیل نازل شده بر [[حضرت موسی]]{{ع}} و [[حضرت عیسی]]{{ع}} را گزارش می‌کنند، در حالی که این آموزه‌ها دست کم به آن صراحت، هرگز در کتاب مقدس "عهدین" کنونی یافت نمی‌شوند. آیاتی که از یادکرد صریح، ویژگیها و بشارت آمدن [[پیامبر اسلام]]{{صل}} در تورات و انجیل خبر می‌دهند، از این قبیل‌اند{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِندَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنجِيلِ يَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالأَغْلالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُواْ بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُواْ النُّورَ الَّذِيَ أُنزِلَ مَعَهُ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}﴾}}<ref> همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار (تکلیف) های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو یاری رسانده‌اند و از نوری که همراه وی فرو فرستاده شده است پیروی کرده‌اند رستگارند؛ سوره اعراف، آیه:۱۵۷.</ref>؛ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاء بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الإِنجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا }}﴾}}<ref> محمد، پیامبر خداوند است و آنان که با وی‌اند، بر کافران سختگیر، میان خویش مهربانند؛ آنان را در حال رکوع و سجود می‌بینی که بخشش و خشنودی‌یی از خداوند را خواستارند؛ نشان (ایمان) آنان در چهره‌هایشان از اثر سجود، نمایان است، داستان آنان در تورات همین است و داستان آنان در انجیل مانند کشته‌ای است که جوانه‌اش را برآورد و آن را نیرومند گرداند و ستبر شود و بر ساقه‌هایش راست ایستد، به گونه‌ای که دهقانان را به شگفتی آورد تا کافران را با آنها به خشم انگیزد، خداوند به کسانی از آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند نویدآمرزش و پاداشی سترگ داده است؛ سوره فتح، آیه:۲۹.</ref>.
| |
| *'''دسته سوم''' ضمن انتساب پاره‌ای از باورهای شرک‌آمیز، گزارشها و عقاید تاریخی به یهود و نصارا، به نقد و نفی صریح آنها می‌پردازند. برای نمونه: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَقَالُواْ اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَل لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ }}﴾}}<ref> و گفتند خداوند فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست، بلکه هر چه در آسمان و زمین است از اوست؛ همه فرمانبردار اویند؛ سوره بقره، آیه:۱۱۶.</ref>؛ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| لَّقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ قُلْ فَمَن يَمْلِكُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا إِنْ أَرَادَ أَن يُهْلِكَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ وَمَن فِي الأَرْضِ جَمِيعًا وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا يَخْلُقُ مَا يَشَاء وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}﴾}}<ref> به راستی آنان که گفتند خداوند همان مسیح پسر مریم است کافر شدند؛ بگو: اگر خداوند بخواهد مسیح پسر مریم و مادرش و همه آنان را که روی زمینند هلاک گرداند کسی در برابر او چه اختیاری دارد؟ و فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آنهاست از آن خداوند است؛ هر چه را بخواهد می‌آفریند و خداوند بر هر کاری تواناست؛ سوره مائده، آیه:۱۷.</ref>؛ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا}}﴾}}<ref> و (این) گفتارشان که «ما مسیح عیسی فرزند مریم، پیامبر خداوند را کشتیم» در حالی که او را نکشتند و به صلیب نکشیدند، بلکه بر آنان مشتبه شد و آنان که در این (کار) اختلاف کردند نسبت بدان در تردیدند، هیچ دانشی بدان ندارند، جز پیروی از گمان و به یقین او را نکشتند؛ سوره نساء، آیه:۱۵۷.</ref> این موارد که به گونه‌ای در کتاب مقدس نیز بازتاب یافته‌اند، نمونه‌هایی از تحریف در یهودیت و مسیحیت به شمار می‌روند.
| |
| *'''دسته چهارم''' بخشهای مهمی از تاریخ زندگی و معجزات پیامبرانی چون [[خضرت ابراهیم]]{{ع}}، [[حضرت اسماعیل]]{{ع}} و [[حضرت عیسی]]{{ع}} و نیز حوادث مهم دینی ـ تاریخی یهودیت و مسیحیت را گزارش می‌کنند و این به سبب اهمیت بسیار فراوان آنها در تاریخ ادیان الهی و تکوین و تصحیح باورها و ارزشهای توحیدی است؛ برای نمونه ر. ک: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لِأَبِيهِ آزَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً إِنِّي أَرَاكَ وَقَوْمَكَ فِي ضَلالٍ مُّبِينٍ وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ فَلَمَّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأَى كَوْكَبًا قَالَ هَذَا رَبِّي فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لا أُحِبُّ الآفِلِينَ فَلَمَّا رَأَى الْقَمَرَ بَازِغًا قَالَ هَذَا رَبِّي فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لَئِن لَّمْ يَهْدِنِي رَبِّي لأكُونَنَّ مِنَ الْقَوْمِ الضَّالِّينَ فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَذَا رَبِّي هَذَا أَكْبَرُ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ حَنِيفًا وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَحَاجَّهُ قَوْمُهُ قَالَ أَتُحَاجُّونِّي فِي اللَّهِ وَقَدْ هَدَانِ وَلاَ أَخَافُ مَا تُشْرِكُونَ بِهِ إِلاَّ أَن يَشَاء رَبِّي شَيْئًا وَسِعَ رَبِّي كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًا أَفَلاَ تَتَذَكَّرُونَ وَكَيْفَ أَخَافُ مَا أَشْرَكْتُمْ وَلاَ تَخَافُونَ أَنَّكُمْ أَشْرَكْتُم بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ عَلَيْكُمْ سُلْطَانًا فَأَيُّ الْفَرِيقَيْنِ أَحَقُّ بِالأَمْنِ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ}}﴾}}<ref> و یاد کن که ابراهیم به پدرش آزر گفت: آیا بت‌ها را به خدایی می‌گزینی؟ من، تو و قوم تو را در گمراهی آشکاری می‌یابم.و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد.و چون شب بر او چادر افکند ستاره‌ای دید گفت: این پروردگار من است اما هنگامی که ناپدید شد گفت: ناپدیدشوندگان را دوست نمی‌دارم. آنگاه چون ماه را تابان دید گفت: این پروردگار من است و چون فرو شد گفت: اگر پروردگارم مرا رهنمایی نکند بی‌گمان از گروه گمراهان خواهم بود.هنگامی که خورشید را درخشان دید گفت: این پروردگار من است، این بزرگ‌تر است و چون غروب کرد گفت: ای قوم من! من از آنچه شریک (خداوند) قرار می‌دهید بیزارم.من با درستی آیین روی خویش به سوی کسی آورده‌ام که آسمان‌ها و زمین را آفریده است و من از مشرکان نیستم. و قوم او با وی به چالش برخاستند؛ او گفت: آیا با من درباره خداوند چالش می‌ورزید در حالی که مرا راهنمایی کرده است؟ و من از آنچه شریک او قرار می‌دهید نمی‌هراسم مگر آنکه پروردگارم چیزی برای من بخواهد؛ پروردگارم به دانایی بر همه چیز چیرگی دارد، آیا پند نمی‌پذیرید؟و چگونه از آنچه شریک (خداوند) قرار می‌دهید بهراسم در حالی که خود نمی‌هراسید از اینکه چیزی را شریک خداوند قرار داده‌اید که برهانی بر آن بر شما فرو نفرستاده است؛ پس اگر دانایید کدام‌یک از (ما) دو گروه به امن (و آرامش) سزاوارتر است؟؛ سوره انعام، آیه: ۷۴- ۸۱.</ref>؛ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ }}﴾}}<ref> و هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه‌های خانه (کعبه) را فرا می‌بردند (گفتند):پروردگارا! از ما بپذیر، بی‌گمان تویی که شنوای دانایی؛ سوره بقره، آیه: ۱۲۷.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَى وَلَكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَى كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ }}﴾}}<ref> و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من بنمای چگونه مردگان را زنده می‌سازی؟ فرمود: آیا ایمان نداری؟ گفت: چرا امّا تا دلم آرام یابد؛ فرمود: چهار پرنده برگزین و نزد خود پاره پاره گردان سپس هر پاره‌ای از آنها را بر کوهی نه! آنگاه آنان را فرا خوان تا شتابان نزد تو آیند و بدان که خداوند پیروزمندی فرزانه است؛ سوره بقره، آیه:۲۶۰.</ref>، بر همین اساس تورات و انجیل نازل شده نمی‌توانستند به آنها بی‌توجه باشند، ولی این گزارشها در کتاب مقدس کنونی نیامده‌اند، در حالی که در بسیاری از موارد، جزئی‌ترین مسائل مربوط به حوادث و شخصیتهای دینی و سخنان آنها را گزارش کرده‌اند.
| |
| *پس از طبقه‌بندی کلی آیات، به شرح هریک از دسته‌های چهارگانه می‌پردازیم:
| |
|
| |
|
| ==='''دسته نخست:'''===
| | از سیاست‌های [[مخالفان]] [[ادیان الهی]] از [[بنی‌اسرائیل]] ([[یهود]]) و [[نصارا]] گرفته تا [[منافقان]] [[جامعه اسلامی]] برای ایجاد [[انحراف]] و [[گمراهی]] در میان معتقدان و [[مؤمنان]]، تحریف [[کلام خدا]] بوده است<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۶۴.</ref>. |
| *در گروه نخست، ابتدا آیاتی که در آنها مشتقّات تحریف به کار رفته بررسی و سپس به آیات دیگر پرداخته می‌شود.
| |
| #یهودیان به سبب اهل کتاب بودن، با بشارت بعثت [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و ویژگیهای آن کاملا آشنا و در انتظار آمدن وی بودند، از این رو انتظار ایمان آوردن آنان به اسلام کاملا طبیعی بود؛ اما چون برخلاف توقع آنها، [[پیامبر]] از میان بنی اسرائیل برگزیده نشد، او را تکذیب کردند{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَإِذَا لَقُواْ الَّذِينَ آمَنُواْ قَالُواْ آمَنَّا وَإِذَا خَلاَ بَعْضُهُمْ إِلَىَ بَعْضٍ قَالُواْ أَتُحَدِّثُونَهُم بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ لِيُحَاجُّوكُم بِهِ عِندَ رَبِّكُمْ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ}}﴾}}<ref> و هرگاه با کسانی که ایمان آورده‌اند دیدار کنند می‌گویند: ما (نیز) ایمان آورده‌ایم و چون با یکدیگر تنها شوند می‌گویند: آیا آنچه را خداوند بر شما برگشوده است به آنان می‌گویید تا با آن در پیشگاه پروردگارتان با شما چون و چرا کنند، آیا خرد نمی‌ورزید؟؛ سوره بقره، آیه:۷۶.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ وَكَانُواْ مِن قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُواْ فَلَمَّا جَاءَهُم مَّا عَرَفُواْ كَفَرُواْ بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّه عَلَى الْكَافِرِينَ بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ أَن يَكْفُرُواْ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ بَغْيًا أَن يُنَزِّلُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ فَبَاؤُواْ بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُّهِينٌ}}﴾}}<ref> و چون کتابی از سوی خداوند نزدشان آمد که آنچه را با خود داشتند، راست می‌شمرد؛ با آنکه پیش‌تر، (به مژده آمدن آن) در برابر کافران یاری می‌خواستند؛ همین که آنچه می‌شناختند نزدشان رسید، بدان کفر ورزیدند پس لعنت خداوند بر کافران باد.خود را به بد چیزی فروختند که به آنچه خداوند فرو فرستاده است، از سر افزونجویی کفر می‌ورزند (و می‌گویند:) چرا خداوند برای برخی از بندگانش که بخواهد، از بخشش خویش، فرو می‌فرستد! و سزاوار خشمی از پی خشمی گشتند و برای کافران، عذابی خواری آور، خواهد بود؛ سوره بقره، آیه: ۸۹- ۹۰.</ref> خداوند با اشاره به تحریف کاملا آگاهانه<ref>جامع البیان، ج۱، ص۵۲۰؛ الکشاف، ج۱، ص۱۵۶؛ جوامع الجامع، ج۱، ص۶۱.</ref>. سخنانش به وسیله گروهی از بنی‌اسرائیل، از مسلمانان می‌خواهد که به ایمان آوردن آنها امیدی نداشته باشند<ref>المیزان، ج۱، ص۲۱۳.</ref> {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أَفَتَطْمَعُونَ أَن يُؤْمِنُواْ لَكُمْ وَقَدْ كَانَ فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ يَعْلَمُونَ }}﴾}}<ref> آیا امید دارید که (آن یهودیان) به (خاطر دعوت) شما ایمان بیاورند با آنکه دستهای از آنان سخن خداوند را می‌شنیدند و آن را پس از آنکه در می‌یافتند آگاهانه دگرگون می‌کردند؟؛ سوره بقره، آیه:۷۵.</ref>. مفسّران در تعیین مصداق {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|كَلامَ اللَّهِ}}﴾}}، نوع تحریف و هویت تحریف‌کنندگان به اختلاف گراییده‌اند. [[ابن عباس]]، [[ربیع]]، [[ابن اسحاق]] و [[بلخی]]<ref>نک: التبیان، ج۱، ص۳۱۳؛ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۳؛ تفسیر ابی السعود، ج۱، ص۱۱۶.</ref> آیه را اشاره به ۷۰ نفر برگزیده [[حضرت موسی]]{{ع}}
| |
| دانسته‌اند که همراه وی در کوه طور کلام خدا را از زبان آن حضرت یا بیواسطه شنیدند{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاخْتَارَ مُوسَى قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلاً لِّمِيقَاتِنَا فَلَمَّا أَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قَالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَكْتَهُم مِّن قَبْلُ وَإِيَّايَ أَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاء مِنَّا إِنْ هِيَ إِلاَّ فِتْنَتُكَ تُضِلُّ بِهَا مَن تَشَاء وَتَهْدِي مَن تَشَاء أَنتَ وَلِيُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنتَ خَيْرُ الْغَافِرِينَ}}﴾}}<ref> و موسی هفتاد تن از قوم خود را برای میقات ما برگزید پس همین که زمین‌لرزه آنان را فرا گرفت (موسی) گفت: پروردگارا! اگر اراده می‌فرمودی آنان و مرا پیش از این نابود می‌کردی، آیا ما را برای آنچه برخی از کم‌خردان ما کرده‌اند نابود می‌فرمایی؟ این، جز آزمون تو نیست که با آن هرکس را بخواهی گمراه می‌داری و هرکس را بخواهی راهنمایی می‌فرمایی، تو سرور مایی پس ما را بیامرز و بر ما بخشایش آور و تو بهترین آمرزندگانی؛ سوره اعراف، آیه:۱۵۵.</ref><ref>جامع‌البیان، ج۱، ص۵۲۰؛ زادالمسیر، ج۱، ص۱۰۳.</ref>؛ لیکن گروهی از آنان پس از بازگشت به میان بنی‌اسرائیل آن را تحریف کردند<ref>تفسیر منسوب به امام عسکری(علیه السلام)، ص۲۹۲؛ روح المعانی، ج۱، ص۴۷۰.</ref> شماری از مفسران این دیدگاه را به قرینه {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَسْمَعُونَ كَلامَ اللَّهِ}}﴾}} تقویت کرده‌اند<ref>التبیان، ج۱، ص۳۱۳؛ مجمع البیان، ج۱، ص۲۸۵؛ تفسیر مقاتل، ج۱، ص۱۱۶.</ref>؛ ولی قرطبی به قرینه اختصاص "کلیم الله" بودن به [[حضرت موسی]]{{ع}} این احتمال را تضعیف کرده است<ref>تفسیر قرطبی، ج۲، ص۳.</ref> برخی این دیدگاه را ساخته و پرداخته افرادی ضعیف و غیر موثق خوانده‌اند<ref>تفسیر قرطبی، ج۲، ص۳ ـ ۴؛ زادالمسیر، ج۱، ص۱۰۳ ـ ۱۰۴.</ref>. در مقابل، مفسرانی چون [[مجاهد]]، [[سدی]] و [[ابن زید]]، آیه را ناظر به تحریف تورات در موضوع بشارت آمدن [[پیامبر]] و ویژگیهای آن دانسته‌اند<ref>جامع البیان، ج۱، ص۵۲۰؛ نک: التبیان، ج۱، ص۳۱۳؛ مجمع البیان، ج۱، ص۲۸۵.</ref> [[ابن جوزی]] این نظر را درست‌تر می‌داند<ref>زادالمسیر، ج۱، ص۱۰۳.</ref> این دیدگاه با توجه به آیه بعدی تقویت می‌شود:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَإِذَا لَقُواْ الَّذِينَ آمَنُواْ قَالُواْ آمَنَّا وَإِذَا خَلاَ بَعْضُهُمْ إِلَىَ بَعْضٍ قَالُواْ أَتُحَدِّثُونَهُم بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ لِيُحَاجُّوكُم بِهِ عِندَ رَبِّكُمْ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ}}﴾}}<ref> و هرگاه با کسانی که ایمان آورده‌اند دیدار کنند می‌گویند: ما (نیز) ایمان آورده‌ایم و چون با یکدیگر تنها شوند می‌گویند: آیا آنچه را خداوند بر شما برگشوده است به آنان می‌گویید تا با آن در پیشگاه پروردگارتان با شما چون و چرا کنند، آیا خرد نمی‌ورزید؟؛ سوره بقره، آیه:۷۶.</ref> عموم مفسران این آیه را ناظر به سخنان توبیخ‌آمیز بعضی از یهود به برخی دیگر می‌دانند که آنان را از گزارش دادن بشارت تورات به مسلمانان درباره آمدن و اوصاف [[پیامبر اسلام]]{{صل}} باز می‌داشتند<ref>معانی القرآن، فراء، ج۱، ص۵۰؛ الکشاف، ج۱، ص۱۵۶؛ مجمع البیان، ج۱، ص۲۸۶ ـ ۲۸۷.</ref>. درباره نوع تحریف، برخی آن را معنوی<ref>نک: روح المعانی، ج۱، ص۴۷۰؛ تفسیر ثعالبی، ج۱، ص۸۸.</ref>، بعضی لفظی "کاهش و افزایش" و برخی دیگر اعم از آن دو دانسته‌اند<ref>نک: التفسیر الکبیر، ج۳، ص۱۳۴ ـ ۱۳۵.</ref> دیدگاه سومی هم آیه را به احتمال، اشاره به یهودیان معاصر [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و تحریف سخنان آن حضرت دانسته‌اند<ref>تفسیر ثعلبی، ج۳، ص۳۲۳؛ التفسیر الکبیر، ج۳، ص۱۳۶.</ref>.
| |
| #خداوند در سوره مائده برای دلداری [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در پی کارشکنیهای یهود<ref>جامع البیان، ج۶، ص۲۱۰.</ref>، از پیمان‌شکنی نیاکان یهود و در نتیجه دچار آمدنشان به لعنت خداوند و قساوت قلب خبر می‌دهد و اینکه آنان به سبب این قساوت، به تحریف سخنان الهی دست زده و بخشی از آموزه‌های دینی را به‌فراموشی سپردند:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِ وَلاَ تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَىَ خَائِنَةٍ مِّنْهُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمُ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ }}﴾}}<ref> پس، برای پیمان‌شکنی لعنتشان کردیم و دل‌هاشان را سخت گردانیدیم زیرا عبارات (کتاب آسمانی) را از جای خویش پس و پیش می‌کردند و بخشی از آنچه را بدیشان یادآور شده بودند از یاد بردند و تو پیوسته از خیانت آنان- جز شمار اندکی از ایشان- آگاهی می‌یابی؛ آنان را ببخشای و درگذر! بی‌گمان خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد؛ سوره مائده، آیه:۱۳.</ref>. شماری از مفسران شیعه<ref>التبیان، ج۳، ص۴۷۰؛ مجمع البیان، ج۳، ص۲۶۷.</ref> و سنی<ref>تفسیر قرطبی، ج۶، ص۷۷؛ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۳۵؛ تفسیر نسفی، ج۱، ص۲۷۵.</ref> آیه را اشاره به تحریف معنوی، یعنی تفسیر ناروا و تأویل نادرست تورات دانسته و برخی مورد تحریف را ویژگیهای [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و احکام و حدود الهی گفته‌اند<ref>تفسیر مقاتل، ج۱، ص۴۶۱؛ جامع البیان، ج۶، ص۲۱۲؛ زادالمسیر، ج۲، ص۳۱۳.</ref> فخر‌رازی در تقویت این دیدگاه با استناد به تواتر و شهرت در نقل کتاب مقدس، تحریف لفظی آن را ناممکن یا بسیار دشوار خوانده است<ref>التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۱۸۷.</ref>؛ اما [[رشید رضا]] ضمن نادرست خواندن مقایسه تواتر کتاب مقدس با تواتر قرآن کریم، استدلال رازی را ناشی از ناآگاهی او از تاریخ کتاب مقدس دانسته و بر وقوع تحریف معنوی و لفظی ـ اعم از حذف، اضافه و جابه‌جایی ـ در آن تأکید می‌کند<ref>تفسیرالمنار، ج۶، ص۲۸۲ ـ ۲۸۴؛ البحرالمحیط، ج۴، ص۲۰۵.</ref>. [[علامه طباطبایی]] با مرتبط دانستن تحریفگری بنی‌اسرائیل با فراموشی بخشی از آموزه‌های دینی آنان، تحریف را اعم از معنوی و لفظی دانسته و معتقد است که در نتیجه این کار، بسیاری از آموزه‌ها و معارف اصلی یهودیت فراموش شد و انحرافات بنیادینی، مانند اعتقاد به تشبیه، [[ختم نبوت]] به وسیله [[حضرت موسی]]{{ع}} و استمرار شریعت آن حضرت برای ابد، پدید آمد<ref>المیزان، ج۵، ص۲۴۱.</ref>. جمله {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُواْ }}﴾}}<ref> سوره مائده، آیه:۱۳.</ref> در کنار قرینه {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أُوتُواْ نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ }}﴾}}<ref>سوره آل عمران، آیه:۲۳.</ref>؛ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|أُوتُواْ نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ يَشْتَرُونَ الضَّلالَةَ وَيُرِيدُونَ أَن تَضِلُّواْ السَّبِيلَ}}﴾}}<ref> از کتاب (آسمانی) بهره‌ای (اندک) دارند؛ سوره نساء، آیه:۴۴.</ref> دیدگاه قرآن مبنی بر از بین رفتن بخشی از تورات نازل شده بر [[حضرت موسی]]{{ع}} را ثابت می‌کند این بخش را آموزه‌های مربوط به معاد<ref>تفسیر المنار، ج۶، ص۲۸۲ ـ ۲۸۴؛ البحرالمحیط، ج۴، ص۲۰۵.</ref> و لزوم ایمان به [[پیامبر اکرم]]{{صل}}<ref>مجمع‌البیان، ج۳، ص۲۶۷؛ زادالمسیر، ج۲، ص۹۷؛ تفسیر‌ابی‌السعود، ج۳، ص۱۶.</ref> دانسته‌اند.
| |
| #بر اساس آیات ۴۱ ـ ۴۲ سوره مائده، برای گروهی از یهودیان معاصر [[پیامبر]]{{صل}} حادثه‌ای رخ می‌دهد. عالمان یهود به سبب پاره‌ای ملاحظات، برخلاف آموزه‌های صریح تورات درباره آن حکم کرده، سپس افرادی را نزد پیامبر‌اکرم می‌فرستند تا در این باره داوری کند. به این افراد توصیه می‌شود در صورتی که [[پیامبر]]{{صل}} حکم خلاف آنان را تأیید نکرد، آن را نپذیرند:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ أَكَّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِن جَاؤُوكَ فَاحْكُم بَيْنَهُم أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَإِن تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَن يَضُرُّوكَ شَيْئًا وَإِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُم بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}﴾}}<ref> ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید- و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست- آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند.گوش سپارندگان به دروغ و بسیار حرام خوارند پس اگر به نزد تو آمدند میان آنان داوری کن و یا از آنان رو بگردان؛ و اگر از ایشان رو بگردانی هرگز هیچ زیانی به تو نمی‌توانند رساند و اگر میان آنان داوری کردی به داد داوری کن که خداوند دادگران را دوست می‌دارد؛ سوره مائده، آیه: ۴۱- ۴۲.</ref> بر اساس تفسیر [[ابن عباس]]، [[سدّی]] و [[ابن زید]] {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|سَمَّاعُونَن}}﴾}} نخست به معنای "گوش دهندگان" و دومی به معنای "پذیرندگان" و {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يُحَرِّفُونَ}}﴾}} صفت قوم است؛ یعنی گروهی که نزد [[پیامبر]]{{صل}} آمدند، به سخنان دروغ "احکام تحریف شده تورات" گوش داده و گفته‌های تحریف‌گرانِ "قوم" آموزه‌های تورات را بی‌چون و چرا پذیرفته، پیروی می‌کردند<ref>ر. ک: مجمع‌البیان، ج۳، ص۳۰۱؛ تفسیر ابی السعود، ج۳، ص۳۶ ـ ۳۸؛ زادالمسیر، ج۲، ص۳۵۷ ـ ۳۵۸.</ref>. این تفسیر را بیشتر مفسران، مانند [[طبری]]<ref>جامع البیان، ج۶، ص۳۱۹.</ref>، [[شیخ طوسی]]<ref>التبیان، ج۳، ص۵۲۲.</ref>، [[زمخشری]]<ref>الکشاف، ج۱، ص۶۳۳.</ref>، [[قرطبی]]<ref>تفسیر قرطبی، ج۶، ص۱۱۸.</ref> و صاحب المیزان<ref>المیزان، ج۵، ص۳۳۹ ـ ۳۴۰.</ref>، پذیرفته‌اند. بر اساس شأن نزول مشهور و سیاق آیات، عالمان یهود خیبر در ازای گرفتن رشوه، حکم تورات را به سود برخی افراد تحریف کردند. گفته‌اند: زن و مردی از اشراف مرتکب زنای محصنه شدند؛ لیکن برخلاف حکم تورات مبنی بر سنگسار شدن، به تازیانه و تشهیر "سوار کردن مجرم بر الاغ و نمایش دادن وی در معابر عمومی" محکوم شدند؛ گویا در پی اعتراض به این تبعیض، عالمان مزبور گروهی را برای داوری خواستن از [[پیامبر]]{{صل}} نزد وی می‌فرستند. به دنبال حکم [[پیامبر]]{{صل}} به رجم با استناد به وجود آن در تورات و عدم پذیرش آن از سوی فرستادگان احبار، پیشنهاد [[پیامبر]]{{صل}} مبنی بر داوری داناترین فرد زمان به مضامین تورات، یعنی "[[ابن صوریا]]"، را می‌پذیرند و او وجود حکم رجم در تورات را تأیید می‌کند<ref>جامع‌البیان، ج۶، ص۳۱۹ـ۳۲۱؛ التبیان، ج۳، ص۵۲۲ ـ ۵۲۳؛ الکشاف، ج۱، ص۶۳۳.</ref>. تأیید [[ابن صوریا]] و تصریح قرآن به وجود حکم مورد اختلاف در تورات، می‌نماید که تحریف یاد شده در آیه از نوع دست بردن در متن تورات نبوده است<ref>روح المعانی، ج۶، ص۲۰۲؛ فتح القدیر، ج۲، ص۴۳؛ تفسیر‌بیضاوی، ج۲، ص۳۲۵.</ref>، بلکه آنان با کتمان حد رجم که در تورات کنونی نیز هست<ref>کتاب مقدس، تثنیه، ۲۲ : ۲۰ ـ ۲۴.</ref>، حکم تازیانه و تشهیر را حکمی الهی معرفی کرده‌اند<ref>ر. ک: تفسیر المنار، ج۶، ص۳۰۳.</ref>. بی‌سوادی اغلب اهل کتاب و عدم آشنایی آنان با تورات زمینه این کار را فراهم می‌ساخت. در تفسیری دیگر از آیه، مفسرانی چون [[شیخ طبرسی]]<ref>مجمع البیان، ج۳، ص۳۰۳.</ref>، [[نحاس]]<ref>معانی القرآن، نحاس، ج۲، ص۳۰۷.</ref>، [[فخر رازی]]<ref>التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۲۳۲.</ref> و [[ابی السعود]]<ref>تفسیر ابی السعود، ج۳، ص۳۷.</ref>، "لام" در {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|لِلْكَذِبِ}}﴾}} را به معنای تعلیل، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|سَمَّاعُونَن}}﴾}} و دوم را به معنای جاسوسان گرفته‌اند؛ یعنی یهودیانی که نزد [[پیامبر]]{{صل}} آمدند جاسوسان آن گروه از یهودیانی بودند که نزد [[پیامبر]] نیامده بودند. اینان شنیده‌های خود را به آنها و دیگر دشمنان گزارش می‌کردند. تا با تحریف و کم و زیاد کردن آن، به [[پیامبر خدا]] دروغ و افترا ببندند. [[زمخشری]] این تفسیر را برنمی‌تابد<ref>الکشاف، ج۱، ص۶۳۳.</ref>.
| |
| #گروهی از یهودیان، هنگام سخن گفتن با [[پیامبر اکرم]]{{صل}} افزون بر سخنان غیر مؤدبانه، با کاربرد برخی عبارات و واژگان، معنا و مفهوم توهین‌آمیزی از آن قصد می‌کرده‌اند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِي الدِّينِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانظُرْنَا لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَأَقْوَمَ وَلَكِن لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلاَ يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِيلاً يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ آمِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولاً}}﴾}}<ref> برخی از یهودیان کلمات را از جایگاه (راستین) آن جابه‌جا می‌کنند و با پیچاندن زبانشان و از سر طعنه بر دین می‌گویند: «شنفتیم و نپذیرفتیم» و (یا): «بشنو و باور مکن» و (یا) «راعنا» و اگر می‌گفتند: «شنیدیم و فرمان بردیم» و «بشنو و ما را بنگر» برای آنان بهتر و استوارتر می‌بود اما خداوند آنان را برای کفرشان لعنت کرده است پس جز اندکی، ایمان نخواهند آورد ای اهل کتاب! به آنچه فرستاده‌ایم که کتاب آسمانی نزد شما را راست می‌شمارد ایمان بیاورید، پیش از آنکه چهره‌هایی را ناپدید سازیم و آنان را واپس گردانیم یا آنان را لعنت کنیم چنان که «اصحاب سبت» را لعنت کردیم و فرمان خداوند، انجام یافتنی است؛ سوره نساء، آیه:۴۶ - ۴۷.</ref>. برخی از مفسران، مراد از {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|كَلِمَ}}﴾}} را تورات، و تحریف را به معنای عام آن دانسته‌اند. در این دیدگاه، حذف و اضافه و تغییر برخی آموزه‌های تورات یا ارائه تفسیری نادرست از آن، همچنین تفسیر نادرست سخنان [[حضرت موسی]]{{ع}} درباره بعثت [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، از مصادیق تحریف یاد شده است؛ اما ظاهر و سیاق آیات نشان می‌دهد که مراد از {{عربی|اندازه=150%|يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ}}﴾}}، تحریف در کاربرد و معانی برخی جمله‌ها و واژگان، هنگام سخن گفتن با [[پیامبر]]{{صل}} است<ref>المیزان، ج۴، ص۳۶۴ ـ ۳۶۵.</ref>، بر این اساس، جمله‌های پس از {{عربی|اندازه=150%|يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ}}﴾}}، عطف تفسیری و بیان مصداق است.
| |
| #آیات ۷۸ ـ ۷۹ سوره بقره، یهودیان عصر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را در ارتباط با کتاب دینی خویش به دو گروه باسواد و بی‌سواد قسمت می‌کنند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَمِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لاَ يَعْلَمُونَ الْكِتَابَ إِلاَّ أَمَانِيَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ يَظُنُّونَ فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللَّهِ لِيَشْتَرُواْ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلاً فَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَّهُمْ مِّمَّا يَكْسِبُونَ }}﴾}}<ref> و برخی از آنان بی‌سوادانی هستند که از کتاب آسمانی (تورات) جز خیال‌های خام چیزی نمی‌دانند و جز به پندار نمی‌گرایند.بنابراین، وای بر کسانی که (یک) نوشته را با دستهای خود می‌نویسند آنگاه می‌گویند که این از سوی خداوند است تا با آن بهایی کم به دست آورند؛ و وای بر آنان از آنچه دست‌هایشان نگاشت و وای بر آنان از آنچه به دست می‌آورند؛ سوره بقره، آیه: ۷۸- ۷۹.</ref>. بر اساس این آیات، امّیها به سبب ناتوانی در خواندن و نوشتن، از آموزه‌های تورات آگاهی درستی نداشته‌اند. دانستنیهایی را که آموزه‌های تورات می‌دانستند، آرزوها، پندارهای باطل و باورهای تحریف شده‌ای بود که از عالمان خویش فراگرفته بودند<ref>جامع‌البیان، ج۱، ص۵۲۸ ـ ۵۳۲؛ التبیان، ج۱، ص۳۱۸؛ الکشاف، ج۱، ص۱۵۷.</ref>. گروه دوم، عالمان و احبار یهود و آشنا به خواندن و نوشتن و آگاه از تورات بوده‌اند. این‌دسته با توجه به بی‌سوادی گروه نخست و ناآگاهی آنان از تورات، مطالبی را از پیش خود نوشته و آن را به نام سخنان خدا به مردم معرفی می‌کرده‌اند<ref>التفسیر الکبیر، ج۳، ص۱۳۸ـ۱۳۹؛ المیزان، ج۱، ص۲۱۵.</ref>. از "فای" تفریع {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَوَيْلٌ}}﴾}} برمی‌آید که پندارهای نادرست گروه نخست که آنها را تعالیم تورات می‌پنداشتند، برگرفته از نوشته‌های نادرست احبار بوده است. این کار احبار نسبت دروغ به خداوند بود و گمراه شدن مردم را در پی داشت، بدین سبب به شدت نکوهش<ref>التفسیر الکبیر، ج۳، ص۱۴۰.</ref> و به آن وعده عذاب داده شده است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَّهُمْ مِّمَّا يَكْسِبُونَ }}﴾}}<ref> و وای بر آنان از آنچه دست‌هایشان نگاشت و وای بر آنان از آنچه به دست می‌آورند؛ سوره بقره، آیه: ۷۹.</ref>. مصداق "کتاب نوشته شده" و "نویسندگان آن" مورد اختلاف است. اغلب مفسران نخست، همانند [[ابن عباس]]، [[قُتاده]]، [[ابوالعالیه]]، [[ابن زید]]<ref>جامع‌البیان، ج۱، ص۵۳۵ـ۵۳۶؛ زادالمسیر، ج۱،ص۱۰۶؛ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۲۲.</ref>، [[عکرمه]]، [[کلبی]] و [[سفیان ثوری]]<ref>تفسیر ابن زمنین، ج۱، ص۱۵۴؛ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۲۲؛ الدرالمنثور، ج۱، ص۱۵۹ ـ ۱۶۰.</ref>، مراد از آن را تورات و نویسندگان را احبار و عالمان یهود در عصر [[پیامبر]]{{صل}} دانسته‌اند. بیشتر مفسران متأخر و معاصر، مانند [[طبری]]، [[شیخ طوسی]]، [[زمخشری]]<ref>جامع البیان، ج۱، ص۵۲۹؛ التبیان، ج۱، ص۳۱۸؛ الکشاف، ج۱، ص۱۵۷.</ref>، [[ابن جوزی]]، [[واحدی]] و [[علامه طباطبایی]]<ref>زادالمسیر، ج۱، ص۱۰۶؛ اسباب النزول، ص۱۵ ـ ۱۶؛ المیزان، ج۱، ص۲۱۵.</ref> نیز با اشاره به الف و لام تعریف در {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|الْكِتَابَ}}﴾}}، این دیدگاه را پذیرفته‌اند. بنابراین نظر، احبار یهود با هدف تردید افکنی در دل توده‌های مردم عامی و جلوگیری از گرایش آنان به اسلام، ویژگیهای یاد شده برای [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در تورات را تغییر داده، آنگاه ویژگیهای [[پیامبر]]{{صل}} را با اوصاف آمده در تورات ناسازگار خواندند. در شمار انگیزه‌های این تحریف، رشوه گرفتن و حفظ ریاست و زعامت خویش و منافع آن، آمده است<ref>مجمع‌البیان، ج۱، ص۲۹۲؛ اسباب النزول، ص۱۵ ـ ۱۶؛ نمونه، ج۱، ص۳۱۷ ـ ۳۱۸.</ref>. ویژگیهای یاد شده برای [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در تورات و نیز اوصافی که احبار یهود جایگزین آن کردند، از سوی مفسران، متفاوت گزارش شده است<ref>تفسیر منسوب به امام عسکری(علیه السلام)، ص۳۰۲ ـ ۳۰۳؛ التبیان، ج۱، ص۳۲۲؛ تفسیر سمعانی، ج۱، ص۱۰۰.</ref>. این شأن نزول در برخی احادیث نیز تأیید شده<ref>ر. ک: جامع البیان، ج۱، ص۵۳۶؛ مجمع‌البیان، ج۱، ص۲۹۲؛ اسباب النزول، ص۱۵ ـ ۱۶.</ref> و با ظاهر و سیاق آیات سازگار است. [[طبرسی]]، [[سمعانی]]، [[ابوحیان]] و برخی دیگر از مفسران، ضمن گزارش شأن نزول مشهور، آن را به دیده تردید نگریسته‌اند<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۲۹۰ ـ ۲۹۲؛ تفسیر سمعانی، ج۱، ص۱۰۰؛ البحر المحیط، ج۱، ص۴۴۶.</ref>. [[آلوسی]] با پذیرش اصل شأن نزول، درباره مصداق کتاب نظر دیگری دارد. به اعتقاد وی احبار با پنهان ساختن نسخه‌های اصلی تورات، مطالبی را که به دلخواه خویش نوشته بودند، به نام تورات در میان توده‌های یهود و عرب رایج ساختند؛ همچنین گفته است: شاید مراد از "کتاب"، تفسیرها و تأویلهای نادرستی از تورات باشد که احبار نوشته و رایج کردند<ref>روح‌المعانی، ج۱، ص۴۷۶ ـ ۴۷۸.</ref>. دو تفسیر نادر نیز در این باره وجود دارد: الف. [[سدّی]]، کتاب نوشته شده را اشاره به تورات ندانسته و معتقد است که شماری از یهود مطالبی را از پیش خود ساخته و پرداخته و به نام کتاب آسمانی به گروهی از عربهای امی و فاقد کتاب آسمانی فروختند<ref>جامع‌البیان، ج۱، ص۵۳۵؛ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۲۲.</ref> ب. [[ابو مالک]] آیه را در شأن [[عبدالله بن سعد بن سرح]] نازل دانسته است. گفته‌اند: وی از کاتبان [[وحی]] بود و چون می‌خواسته آیات قرآن را برخلاف املای [[پیامبر]]{{صل}} بنویسد، مرتد گردید<ref>البحرالمحیط، ج۱، ص۴۴۶؛ مجمع البیان، ج۱، ص۲۹۲.</ref>. ظاهر و سیاق آیات با این دو دیدگاه سازگار نیست<ref>مجمع‌البیان، ج۱، ص۲۹۲.</ref>.
| |
| #بر اساس ظاهر آیه ۷۸ سوره آل عمران شماری از عالمان یهود، نوشته‌های غیر وحیانی را با لحن و آهنگ ویژه تورات تلاوت می‌کرده‌اند تا مسلمانان گمان کنند که جزئی از آن است. آنان برای تأکید بیشتر، نوشته‌های مزبور را [[وحی]] الهی می‌خواندند. آیه یاد شده، جزئی از تورات و سخن خدا بودن آن نوشته‌ها را نفی و تأکید می‌کند که آنها خود نیز وحیانی نبودن آن نوشته‌ها را می‌دانند؛ ولی با این حال به خداوند نسبت دروغ می‌دهند:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقًا يَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَابِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ}}﴾}}<ref> و برخی از آنان گروهی هستند که به تحریف کتاب (آسمانی) زبان می‌گردانند تا آن را از کتاب بپندارید در حالی که از کتاب نیست و می‌گویند که از سوی خداوند است و از سوی خداوند نیست؛ آنان دانسته بر خداوند دروغ می‌بندند؛ سوره آل عمران، آیه:۷۸.</ref>. مشهور مفسران آیه را اشاره به شماری از احبار یهود مدینه، مانند [[کعب بن اشرف]]، [[مالک بن ضیف]] و [[حی بن اخطب]] دانسته‌اند<ref>تفسیر مقاتل، ج۱، ص۲۸۶؛ تفسیر بغوی، ج۱، ص۲۴۸؛ التفسیر الکبیر، ج۸، ص۱۱۳ ـ ۱۱۴؛ جامع البیان، ج۳، ص۴۳۸.</ref>. [[ابن عباس]] گفته است: آیه درباره یهود و نصارا نازل شده است؛ گروهی که هم مطالبی را از تورات و انجیل حذف کرده و هم بر آن افزودند<ref>زادالمسیر، ج۱، ص۴۱۱؛ تفسیر بغوی، ج۱، ص۲۴۸؛ تفسیر ثعلبی، ج۳، ص۱۰۱.</ref>. مفسران درباره نوع تحریف یاد شده در آیه، دیدگاه یکسانی ندارند؛ گروهی چون [[مجاهد]]، [[ربیع]]، [[ابن عباس]]، [[وهب بن منبه]]، بر این باورند که احبار نوشته‌های ساختگی خود، از جمله درباره ویژگیهای [[پیامبر]]{{صل}} را همانند تورات تلاوت و جزئی از کتاب نازل شده بر [[حضرت موسی]]{{ع}} قلمداد می‌کردند<ref>جامع البیان، ج۳، ص۴۳۹ ـ ۴۴۰.</ref>. بر اساس این تفسیر، نخستین "کتابِ" یاد شده در آیه، همان کتاب یاد شده در آیه ۷۹ سوره بقره است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ }}﴾}}<ref> وای بر کسانی که (یک) نوشته را با دستهای خود می‌نویسند آنگاه می‌گویند که این از سوی خداوند است؛ سوره بقره، آیه: ۷۹.</ref>. [[قمی]]، [[مقاتل]]، [[طبری]]، <ref>تفسیر قمی، ج۱، ص۱۳۳؛ تفسیر مقاتل، ج۱، ص۲۸۶؛ جامع البیان، ج۳، ص۴۳۹.</ref> [[زرکشی]]، [[علامه طباطبایی]]<ref>البرهان، ج۴، ص۹۷؛ المیزان، ج۳، ص۲۶۶.</ref> و برخی دیگر از مفسران نیز این دیدگاه را پذیرفته‌اند. در مقابل، به اعتقاد [[فخر رازی]] و [[آلوسی]]، احبار هنگام تلاوت تورات، اِعراب و حرکات بخشهایی از آن را تغییر داده و در نتیجه معنای آن را دگرگون ساخته و همان الفاظ را عین جملات نازل شده می‌خواندند<ref>روح المعانی، ج۳، ص۳۲۷ ـ ۳۲۸؛ التفسیر الکبیر، ج۸، ص۱۱۳ ـ ۱۱۵.</ref> از گفته‌های [[شیخ طوسی]]، [[طبرسی]] و برخی دیگر نیز می‌توان این تفسیر را به دست آورد<ref>التبیان، ج۱، ص۲۲۲؛ مجمع البیان، ج۲، ص۷۸۰؛ نمونه، ج۲، ص۶۲۹.</ref> در نقلی دیگر از [[ابن عباس]]، وی آیه را اشاره به حذف و اضافه بخشهایی از تورات دانسته است<ref>تفسیر ثعلبی، ج۳، ص۱۰۱؛ مجمع البیان، ج۲، ص۷۸۰.</ref>.
| |
| #بنی‌اسرائیل هنگام ورود به سرزمین کنعان، فرمان یافتند که با حالتی خاص، از دری معین وارد شده و عبارتی مشخص را مبنی بر طلب آمرزش بر زبان جاری کنند تا خداوند از گناهان گذشته آنان درگذرد؛ اما گروهی با تغییر و تحریف آن عبارت خاص، جمله‌ای تمسخرآمیز بر زبان آورده و در نتیجه به عذاب الهی دچار آمدند: «و اِذ قُلنَا ادخُلوا هـذِهِ القَریةَ فَکلوا مِنها حَیثُ شِئتُم رَغَدًا وادخُلوا البابَ سُجَّدًا وقولوا حِطَّةٌ نَغفِر لَکم خَطـیـکم و سَنَزیدُ المُحسِنین * فَبَدَّلَ الَّذینَ ظَـلَموا قَولاً غَیرَ الَّذی قیلَ لَهُم...».(بقره/۲، ۵۸ ـ ۵۹ و نیز اعراف/۷، ۱۶۱ـ۱۶۲) مفسران درباره معنا و عربی و دخیل بودن واژه «حطّه» و نیز واژه یا جمله‌ای که به جای آن گفته شد، بر یک نظر نیستند. (=> باب حطه)
| |
| ۸. بر اساس برخی آیات، اهل کتاب، به ویژه یهودیان یثرب، با هدف گمراهی و تزلزل فکری و اعتقادی مسلمانان، بسیاری از حقایق یاد شده در کتاب دینی خویش در ارتباط با اسلام را آگاهانه و از سر تعمد، کتمان کرده و حق و باطل را درهم‌می‌آمیختند. خداوند در کنار دعوت به پذیرش اسلام، آنان را از این کار باز می‌دارد: «وءامِنوا بِما اَنزَلت... * و لاتَلبِسُوا الحَقَّ بِالبـطِـلِ وتَکتُموا الحَقَّ واَنتُم تَعلَمون».(بقره/۲، ۴۱ ـ ۴۲ و نیز آل‌عمران/۳،۶۹ ـ ۷۱) مفسران، درهم آمیختن حق و باطل را تحریف، شبهه‌افکنی، تفسیر و تأویل نادرست و باطل نمایاندن حق معنا کرده‌اند؛ نوعی درهم‌آمیختگی که در آن تشخیص سره از ناسره نامیسر است.[۷۱] آنان در تعیین مصداق حق و باطل به اختلاف گراییده‌اند؛ حسن و ابن زید، حق را آموزه‌های درست تورات، و باطل را تعالیم تحریف شده آن دانسته‌اند.[۷۲] طبرسی، ابوحیان، علامه‌طباطبایی و... این تفسیر را پذیرفته‌اند. علامه‌طباطبایی با استناد به «و اَنتُم تَعلَمون»، آیه را اشاره به کتمان، تحریف یا تفسیر به رأی پاره‌ای از آیات تورات و معارف دینی می‌داند؛ اقدامی که بازشناسی حق و باطل را از یکدیگر نامیسر می‌ساخت.[۷۳] ابن‌عباس و قتاده، «حق» را اسلام ظاهری گروهی از یهودیان یثرب و «باطل» را نفاق درونی آنان گفته‌اند.[۷۴] ثعلبی و بغوی این دیدگاه را پذیرفته‌اند.[۷۵] بر اساس آیه ۷۲ آل عمران/۳ گروهی از اهل کتاب (یهود) بر اساس نقشه‌ای هماهنگ و با هدف تردید افکنی در دل مسلمانان، به یکدیگر توصیه می‌کردند که در آغاز روز ظاهراً اسلام آورده و در پایان روز از آن روی‌گردان شوند. برخی دیگر، حق را ایمان اهل کتاب به موسی و عیسی(علیهما السلام)، و
| |
| دائرة المعارف قرآن کریم، جلد ۷، صفحه ۲۹۶
| |
| باطل را کفر آنان به حضرت‌محمد(صلی الله علیه وآله)دانسته‌اند.[۷۶]
| |
| ۹. یهودیان، دوستی خدا و مقرب درگاه الهی بودن و نیز بهشت را در انحصار خود می‌پنداشتند. (بقره/۲،۱۱۰) خداوند در اثبات دروغ بودن این ادعا، از آنان می‌خواهد اگر در ادعای خویش صادق‌اند، آرزوی مرگ کرده، به سرای دیگر روند؛ آنگاه در ادامه آنها را حریص‌ترین افراد به زندگی دنیا می‌خواند که به سبب ترس از کیفر کردار خویش هرگز آرزوی مرگ نخواهند کرد:«قُل یـاَیهَا الَّذینَ هادوا اِن زَعَمتُم اَنَّکم اَولِیاءُ لِلّهِ مِن دُونِ النّاسِ فَتَمَنَّوُا المَوتَ اِن کنتُم صـدِقین * و لا یتَمَنَّونَهُ اَبَدًا بِما‌قَدَّمَت اَیدیهِم واللّهُ عَلیمٌ بِالظّــلِمین».(جمعه/۶۲،۶ـ۷ و نیز بقره/۲، ۹۴ ـ ۹۶) انواع کفر و گناه[۷۷]، مانند تکذیب پیامبر اسلام و تحریف کتاب خدا و ویژگیهای پیامبر‌اکرم(صلی الله علیه وآله)، از مصادیق «ما‌قدّمت ایدیهم»دانسته شده است.[۷۸]
| |
|
| |
|
| دسته دوم:
| | == اقسام تحریف == |
| این دسته آیات، از آموزه‌هایی صریح در تورات و انجیل یاد می‌کنند که دست کم اثری روشن از آنها در نسخه‌های عربی و فارسی موجود کتاب مقدس به چشم نمی‌خورد. بشارت بعثت پیامبر‌اکرم(صلی الله علیه وآله)، یادکرد برخی از ویژگیهای آن حضرت[۷۹] و مسلمانان نخستین و گسترش اسلام[۸۰] (اعراف/۷، ۱۵۷؛ فتح/۴۸، ۲۹؛ صفّ/۶۱، ۶) از این قبیل است: «اَلَّذینَ یتَّبِعونَ الرَّسولَ النَّبِی الاُمِّی الَّذی یجِدونَهُ مَکتوبـًا عِندَهُم فِی التَّورةِ والاِنجیل...».(اعراف/۷،۱۵۷) بر اساس همین آموزه‌های مکتوب، نام و نشانه‌های پیامبر‌اکرم(صلی الله علیه وآله)به گونه‌ای برای اهل‌کتاب و دست کم عالمان آنها، روشن بوده است که آن حضرت را همانند فرزندان خویش به خوبی می‌شناخته‌اند.[۸۱] (بقره/۲، ۱۴۶ ـ ۱۴۷) ظاهر برخی آیات (اعراف/۷،۱۵۷) و نیز پاره‌ای از مواضع اهل کتاب در برخورد با اسلام نشان می‌دهد که آموزه‌های مزبور در کتاب مقدس عصر نزول بوده است. گواه این مدعا آنکه یهود و نصارای آن عصر در برابر مشرکان با اشاره به مژده آمدن پیامبر‌اکرم(صلی الله علیه وآله)و کتاب آسمانی او، به خود نوید پیروزی در آینده را می‌دادند[۸۲]: «و لَمّا جاءَهُم کتـبٌ مِن عِندِ اللّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُم وکانوا مِن قَبلُ یستَفتِحونَ عَلَی الَّذینَ کفَروا فَلَمّا جاءَهُم ما عَرَفوا کفَروا بِهِ...». (بقره/۲،۸۹) پس از بعثت پیامبر نیز گروهی از اهل کتاب، به ویژه شماری از
| | اقسام تحریف از مباحث مورد اهتمام صاحب‌نظران است<ref>ر. ک: صیانة القرآن من التحریف، ص۱۶ ـ ۲۰.</ref>. همه اقسام تحریف را می‌توان در دو دسته اصلی قرار داد: لفظی و [[معنوی]]. |
| دائرة المعارف قرآن کریم، جلد ۷، صفحه ۲۹۷
| | # '''تحریف [[معنوی]]''': [[تفسیر]] و [[تأویل]] نادرست از لفظ و عبارت است که برخلاف مقصود گوینده و اغلب بدون استناد به قواعد [[فهم]] درست [[کلام]] و بر اساس [[رأی]] شخصی و با انگیزه‌های خاص صورت می‌پذیرد. |
| عالمان آنها[۸۳]، بر‌اساس همین آموزه‌های تورات و انجیل ایمان آورده (قصص/۲۸، ۵۲ ـ ۵۳) و گروهی دیگر به رغم آگاهی از حقانیت قرآن و پیامبر(صلی الله علیه وآله)به کتمان و تکذیب و تأویل نادرست بشارتهای تورات و انجیل پرداختند.[۸۴] (بقره/۲،۸۹) افزون بر آنچه گفته شد، اگر آموزه‌های یاد شده، در کتاب مقدس عصر نزول نیامده بود، بهترین مستند و مستمسک برای آنان در تکذیب پیامبر(صلی الله علیه وآله)بود.[۸۵] مؤید دیگر اینکه استناد به بشارتهای کتاب مقدس، در احتجاجها و گفت و گوهای پیامبر‌اکرم[۸۶] و برخی پیشوایان معصوم شیعه[۸۷] با اهل کتاب نیز گزارش شده است؛ همچنین تلاش شماری از مفسران[۸۸] و پژوهشگران مسلمان[۸۹] از آغاز نزول قرآن تاکنون برای تطبیق نام پیامبر‌اکرم با برخی واژگان کتاب‌مقدس، مانند «فارقلیط»[۹۰]، با توجه به همین بشارتها بوده‌است.
| | # '''تحریف لفظی''': تصرّف در ساختار الفاظ و عبارتهاست که دارای اقسامی است مانند تحریف به زیادی و تحریف به کاهش و ...<ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ ـ ۳۰۲؛ فرهنگ قرآن، ج۷؛ [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۲۳۰.</ref>. |
| معاصران از اهل کتاب با استناد به نسخه‌هایی از تورات و انجیل کنونی که مربوط به پیش از اسلام است، وجود کم‌ترین یادکردی از پیامبر‌اکرم را در آن دو برنمی‌تابند.[۹۱] پاسخ این است که بر اساس تاریخ کتاب مقدس، نسخه‌های متعدد و در عین حال متفاوتی از آن وجود داشته است. (=>تورات و انجیل)
| |
| وعده پاداش بهشت به مؤمنانی که با جان و مال خویش در راه خدا جهاد کرده و کشته می‌شوند، از دیگر آموزه‌هایی است که به تصریح قرآن در تورات و انجیل نیز آمده است: (توبه/۹، ۱۱۱) (=> انجیل، آموزه‌های انجیل)، در حالی که این آموزه‌ها در تورات و انجیلهای کنونی یافت نمی‌شوند.
| |
| معادباوری، رستاخیزمردگان، پاداش و کیفر اعمال در جهان آخرت، از باورهای اساسی و مشترک ادیان آسمانی و بخشی از آموزه‌های وحیانی است که بنا به تصریح قرآن، در کنار اصل توحید بر موسی(علیه السلام)نازل شده است: «اِنَّنی اَنَا اللّهُ لا اِلـهَ اِلاّ اَنَا فَاعبُدنی ... * اِنَّ السّاعَةَ ءاتِیةٌ اَکادُ اُخفیها لِتُجزی کلُّ نَفس بِما تَسعی».(طه/۲۰، ۱۴ ـ ۱۵) بنابراین آیات، معاد باوری از اصول دین موسی(علیه السلام)بوده[۹۲] و باید در تورات نیز
| |
| دائرة المعارف قرآن کریم، جلد ۷، صفحه ۲۹۸
| |
| آمده باشد، در حالی که از این مسئله در تورات کنونی، سخن و اثری نیست.[۹۳] البته علمای یهود به مواردی استناد جسته‌اند[۹۴]؛ ولی دلالت آنها چندان روشن نیست و تعبیر کلی «آخرت»[۹۵] نیز به معنای فرجام دنیوی است.[۹۶] فقدان آموزه‌های مربوط به معاد می‌تواند جزو بخش فراموش شده کتاب مقدس باشد[۹۷]: «و‌نَسوا حَظـًّا مِمّا‌ذُکروا».(مائده/۵،۱۳)
| |
|
| |
|
| دسته سوم:
| | == طبقه‌بندی [[آیات]] تحریف == |
| دسته سوم از آیات ضمن انتساب پاره‌ای از باورهای شرک‌آمیز، گزارشها و عقاید تاریخی به یهود و نصارا، به نقد و نفی صریح آنها‌می‌پردازند. اعتقاد به فرزند داشتن خداوند (بقره/۲،۱۱۶؛ انبیاء/۲۱،۲۶؛ مریم/۱۹،۹۱ـ۹۲)، الوهیت حضرت مریم و مسیح(علیهما السلام) (مائده/۵،۱۱۶)، تثلیث (مائده/۵، ۱۷ و ۷۲ ـ۷۳)، جادوگری حضرت سلیمان (بقره/۲،۱۰۲)، یهودی بودن پیامبرانی چون ابراهیم،اسماعیل، اسحاق، یعقوب و اسباط(علیهم السلام)(بقره/۲،۱۴۰؛ آل‌عمران/۳،۶۷)، مصلوب و کشته شدن‌حضرت عیسی(علیه السلام) (نساء/۴،۱۵۷) و انحصار هدایت و حق ورود به بهشت در یهودی یا نصرانی شدن (بقره/۲، ۱۳۵، ۱۱۱) از این قبیل‌اند.
| | واژه تحریف به شکل مصدر در [[قرآن]] نیامده است؛ ولی [[آیات]] پرشماری به انواع تحریف در [[آموزه‌های دینی]] [[اهل کتاب]] ناظر است. این [[آیات]] را می‌توان به ۴ دسته کلی قسمت کرد: |
|
| |
|
| دسته چهارم: | | === دسته نخست === |
| این دسته از آیات، بخشهایی مهم از تاریخ زندگی و معجزات شماری از پیامبران بزرگ را گزارش می‌کنند که در کتاب مقدس اثری از آنها نیست. به چند نمونه از این آیات می‌پردازیم:
| | آیاتی هستند که با کاربرد واژگان همخانواده با "تحریف"، نمونه‌هایی از تحریفگری در آموزه‌ها و سخنان [[دینی]] و [[الهی]]، به ویژه از سوی [[یهود]] را گزارش می‌کنند؛ مانند "یحرّفون": {{متن قرآن|مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِي الدِّينِ}}<ref>«برخی از یهودیان کلمات را از جایگاه (راستین) آن جابه‌جا می‌کنند و با پیچاندن زبانشان و از سر طعنه بر دین می‌گویند: «شنفتیم و نپذیرفتیم» و (یا): «بشنو و باور مکن» و (یا) «راعنا»؛ سوره نساء، آیه:۴۶.</ref>؛ {{متن قرآن|فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِ}}<ref>«پس، برای پیمان‌شکنی لعنتشان کردیم و دل‌هاشان را سخت گردانیدیم زیرا عبارات (کتاب آسمانی) را از جای خویش پس و پیش می‌کردند و بخشی از آنچه را بدیشان یادآور شده بودند از یاد بردند»؛ سوره مائده، آیه: ۱۳- ۱۴.</ref> و "متحرفاً": {{متن قرآن|وَمَن يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلاَّ مُتَحَرِّفاً لِّقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيِّزاً إِلَى فِئَةٍ}}<ref>«و هر کس در آن روز از آنان واپس گریزد- مگر آنکه برای کارزاری (بهتر) کناره جوید یا جوینده جایی (بهتر) نزد گروهی (خودی) باشد»؛ سوره انفال، آیه: ۱۶.</ref>. |
| قرآن بخشهایی مهم از تاریخ زندگی حضرت ابراهیم(علیه السلام) را گزارش می‌کند که اثری از آنها در عهد عتیق نیست[۹۸]؛ مانند رویارویی و احتجاج وی با بت‌پرستان، بت شکنی و افکنده شدن وی در آتش و رهایی از آن (برای نمونه: انعام/۶، ۷۴ ـ ۸۱؛ مریم/۱۹، ۴۲؛ انبیاء/۲۱، ۵۲ ـ ۷۱؛ شعراء/۲۶، ۶۹ ـ ۸۲)، دیدن ملکوت و چگونگی زنده شدن مردگان، نزول صحف بر وی، عزیمت به مکه، تجدید بنای کعبه به کمک اسماعیل(علیه السلام) و تشریح مناسک حج (بقره/۲،۱۲۷، ۲۶۰؛ انعام/۶،۷۵؛ ابراهیم/۱۴،۳۷؛ حجّ/۲۲، ۲۷؛ نجم/۵۳، ۳۷؛ اعلی/۸۷، ۱۴ ـ ۱۹)؛ به ویژه آنکه از دیدگاه قرآن، کعبه، نخستین جایگاه مقدس و خداپرستی در روی زمین بوده و دست کم از زمان حضرت‌ابراهیم(علیه السلام)وجود داشته است. (بقره/۲،۱۲۷؛ ابراهیم/۱۴، ۳۷؛ آل عمران/۳،۹۶)[۹۹] فقدان این گزارشها در کتاب مقدس کنونی به ویژه با توجه به رواج گسترده شرک و بت‌پرستی در | |
| دائرة المعارف قرآن کریم، جلد ۷، صفحه ۲۹۹
| |
| میان بنی‌اسرائیل از آغاز خروج از مصر تا قرنها پس از استقرار در سرزمین موعود و نیز تأکید عهد عتیق بر معرفی اورشلیم و مسجدالاقصی به عنوان تنها سرزمین و جایگاه مقدس، کاملا معنادار خواهد‌بود.
| |
| همچنین در کتاب مقدس، برخلاف قرآن (مریم/۱۹،۵۴ ـ ۵۵؛ انبیاء/۲۱، ۸۵) از شخصیت حضرت ابراهیم(علیه السلام)، اسماعیل(علیه السلام)و فرزندان وی تصویری تیره و تار ارائه شده[۱۰۰] و در مقابل، مجرای تحقق همه وعده‌های خداوند به ابراهیم(علیه السلام) و استمرار نبوت، حضرت اسحاق و پس از وی یعقوب و پسران یعقوب و آنگاه قبایل دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل معرفی شده است.[۱۰۱] (=> اسحاق، اسماعیل)
| |
| نمونه دیگر داستان گاو بنی‌اسرائیل (بقره/۲،۶۷ ـ ۷۳) است.
| |
| قرآن‌کریم معجزه‌هایی را نیز برای مسیح(علیه السلام)گزارش می‌کند که در اناجیل چهارگانه وجود ندارند؛ مانند آمدن رطب تازه برای مریم(علیه السلام)پس از تولد مسیح(علیه السلام)(مریم/۱۹، ۲۴ ـ ۲۶)، سخن گفتن مسیح(علیه السلام)در گهواره (آل‌عمران/۳، ۴۶؛ مائده/۵،۱۱۰؛ مریم/۱۹،۲۹ـ۳۳) و زنده شدن پرندگان گِلین به دست وی و با قدرت خداوند. (آل‌عمران/۳،۴۹؛ مائده/۵،۱۱۰) وحیانی و عاری از تحریف بودن قرآن و اصالت تاریخی آن از یک سو و وجود پاره‌ای تردیدها در تاریخ و محتوای اناجیل رسمی، اختلاف نسخه‌ها و نیز نگارش آنها به دست بشر (=> انجیل)، همچنین گزارش این معجزات در اناجیل غیر معتبر از نظر مسیحیت[۱۰۲] از سوی دیگر، احتمال نادیده گرفتن یا حذف گزارشهای یاد شده را‌قوت می‌بخشند.
| |
|
| |
|
| نظریه‌های تحریف کتاب مقدس:
| | === دسته دوم === |
| بر اساس آنچه گفته شد بیشتر مفسّران و قرآن‌پژوهان نخستین، متأخر[۱۰۳] و معاصر[۱۰۴]، کتاب مقدس را تحریف شده و فاقد ساختار وحیانی دانسته و بر این باورند که افزون بر تحریف معنوی، انواع تحریف لفظی نیز در آن راه یافته است. این گروه از صاحب نظران در اثبات ادعای خویش افزون بر آیات بررسی شده، به مواردی همچون اختلاف نسخه‌های سه‌گانه عبری، سُریانی و یونانی عهد قدیم، تاریخ تدوین، عدم تواتر و نگارش آن قرنها پس از موسی(علیه السلام) و به دست عزرای ورّاق، نگارش اناجیل به دست ۴ تن و اختلاف آنها با یکدیگر، نامعقول و توجیه‌ناپذیر بودن بخشی از آموزه‌های کتاب مقدس و | | این دسته صراحتاً پاره‌ای از آموزه‌های وحیانی [[تورات]] و [[انجیل]] نازل شده بر [[حضرت موسی]] {{ع}} و [[حضرت عیسی]] {{ع}} را گزارش می‌کنند، در حالی که این آموزه‌ها دست کم به آن صراحت، هرگز در [[کتاب مقدس]] "[[عهدین]]" کنونی یافت نمی‌شوند. آیاتی که از یادکرد صریح، ویژگیها و [[بشارت]] آمدن [[پیامبر اسلام]] {{صل}} در [[تورات]] و [[انجیل]] خبر می‌دهند، از این قبیل‌اند: {{متن قرآن|الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِندَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنجِيلِ يَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالأَغْلالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُواْ بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُواْ النُّورَ الَّذِيَ أُنزِلَ مَعَهُ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref> همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار (تکلیف) های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو یاری رسانده‌اند و از نوری که همراه وی فرو فرستاده شده است پیروی کرده‌اند رستگارند؛ سوره اعراف، آیه:۱۵۷.</ref><ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.</ref> |
| دائرة المعارف قرآن کریم، جلد ۷، صفحه ۳۰۰
| | |
| تناقضهای موجود در آن استناد کرده‌اند. برخی از احادیث اسلامی[۱۰۵] و نیز بعضی پژوهشگران کتاب مقدس بر این نظر صحّه می‌گذارند.[۱۰۶] در این دیدگاه با استناد به برخی از آیات، کتاب مقدس مورد تأیید اجمالی قرآن خوانده شده است.[۱۰۷]
| | === دسته سوم === |
| در مقابل، برخی چون ابوحاتم رازی، از متکلمان اسماعیلی قرن چهارم، «تحریف کلم» را صرفاً به تأویل نادرست و تحریف معنوی تفسیر و در دفاع از کتاب مقدس، اختلاف نسخه‌های سه‌گانه عبری، سریانی و یونانی عهد قدیم و اناجیل چهارگانه با یکدیگر را به اختلاف قرائتها همانند کرده‌اند.[۱۰۸] | | ضمن انتساب پاره‌ای از باورهای شرک‌آمیز، گزارشها و [[عقاید]] [[تاریخی]] به [[یهود]] و [[نصارا]]، به نقد و نفی صریح آنها می‌پردازند. برای نمونه: {{متن قرآن|وَقَالُواْ اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَل لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ}}<ref>و گفتند خداوند فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست، بلکه هر چه در آسمان و زمین است از اوست؛ همه فرمانبردار اویند؛ سوره بقره، آیه:۱۱۶.</ref>؛ {{متن قرآن|لَّقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ قُلْ فَمَن يَمْلِكُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا إِنْ أَرَادَ أَن يُهْلِكَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ وَمَن فِي الأَرْضِ جَمِيعًا وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا يَخْلُقُ مَا يَشَاء وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>به راستی آنان که گفتند خداوند همان مسیح پسر مریم است کافر شدند؛ بگو: اگر خداوند بخواهد مسیح پسر مریم و مادرش و همه آنان را که روی زمینند هلاک گرداند کسی در برابر او چه اختیاری دارد؟ و فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آنهاست از آن خداوند است؛ هر چه را بخواهد می‌آفریند و خداوند بر هر کاری تواناست؛ سوره مائده، آیه:۱۷.</ref>؛ {{متن قرآن|وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا}}<ref>و (این) گفتارشان که «ما مسیح عیسی فرزند مریم، پیامبر خداوند را کشتیم» در حالی که او را نکشتند و به صلیب نکشیدند، بلکه بر آنان مشتبه شد و آنان که در این (کار) اختلاف کردند نسبت بدان در تردیدند، هیچ دانشی بدان ندارند، جز پیروی از گمان و به یقین او را نکشتند؛ سوره نساء، آیه:۱۵۷.</ref> این موارد که به گونه‌ای در [[کتاب مقدس]] نیز بازتاب یافته‌اند، نمونه‌هایی از تحریف در [[یهودیت]] و [[مسیحیت]] به شمار می‌روند<ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.</ref>. |
| برخی دیگر از صاحب نظران با تأکید بر تکون کتاب مقدس کنونی به دست بشر و نفی این همانی آن با تورات و انجیل نازل شده، بر این باورند که در آیات بیانگر «تحریف کلِمْ» هیچ تصریحی به تحریف تورات و انجیل نشده و این آیات فقط ناظر به تحریف شفاهی است و به کتاب مقدس موجود نیز ناظر نیست، بنابراین درباره تحریف کتاب مقدس کنونی باید بدون لحاظ این آیات، داوری کرد.[۱۰۹]
| | |
| برخی با تفکیک نسخه اصلی عهدین از ترجمه‌های آن، «تحریف کلم» را به تحریف معنوی در نسخه اصلی عهدین ناظر دانسته و بر این باورند که آن نسخه اصلی از بین رفته و کتاب مقدس موجود، ترجمه‌ای ناقص از آن است و تحریف به حذف و اضافه در آن وجود دارد.[۱۱۰]
| | === دسته چهارم === |
| | بخشهای مهمی از [[تاریخ]] [[زندگی]] و [[معجزات]] پیامبرانی چون [[حضرت ابراهیم]] {{ع}}، [[حضرت اسماعیل]] {{ع}} و [[حضرت عیسی]] {{ع}} و نیز حوادث مهم [[دینی]] ـ [[تاریخی]] [[یهودیت]] و [[مسیحیت]] را گزارش می‌کنند و این به سبب اهمیت بسیار فراوان آنها در [[تاریخ]] [[ادیان الهی]] و [[تکوین]] و تصحیح [[باورها]] و ارزشهای [[توحیدی]] است: {{متن قرآن|وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ }}<ref> و هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه‌های خانه (کعبه) را فرا می‌بردند (گفتند):پروردگارا! از ما بپذیر، بی‌گمان تویی که شنوای دانایی؛ سوره بقره، آیه: ۱۲۷.</ref>، {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَى وَلَكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَى كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ }}<ref> و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من بنمای چگونه مردگان را زنده می‌سازی؟ فرمود: آیا ایمان نداری؟ گفت: چرا امّا تا دلم آرام یابد؛ فرمود: چهار پرنده برگزین و نزد خود پاره پاره گردان سپس هر پاره‌ای از آنها را بر کوهی نه! آنگاه آنان را فرا خوان تا شتابان نزد تو آیند و بدان که خداوند پیروزمندی فرزانه است؛ سوره بقره، آیه:۲۶۰.</ref>، بر همین اساس [[تورات]] و [[انجیل]] نازل شده، نمی‌توانستند به آنها بی‌توجه باشند، ولی این گزارشها در [[کتاب مقدس]] کنونی نیامده است، در حالی که در بسیاری از موارد، جزئی‌ترین مسائل مربوط به حوادث و شخصیتهای [[دینی]] و سخنان آنها را گزارش کرده‌اند<ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.</ref>. |
| | |
| | == [[کیفر]] تحریف == |
| | # '''تحریف‌کنندگان [[عهد الهی]]، مستحق [[عذاب]] دردناک آخرتی:''' {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref> آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره آل عمران، آیه:۷۷.</ref><ref>در شأن نزول نقل شده که منظور از «عَهْدِ اللَّهِ»، حقایق مربوط به [[پیامبر]] {{صل}} در «تورات» است که به دست عالمان یهود تحریف شده است؛ التفسیر الکبیر، ج۳، ص۲۶۵-۲۶۶.</ref>. |
| | # '''تحریف‌کنندگان [[آیات الهی]]، مستحق [[عذاب]] شدید آخرتی:''' {{متن قرآن|سَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَمْ آتَيْنَاهُم مِّنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ وَمَن يُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref> از بنی اسرائیل بپرس که چه بسیار نشانه روشن به آنان دادیم و هر کس نعمت خداوند را پس از آنکه به وی رسید دگرگون سازد (بداند که) بی‌گمان خداوند سخت کیفر است؛ سوره بقره، آیه:۲۱۱.</ref><ref>برداشت یاد شده بر این اساس است که مقصود از «آيَةٍ بَيِّنَةٍ» دلایل نبوّت محمّد {{صل}} در تورات و انجیل و منظور از تبدیل آن، تحریف کردن آنها باشد؛ التفسیر‌الکبیر، ج۲، ص۳۶۶.</ref>. |
| | # '''[[رسوایی]] و [[بی‌آبرویی]] در [[دنیا]]، [[کیفر]] تحریفگران [[کلام الهی]]:''' {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ }}<ref>ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید- و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست- آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه:۴۱.</ref>. |
| | # '''تحریف [[اوامر]] [[خداوند]]، از سوی [[بنی‌اسرائیل]] موجب [[عذاب]] [[دنیایی]]:''' {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُواْ هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُواْ مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُواْ حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَفْسُقُونَ}}<ref> و (یاد کنید) آنگاه را که گفتیم: بدین شهر در آیید و از (نعمت‌های) آن از هر جا که خواستید فراوان بخورید و با فروتنی از دروازه وارد شوید و بگویید: از لغزش ما بگذر! تا از لغزش‌های شما درگذریم، و به زودی (پاداش) نکوکاران را می‌افزاییم. امّا ستمکاران گفتاری دیگر را جایگزین آنچه به آنان گفته شده بود، کردند آنگاه ما بر ستمگران به کیفر نافرمانی که می‌کردند، عذابی از آسمان فرو فرستادیم؛ سوره بقره، آیه: ۵۸- ۵۹.</ref><ref>برداشت یاد شده بر این اساس است که تغییر در سخن خداوند و گفتن «حِطَّةٌ» به جای «حطة» یکی از مصادیق تحریف است.</ref>، {{متن قرآن|وَإِذْ قِيلَ لَهُمُ اسْكُنُواْ هَذِهِ الْقَرْيَةَ وَكُلُواْ مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ وَقُولُواْ حِطَّةٌ وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطِيئَاتِكُمْ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنْهُمْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَظْلِمُونَ}}<ref>و (یاد کن) آنگاه را که به ایشان گفته شد: در این شهر (بیت المقدس) جای گیرید و از هر جای آن خواستید بخورید و بگویید: «از لغزش ما بگذر!» و از این دروازه، سجده‌کنان (به شهر) در آیید تا گناهانتان را بیامرزیم، به زودی بر (پاداش) نیکوکاران می‌افزاییم اما ستمگران از ایشان گفتاری را به جای آنچه به آنان گفته شده بود جایگزین کردند آنگاه ما بر آنان برای ستمی که می‌کردند عذابی از آسمان فرستادیم؛ سوره اعراف، آیه: ۱۶۱- ۱۶۲.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/farhangbooks/Books/7/40.htm، فرهنگ قرآن، ج۷.].</ref>. |
| | |
| | == عوامل منع از تحریف == |
| | # '''[[ترس]] از [[عذاب]]، مانع [[تحریف دین]]:''' {{متن قرآن|وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ لاَ يَرْجُونَ لِقَاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هَذَا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِن تِلْقَاء نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ مَا يُوحَى إِلَيَّ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ}}<ref>و چون آیات روشن ما برای آنان خوانده شود کسانی که لقای ما را امید نمی‌برند می‌گویند: قرآن دیگری جز این بیاور یا آن را دگرگون کن! بگو: مرا نسزد که از پیش خود آن را دگرگون کنم. من جز از آنچه به من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم؛ بی‌گمان من اگر با پروردگارم نافرمانی کنم از عذاب روزی سترگ می‌هراسم؛ سوره یونس، آیه:۱۵</ref>. |
| | # '''[[خداترسی]] [[عالمان]]، مانع از [[دین‌فروشی]] و تحریفگری:''' {{متن قرآن|إِنَّا أَنزَلْنَا التَّوْرَاةَ فِيهَا هُدًى وَنُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذِينَ أَسْلَمُواْ لِلَّذِينَ هَادُواْ وَالرَّبَّانِيُّونَ وَالأَحْبَارُ بِمَا اسْتُحْفِظُواْ مِن كِتَابِ اللَّهِ وَكَانُواْ عَلَيْهِ شُهَدَاء فَلاَ تَخْشَوُاْ النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلاَ تَشْتَرُواْ بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلاً وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ}}<ref> ما تورات را که در آن رهنمود و روشنایی بود، فرو فرستادیم؛ پیامبران که تسلیم (خداوند) بودند و (نیز) دانشوران ربّانی و دانشمندان (تورات‌شناس) بنابر آنچه از کتاب خداوند به آنان سپرده شده بود و بر آن گواه بودند برای یهودیان داوری می‌کردند؛ پس، از مردم نهراسید و از من بهراسید و آیات مرا ارزان مفروشید؛ و آن کسان که بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری نکنند کافرند؛ سوره مائده، آیه:۴۴.</ref><ref>نهی «لاَ تَشْتَرُواْ» خطاب به علمای یهود است که در مقابل خوردن مال حرام، دست به تحریف می‌زدند؛ مجمع‌البیان، ج۳-۴، ص۳۰۶؛ از سوی دیگر، امر «وَاخْشَوْنِ» می‌تواند زمینه اجتناب از تحریف باشد.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/farhangbooks/Books/7/40.htm، فرهنگ قرآن، ج۷.]؛ [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۲۸۱.</ref>. |
| | |
| | == نظریه‌های تحریف [[کتاب مقدس]] == |
| | |
| | == [[تحریف انجیل]] == |
| | |
| | == [[تحریف تورات]] == |
| | |
| | == [[تحریف دین]] == |
| | |
| | == [[تحریف‌ناپذیری قرآن]] == |
| | |
| | == [[تحریف‌های اهل کتاب]] == |
| | |
| | == [[تحریف‌های بنی‌اسرائیل]] == |
| | |
| | == [[تحریف‌های یهود]] == |
| | |
| | == منابع == |
| | {{منابع}} |
| | # [[پرونده:1313.jpg|22px]] [[فرهنگ قرآن ج۷ (کتاب)|'''فرهنگ قرآن''']] |
| | # [[پرونده:000058.jpg|22px]] [[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم''']] |
| | # [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']] |
| | # [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']] |
| | # [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']] |
| | # [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']] |
| | {{پایان منابع}} |
| | |
| | == پانویس == |
| | {{پانویس}} |
| | |
| | [[رده:تحریف]] |
تحریف به‌معنای جانب و کناره در مورد سخنان و نوشته‌ها و گاهی هم درباره حوادث و موضوعات به کار میرود، بدان معنا که سخن را بر یکی از دو طرف احتمال حمل کنی. تحریف هم در لفظ صورت بگیرد و هم در معنا و مخالفان ادیان الهی برای ایجاد انحراف و گمراهی، کلام خدا را تحریف می‌کرده‌اند. در آیات بسیاری به مسألۀ تحریف پرداخته شده است مانند: ﴿مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِي الدِّينِ﴾[۱].
معناشناسی تحریف
تحریف در لغت به‌معنای جانب، کناره و مرز است[۲] و منحرف به کسی گفته می‌شود که از راه درست و اصلی به بیراهه کشیده شود. تحریف بیشتر در مورد سخنان و نوشته‌ها به کار میرود، گاهی هم درباره حوادث و موضوعات به کار می‌برند. تحریف سخن آن است که آن را بر یکی از دو طرف احتمال حمل کنی درحالی که امکان هر دو معنی را دارد[۳][۴]
از سیاست‌های مخالفان ادیان الهی از بنی‌اسرائیل (یهود) و نصارا گرفته تا منافقان جامعه اسلامی برای ایجاد انحراف و گمراهی در میان معتقدان و مؤمنان، تحریف کلام خدا بوده است[۵].
اقسام تحریف
اقسام تحریف از مباحث مورد اهتمام صاحب‌نظران است[۶]. همه اقسام تحریف را می‌توان در دو دسته اصلی قرار داد: لفظی و معنوی.
- تحریف معنوی: تفسیر و تأویل نادرست از لفظ و عبارت است که برخلاف مقصود گوینده و اغلب بدون استناد به قواعد فهم درست کلام و بر اساس رأی شخصی و با انگیزه‌های خاص صورت می‌پذیرد.
- تحریف لفظی: تصرّف در ساختار الفاظ و عبارتهاست که دارای اقسامی است مانند تحریف به زیادی و تحریف به کاهش و ...[۷].
طبقه‌بندی آیات تحریف
واژه تحریف به شکل مصدر در قرآن نیامده است؛ ولی آیات پرشماری به انواع تحریف در آموزه‌های دینی اهل کتاب ناظر است. این آیات را می‌توان به ۴ دسته کلی قسمت کرد:
دسته نخست
آیاتی هستند که با کاربرد واژگان همخانواده با "تحریف"، نمونه‌هایی از تحریفگری در آموزه‌ها و سخنان دینی و الهی، به ویژه از سوی یهود را گزارش می‌کنند؛ مانند "یحرّفون": ﴿مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِي الدِّينِ﴾[۸]؛ ﴿فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِ﴾[۹] و "متحرفاً": ﴿وَمَن يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلاَّ مُتَحَرِّفاً لِّقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيِّزاً إِلَى فِئَةٍ﴾[۱۰].
دسته دوم
این دسته صراحتاً پاره‌ای از آموزه‌های وحیانی تورات و انجیل نازل شده بر حضرت موسی (ع) و حضرت عیسی (ع) را گزارش می‌کنند، در حالی که این آموزه‌ها دست کم به آن صراحت، هرگز در کتاب مقدس "عهدین" کنونی یافت نمی‌شوند. آیاتی که از یادکرد صریح، ویژگیها و بشارت آمدن پیامبر اسلام (ص) در تورات و انجیل خبر می‌دهند، از این قبیل‌اند: ﴿الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِندَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنجِيلِ يَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالأَغْلالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُواْ بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُواْ النُّورَ الَّذِيَ أُنزِلَ مَعَهُ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾[۱۱][۱۲]
دسته سوم
ضمن انتساب پاره‌ای از باورهای شرک‌آمیز، گزارشها و عقاید تاریخی به یهود و نصارا، به نقد و نفی صریح آنها می‌پردازند. برای نمونه: ﴿وَقَالُواْ اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَل لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ﴾[۱۳]؛ ﴿لَّقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ قُلْ فَمَن يَمْلِكُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا إِنْ أَرَادَ أَن يُهْلِكَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ وَمَن فِي الأَرْضِ جَمِيعًا وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا يَخْلُقُ مَا يَشَاء وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾[۱۴]؛ ﴿وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا﴾[۱۵] این موارد که به گونه‌ای در کتاب مقدس نیز بازتاب یافته‌اند، نمونه‌هایی از تحریف در یهودیت و مسیحیت به شمار می‌روند[۱۶].
دسته چهارم
بخشهای مهمی از تاریخ زندگی و معجزات پیامبرانی چون حضرت ابراهیم (ع)، حضرت اسماعیل (ع) و حضرت عیسی (ع) و نیز حوادث مهم دینی ـ تاریخی یهودیت و مسیحیت را گزارش می‌کنند و این به سبب اهمیت بسیار فراوان آنها در تاریخ ادیان الهی و تکوین و تصحیح باورها و ارزشهای توحیدی است: ﴿وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴾[۱۷]، ﴿وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَى وَلَكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَى كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴾[۱۸]، بر همین اساس تورات و انجیل نازل شده، نمی‌توانستند به آنها بی‌توجه باشند، ولی این گزارشها در کتاب مقدس کنونی نیامده است، در حالی که در بسیاری از موارد، جزئی‌ترین مسائل مربوط به حوادث و شخصیتهای دینی و سخنان آنها را گزارش کرده‌اند[۱۹].
- تحریف‌کنندگان عهد الهی، مستحق عذاب دردناک آخرتی: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾[۲۰][۲۱].
- تحریف‌کنندگان آیات الهی، مستحق عذاب شدید آخرتی: ﴿سَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَمْ آتَيْنَاهُم مِّنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ وَمَن يُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ﴾[۲۲][۲۳].
- رسوایی و بی‌آبرویی در دنیا، کیفر تحریفگران کلام الهی: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴾[۲۴].
- تحریف اوامر خداوند، از سوی بنی‌اسرائیل موجب عذاب دنیایی: ﴿وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُواْ هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُواْ مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُواْ حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَفْسُقُونَ﴾[۲۵][۲۶]، ﴿وَإِذْ قِيلَ لَهُمُ اسْكُنُواْ هَذِهِ الْقَرْيَةَ وَكُلُواْ مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ وَقُولُواْ حِطَّةٌ وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطِيئَاتِكُمْ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنْهُمْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَظْلِمُونَ﴾[۲۷][۲۸].
عوامل منع از تحریف
- ترس از عذاب، مانع تحریف دین: ﴿وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ لاَ يَرْجُونَ لِقَاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هَذَا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِن تِلْقَاء نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ مَا يُوحَى إِلَيَّ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ﴾[۲۹].
- خداترسی عالمان، مانع از دین‌فروشی و تحریفگری: ﴿إِنَّا أَنزَلْنَا التَّوْرَاةَ فِيهَا هُدًى وَنُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذِينَ أَسْلَمُواْ لِلَّذِينَ هَادُواْ وَالرَّبَّانِيُّونَ وَالأَحْبَارُ بِمَا اسْتُحْفِظُواْ مِن كِتَابِ اللَّهِ وَكَانُواْ عَلَيْهِ شُهَدَاء فَلاَ تَخْشَوُاْ النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلاَ تَشْتَرُواْ بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلاً وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ﴾[۳۰][۳۱][۳۲].
منابع
پانویس
- ↑ «برخی از یهودیان کلمات را از جایگاه (راستین) آن جابه‌جا می‌کنند و با پیچاندن زبانشان و از سر طعنه بر دین می‌گویند: «شنفتیم و نپذیرفتیم» و (یا): «بشنو و باور مکن» و (یا) «راعنا»؛ سوره نساء، آیه:۴۶.
- ↑ جمهرة اللغه، ج۱، ص۵۱۷؛ التهذیب، ج۵، ص۱۲؛ لسان‌العرب، ج۴، ص۱۲۹، «حرف».
- ↑ ر. ک: مفردات، ص۲۲۸، «حرف»؛ التعاریف، ج۱، ص۱۶۳؛ صیانة القرآن من التحریف، ص۱۳ ـ ۱۴.
- ↑ فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ ـ ۳۰۲؛ فرهنگ قرآن، ج۷؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۴؛ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۶۴؛ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۲۳۰.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۶۴.
- ↑ ر. ک: صیانة القرآن من التحریف، ص۱۶ ـ ۲۰.
- ↑ فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ ـ ۳۰۲؛ فرهنگ قرآن، ج۷؛ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۲۳۰.
- ↑ «برخی از یهودیان کلمات را از جایگاه (راستین) آن جابه‌جا می‌کنند و با پیچاندن زبانشان و از سر طعنه بر دین می‌گویند: «شنفتیم و نپذیرفتیم» و (یا): «بشنو و باور مکن» و (یا) «راعنا»؛ سوره نساء، آیه:۴۶.
- ↑ «پس، برای پیمان‌شکنی لعنتشان کردیم و دل‌هاشان را سخت گردانیدیم زیرا عبارات (کتاب آسمانی) را از جای خویش پس و پیش می‌کردند و بخشی از آنچه را بدیشان یادآور شده بودند از یاد بردند»؛ سوره مائده، آیه: ۱۳- ۱۴.
- ↑ «و هر کس در آن روز از آنان واپس گریزد- مگر آنکه برای کارزاری (بهتر) کناره جوید یا جوینده جایی (بهتر) نزد گروهی (خودی) باشد»؛ سوره انفال، آیه: ۱۶.
- ↑ همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار (تکلیف) های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو یاری رسانده‌اند و از نوری که همراه وی فرو فرستاده شده است پیروی کرده‌اند رستگارند؛ سوره اعراف، آیه:۱۵۷.
- ↑ فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.
- ↑ و گفتند خداوند فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست، بلکه هر چه در آسمان و زمین است از اوست؛ همه فرمانبردار اویند؛ سوره بقره، آیه:۱۱۶.
- ↑ به راستی آنان که گفتند خداوند همان مسیح پسر مریم است کافر شدند؛ بگو: اگر خداوند بخواهد مسیح پسر مریم و مادرش و همه آنان را که روی زمینند هلاک گرداند کسی در برابر او چه اختیاری دارد؟ و فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آنهاست از آن خداوند است؛ هر چه را بخواهد می‌آفریند و خداوند بر هر کاری تواناست؛ سوره مائده، آیه:۱۷.
- ↑ و (این) گفتارشان که «ما مسیح عیسی فرزند مریم، پیامبر خداوند را کشتیم» در حالی که او را نکشتند و به صلیب نکشیدند، بلکه بر آنان مشتبه شد و آنان که در این (کار) اختلاف کردند نسبت بدان در تردیدند، هیچ دانشی بدان ندارند، جز پیروی از گمان و به یقین او را نکشتند؛ سوره نساء، آیه:۱۵۷.
- ↑ فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.
- ↑ و هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه‌های خانه (کعبه) را فرا می‌بردند (گفتند):پروردگارا! از ما بپذیر، بی‌گمان تویی که شنوای دانایی؛ سوره بقره، آیه: ۱۲۷.
- ↑ و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من بنمای چگونه مردگان را زنده می‌سازی؟ فرمود: آیا ایمان نداری؟ گفت: چرا امّا تا دلم آرام یابد؛ فرمود: چهار پرنده برگزین و نزد خود پاره پاره گردان سپس هر پاره‌ای از آنها را بر کوهی نه! آنگاه آنان را فرا خوان تا شتابان نزد تو آیند و بدان که خداوند پیروزمندی فرزانه است؛ سوره بقره، آیه:۲۶۰.
- ↑ فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.
- ↑ آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره آل عمران، آیه:۷۷.
- ↑ در شأن نزول نقل شده که منظور از «عَهْدِ اللَّهِ»، حقایق مربوط به پیامبر (ص) در «تورات» است که به دست عالمان یهود تحریف شده است؛ التفسیر الکبیر، ج۳، ص۲۶۵-۲۶۶.
- ↑ از بنی اسرائیل بپرس که چه بسیار نشانه روشن به آنان دادیم و هر کس نعمت خداوند را پس از آنکه به وی رسید دگرگون سازد (بداند که) بی‌گمان خداوند سخت کیفر است؛ سوره بقره، آیه:۲۱۱.
- ↑ برداشت یاد شده بر این اساس است که مقصود از «آيَةٍ بَيِّنَةٍ» دلایل نبوّت محمّد (ص) در تورات و انجیل و منظور از تبدیل آن، تحریف کردن آنها باشد؛ التفسیر‌الکبیر، ج۲، ص۳۶۶.
- ↑ ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید- و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست- آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه:۴۱.
- ↑ و (یاد کنید) آنگاه را که گفتیم: بدین شهر در آیید و از (نعمت‌های) آن از هر جا که خواستید فراوان بخورید و با فروتنی از دروازه وارد شوید و بگویید: از لغزش ما بگذر! تا از لغزش‌های شما درگذریم، و به زودی (پاداش) نکوکاران را می‌افزاییم. امّا ستمکاران گفتاری دیگر را جایگزین آنچه به آنان گفته شده بود، کردند آنگاه ما بر ستمگران به کیفر نافرمانی که می‌کردند، عذابی از آسمان فرو فرستادیم؛ سوره بقره، آیه: ۵۸- ۵۹.
- ↑ برداشت یاد شده بر این اساس است که تغییر در سخن خداوند و گفتن «حِطَّةٌ» به جای «حطة» یکی از مصادیق تحریف است.
- ↑ و (یاد کن) آنگاه را که به ایشان گفته شد: در این شهر (بیت المقدس) جای گیرید و از هر جای آن خواستید بخورید و بگویید: «از لغزش ما بگذر!» و از این دروازه، سجده‌کنان (به شهر) در آیید تا گناهانتان را بیامرزیم، به زودی بر (پاداش) نیکوکاران می‌افزاییم اما ستمگران از ایشان گفتاری را به جای آنچه به آنان گفته شده بود جایگزین کردند آنگاه ما بر آنان برای ستمی که می‌کردند عذابی از آسمان فرستادیم؛ سوره اعراف، آیه: ۱۶۱- ۱۶۲.
- ↑ فرهنگ قرآن، ج۷..
- ↑ و چون آیات روشن ما برای آنان خوانده شود کسانی که لقای ما را امید نمی‌برند می‌گویند: قرآن دیگری جز این بیاور یا آن را دگرگون کن! بگو: مرا نسزد که از پیش خود آن را دگرگون کنم. من جز از آنچه به من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم؛ بی‌گمان من اگر با پروردگارم نافرمانی کنم از عذاب روزی سترگ می‌هراسم؛ سوره یونس، آیه:۱۵
- ↑ ما تورات را که در آن رهنمود و روشنایی بود، فرو فرستادیم؛ پیامبران که تسلیم (خداوند) بودند و (نیز) دانشوران ربّانی و دانشمندان (تورات‌شناس) بنابر آنچه از کتاب خداوند به آنان سپرده شده بود و بر آن گواه بودند برای یهودیان داوری می‌کردند؛ پس، از مردم نهراسید و از من بهراسید و آیات مرا ارزان مفروشید؛ و آن کسان که بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری نکنند کافرند؛ سوره مائده، آیه:۴۴.
- ↑ نهی «لاَ تَشْتَرُواْ» خطاب به علمای یهود است که در مقابل خوردن مال حرام، دست به تحریف می‌زدند؛ مجمع‌البیان، ج۳-۴، ص۳۰۶؛ از سوی دیگر، امر «وَاخْشَوْنِ» می‌تواند زمینه اجتناب از تحریف باشد.
- ↑ فرهنگ قرآن، ج۷.؛ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۱، ص ۲۸۱.
تحریف از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تحریف در لغت - تحریف در قرآن - تحریف در کلام اسلامی - تحریف در فقه سیاسی - تحریف در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد
