صدور دعای ندبه: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
(←مقدمه) |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = | | موضوع مرتبط = دعای ندبه | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = امام مهدی (پرسش) | ||
}} | }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[دعای ندبه]] از دیرباز مورد توجه [[شیعیان]] و [[منتظران حقیقی]] [[حضرت ولی عصر]] {{ع}} بوده و بیانگر [[تاریخ]] فشرده‌ای از حضور [[حجت‌ها]] و [[اولیای الهی]] از [[حضرت آدم]] {{ع}} تا [[حضرت مهدی]] {{ع}} است<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۳۰.</ref>. | |||
# ظاهر این است که [[دعا]] از جانب [[امام صادق]] {{ع}} انشا شده است، همانگونه که [[مرحوم مجلسی]] به آن | در سند این [[دعا]] تصریحی به اینکه [[دعا]] از کدام [[معصوم]] است نشده<ref>ر.ک: [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص ۸۱ ـ ۸۳.</ref>، اما سه نظریه در این رابطه وجود دارد: | ||
# ظاهر عبارت {{عربی|أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ}} که در کتاب "بزوفری" آمده، این است که از ناحیۀ مقدسه صادر شده<ref>ر. ک: [[محمد تقی شوشتری|شوشتری، محمد تقی]]، [[دعای ندبه در اسناد (مقاله)|دعای ندبه در اسناد]]، ص ۲۱؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۳؛ [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص ۸۱ ـ ۸۳.</ref> و بزوفری از پدرش [[حسین بن علی]] بن سفیان که از [[علما]] و | # ظاهر این است که [[دعا]] از جانب [[امام صادق]] {{ع}} انشا شده است، همانگونه که [[مرحوم مجلسی]] به آن حضرت نسبت می‌دهد. مرحوم [[علامه مجلسی]] در کتاب زاد المعاد تصریح می‌‌کند: «[[دعای ندبه]] که مشتمل است بر [[عقاید]] حقّه و [[تأسف]] بر [[غیبت]] [[حضرت قائم]]، به سند معتبر از [[امام جعفر صادق]] {{ع}} منقول است که این [[دعا]] را در چهار [[عید فطر]]، قربان، [[غدیر]] و [[روز جمعه]]) بخوانند<ref>مجلسی، زاد المعاد، ص۳۰۳.</ref>. اما اینکه در برخی از مصادر اینگونه آمده که این [[دعا]] برای [[صاحب الزمان]] است، ممکن است اینگونه توجیه کنیم، این [[دعا]]، دعایی است که برای [[وجود مقدس امام زمان]] {{ع}} انشا شده است نه اینکه از طرف آن حضرت انشا شده باشد<ref>ر.ک: [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۳.</ref>. برخی معترضان می‌گویند: هنگامی که [[امام صادق]] {{ع}}، [[دعای ندبه]] را انشا فرموده، بیش از یک قرن به تولد [[حضرت ولی عصر]] {{ع}} مانده بود، پس چگونه ممکن است، [[انسان]] نسبت به انسانی که بعد از یک قرن به [[دنیا]] می‌آید، [[گریه و زاری]] کند و در فراقش [[اشک]] بریزد؟! پاسخ این است: این معنا دربارۀ افراد معمولی متصوّر است، اما اگر فرد مورد نظر گل سرسبد [[جهان]] [[خلقت]] باشد و همۀ [[پیامبران الهی]]، نوید او را به [[پیروان]] خود داده باشند و به [[امّت]] خود از [[غیبت طولانی]] و [[انتظار]] او [[گفت‌وگو]] کرده باشند، بسیار منطقی است که افراد دردآشنا در [[انتظار]] آمدنش ثانیه‌شماری کنند و از طول غیبتش گریه‌ها سر دهند<ref>ر.ک: [[علی اکبر مهدی‌پور|مهدی‌پور، علی اکبر]]، [[با دعای ندبه در پگاه جمعه (کتاب)|با دعای ندبه در پگاه جمعه]]، ص ۳۰.</ref>. چنانچه گروهی از [[اصحاب]] به محضر [[امام صادق]] {{ع}} شرفیاب شده و حضرتش را دیدند که روی خاک‌ها نشسته، همانند مادر داغ‌دیده، سیل [[اشک]]، روان کرده و ناله‌های جانسوز سر می‌دهد. هنگامی که از [[علت]] آن جویا شدند، فرمودند: برای طولانی شدن [[غیبت]] [[حضرت قائم]] {{ع}} و [[پریشانی]] [[مؤمنان]] در [[دوران غیبت]] [[اشک]] می‌ریزند<ref>{{متن حدیث|سَدِیرٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالَ دَخَلْتُ أَنَا وَ الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ وَ أَبُو بَصِیرٍ وَ أَبَانُ بْنُ تَغْلِبَ عَلَی مَوْلَانَا أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ {{ع}}فَرَأَیْنَاهُ جَالِساً عَلَی التُّرَابِ وَ عَلَیْهِ مِسْحٌ خَیْبَرِیٌّ مُطَوَّقٌ بِلَا جَیْبٍ مُقَصَّرُ الْکُمَّیْنِ وَ هُوَ یَبْکِی بُکَاءَ الْوَالِهِ الثَّکْلَی ذَاتَ الْکَبِدِ الْحَرَّی قَدْ نَالَ الْحُزْنُ مِنْ وَجْنَتَیْهِ وَ شَاعَ التَّغْیِیرُ فِی عَارِضَیْهِ وَ أَبْلَی الدُّمُوعُ مَحْجِرَیْهِ وَ هُوَ یَقُولُ سَیِّدِی غَیْبَتُکَ نَفَتْ رُقَادِی وَ ضَیَّقَتْ عَلَیَّ مِهَادِی وَ ابْتَزَّتْ مِنِّی رَاحَةَ فُؤَادِی سَیِّدِی غَیْبَتُکَ أَوْصَلَتْ مُصَابِی بِفَجَائِعِ الْأَبَدِ وَ فَقْدُ الْوَاحِدِ بَعْدَ الْوَاحِدِ یُفْنِی الْجَمْعَ وَ الْعَدَدَ...}}؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۵۳.</ref>. بسیاری از [[امامان]] {{ع}} نیز در قنوت [[نماز]] خود، از [[غیبت ولی]]، به پیشگاه [[خداوند]] شکایت می‌کردند<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْکُو إِلَیْکَ فَقْدَ نَبِیِّنَا وَ غَیْبَةَ وَلِیِّنَا...}}</ref> از جمله آنان، [[امام علی]]، [[امام جواد]]، [[امام هادی]]، [[امام حسن عسکری]] و [[امام باقر]] {{ع}} است<ref>ر.ک: [[علی اکبر مهدی‌پور|مهدی‌پور، علی اکبر]]، [[با دعای ندبه در پگاه جمعه (کتاب)|با دعای ندبه در پگاه جمعه]]، ص ۳۰؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۳۰.</ref>. البته در اشکال بر این احتمال باید گفت: [[علامه مجلسی]] ظاهراً مراجعه به مدارک نکرده بلکه از خارج [[نقل]] کرده و اشتباه نموده است چه اینکه اگر از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] شده بود در بحار که موضوعش ذکر اسانید و مستندات است [[نقل]] می‌شد<ref>ر.ک: [[محمد تقی شوشتری|شوشتری، محمد تقی]]، [[دعای ندبه در اسناد (مقاله)|دعای ندبه در اسناد]]، ص ۲۱.</ref>. | ||
# احتمال دارد [[دعای ندبه]] انشای بزوفری باشد، زیرا ممکن است مفهوم فقرۀ {{متن حدیث|ذَکَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ}} این باشد که [[دعای ندبه]] باید برای آن | # ظاهر عبارت {{عربی|أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ}} که در کتاب "بزوفری" آمده، این است که از ناحیۀ مقدسه صادر شده<ref>ر.ک: [[محمد تقی شوشتری|شوشتری، محمد تقی]]، [[دعای ندبه در اسناد (مقاله)|دعای ندبه در اسناد]]، ص ۲۱؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۳؛ [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص ۸۱ ـ ۸۳.</ref> و بزوفری از پدرش [[حسین بن علی]] بن سفیان که از [[علما]] و راویان بزرگ قرن چهارم و هم عصر [[غیبت صغری]] بوده [[نقل]] کرده و او هم به وسیلۀ [[نواب اربعه]] از راه مکاتبه و [[توقیع]] با [[امام زمان]] {{ع}} در ارتباط بوده و این [[دعا]] را در کتاب خود آورده و سپس به دست فرزندش ابوجعفر بزوفری رسیده است<ref>ر.ک: [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۴۹۳؛ [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص ۸۱ ـ ۸۳.</ref> | ||
# احتمال دارد [[دعای ندبه]] انشای بزوفری باشد، زیرا ممکن است مفهوم فقرۀ {{متن حدیث|ذَکَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ}} این باشد که [[دعای ندبه]] باید برای آن حضرت یعنی برای [[فرج]] و [[گشایش]] و [[ظهور]] وی خوانده شود<ref>ر.ک: [[محمد تقی شوشتری|شوشتری، محمد تقی]]، [[دعای ندبه در اسناد (مقاله)|دعای ندبه در اسناد]]، ص ۲۱.</ref>. | |||
# [[مستحب]] بودن | |||
# اینکه برای قرائت این [[دعا]]، زمان خاص "عیدهای چهارگانه" | منتها بر اساس دو قرینه احتمال اینکه [[دعای ندبه]] از سوی غیر [[معصوم]] صادر شده باشد، منتفی است: | ||
# [[مستحب]] بودن خواندن [[دعای ندبه]]: ظاهر این کلمه می‌رساند این [[دعا]] از سوی [[معصوم]] صادر شده است؛ زیرا محکوم کردن هر کدام از [[افعال]] و أذکار به هریک از [[احکام خمسه]] "[[وجوب]]، [[حرمت]]، استحباب، کراهت و [[اباحه]]" از امور توقیفیه است که فقط باید از سوی [[اولیای خدا]] صورت گیرد. | |||
# اینکه برای قرائت این [[دعا]]، زمان خاص "عیدهای چهارگانه" بیان شده و دعایی که از سوی غیر [[معصوم]] انشاء شده باشد، نمی‌تواند از چنین ویژگی برخوردار باشد<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص۱۹۶ ـ ۱۹۸.</ref>. | |||
== پرسش مستقیم == | == پرسش مستقیم == | ||
# [[دعای ندبه از کدامین امام است؟ (پرسش)]] | # [[دعای ندبه از کدامین امام است؟ (پرسش)]] | ||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسمان دعای ندبه}} | {{پرسمان دعای ندبه}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۶: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:دعاهای مرتبط با امام مهدی]] | [[رده:دعاهای مرتبط با امام مهدی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۳۱
مقدمه
دعای ندبه از دیرباز مورد توجه شیعیان و منتظران حقیقی حضرت ولی عصر (ع) بوده و بیانگر تاریخ فشرده‌ای از حضور حجت‌ها و اولیای الهی از حضرت آدم (ع) تا حضرت مهدی (ع) است[۱].
در سند این دعا تصریحی به اینکه دعا از کدام معصوم است نشده[۲]، اما سه نظریه در این رابطه وجود دارد:
- ظاهر این است که دعا از جانب امام صادق (ع) انشا شده است، همانگونه که مرحوم مجلسی به آن حضرت نسبت می‌دهد. مرحوم علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد تصریح می‌‌کند: «دعای ندبه که مشتمل است بر عقاید حقّه و تأسف بر غیبت حضرت قائم، به سند معتبر از امام جعفر صادق (ع) منقول است که این دعا را در چهار عید فطر، قربان، غدیر و روز جمعه) بخوانند[۳]. اما اینکه در برخی از مصادر اینگونه آمده که این دعا برای صاحب الزمان است، ممکن است اینگونه توجیه کنیم، این دعا، دعایی است که برای وجود مقدس امام زمان (ع) انشا شده است نه اینکه از طرف آن حضرت انشا شده باشد[۴]. برخی معترضان می‌گویند: هنگامی که امام صادق (ع)، دعای ندبه را انشا فرموده، بیش از یک قرن به تولد حضرت ولی عصر (ع) مانده بود، پس چگونه ممکن است، انسان نسبت به انسانی که بعد از یک قرن به دنیا می‌آید، گریه و زاری کند و در فراقش اشک بریزد؟! پاسخ این است: این معنا دربارۀ افراد معمولی متصوّر است، اما اگر فرد مورد نظر گل سرسبد جهان خلقت باشد و همۀ پیامبران الهی، نوید او را به پیروان خود داده باشند و به امّت خود از غیبت طولانی و انتظار او گفت‌وگو کرده باشند، بسیار منطقی است که افراد دردآشنا در انتظار آمدنش ثانیه‌شماری کنند و از طول غیبتش گریه‌ها سر دهند[۵]. چنانچه گروهی از اصحاب به محضر امام صادق (ع) شرفیاب شده و حضرتش را دیدند که روی خاک‌ها نشسته، همانند مادر داغ‌دیده، سیل اشک، روان کرده و ناله‌های جانسوز سر می‌دهد. هنگامی که از علت آن جویا شدند، فرمودند: برای طولانی شدن غیبت حضرت قائم (ع) و پریشانی مؤمنان در دوران غیبت اشک می‌ریزند[۶]. بسیاری از امامان (ع) نیز در قنوت نماز خود، از غیبت ولی، به پیشگاه خداوند شکایت می‌کردند[۷] از جمله آنان، امام علی، امام جواد، امام هادی، امام حسن عسکری و امام باقر (ع) است[۸]. البته در اشکال بر این احتمال باید گفت: علامه مجلسی ظاهراً مراجعه به مدارک نکرده بلکه از خارج نقل کرده و اشتباه نموده است چه اینکه اگر از امام صادق (ع) روایت شده بود در بحار که موضوعش ذکر اسانید و مستندات است نقل می‌شد[۹].
- ظاهر عبارت أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ که در کتاب "بزوفری" آمده، این است که از ناحیۀ مقدسه صادر شده[۱۰] و بزوفری از پدرش حسین بن علی بن سفیان که از علما و راویان بزرگ قرن چهارم و هم عصر غیبت صغری بوده نقل کرده و او هم به وسیلۀ نواب اربعه از راه مکاتبه و توقیع با امام زمان (ع) در ارتباط بوده و این دعا را در کتاب خود آورده و سپس به دست فرزندش ابوجعفر بزوفری رسیده است[۱۱]
- احتمال دارد دعای ندبه انشای بزوفری باشد، زیرا ممکن است مفهوم فقرۀ «ذَکَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ» این باشد که دعای ندبه باید برای آن حضرت یعنی برای فرج و گشایش و ظهور وی خوانده شود[۱۲].
منتها بر اساس دو قرینه احتمال اینکه دعای ندبه از سوی غیر معصوم صادر شده باشد، منتفی است:
- مستحب بودن خواندن دعای ندبه: ظاهر این کلمه می‌رساند این دعا از سوی معصوم صادر شده است؛ زیرا محکوم کردن هر کدام از افعال و أذکار به هریک از احکام خمسه "وجوب، حرمت، استحباب، کراهت و اباحه" از امور توقیفیه است که فقط باید از سوی اولیای خدا صورت گیرد.
- اینکه برای قرائت این دعا، زمان خاص "عیدهای چهارگانه" بیان شده و دعایی که از سوی غیر معصوم انشاء شده باشد، نمی‌تواند از چنین ویژگی برخوردار باشد[۱۳].
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- آیا دعای ندبه نزد علما معتبر است؟ (پرسش)
- نظر بزرگان علما درباره دعای ندبه چیست؟ (پرسش)
- دعای ندبه از کدامین امام است؟ (پرسش)
- چه ارتباطی بین امام مهدی با کوه رضوی و ذی طوی است؟ (پرسش)
- چرا اسامی تمام امامان در این دعا ذکر نشده است؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از امام معصوم است و سند دارد؟ و با زیارت ندبه چه تفاوتی دارد؟ (پرسش)
- چرا دعای ندبه در اعیاد اربعه خوانده می‌شود؟ (پرسش)
- چه کتاب‌هایی درباره دعای ندبه نوشته شده است؟ (پرسش)
- آیا جمله و عرجت بروحه مخالف با معراج جسمانی است؟ (پرسش)
- چه تألیفاتی درباره دعای ندبه نوشته شده است؟ (پرسش)
- در دعای ندبه می‌خوانیم: "آیا در رضوی یا ذی طوی هستی". اما پیروان کیسانیه معتقدند غیبت و ظهور محمد حنفیه در آنجاست؛ معنایش چیست؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه انشای برخی از علمای شیعه است؟ (پرسش)
- ابن مشهدی دعای ندبه را چگونه از محمد بن ابی قره نقل کرده است؟ (پرسش)
- آیا درباره محمد بن حسین بن سفیان بزوفری معروف به ابن مشهدی توثیقی رسیده است؟ (پرسش)
- محمد بن علی بن ابی قره راوی دیگر دعای ندبه کیست؟ (پرسش)
- محمد بن مشهدی راوی با واسطه دعای ندبه کیست؟ (پرسش)
- چه کسانی دعای ندبه را نقل کردهاند؟ (پرسش)
- راوی دعای ندبه که معاصر امام نبوده چگونه دعا را نقل می‌‌کند؟ (پرسش)
- چرا امام مهدی را در دعای ندبه ابن طه می‌نامند؟ (پرسش)
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۳۰.
- ↑ ر.ک: اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۸۱ ـ ۸۳.
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، ص۳۰۳.
- ↑ ر.ک: رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۹۳.
- ↑ ر.ک: مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص ۳۰.
- ↑ «سَدِیرٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالَ دَخَلْتُ أَنَا وَ الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ وَ أَبُو بَصِیرٍ وَ أَبَانُ بْنُ تَغْلِبَ عَلَی مَوْلَانَا أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ (ع)فَرَأَیْنَاهُ جَالِساً عَلَی التُّرَابِ وَ عَلَیْهِ مِسْحٌ خَیْبَرِیٌّ مُطَوَّقٌ بِلَا جَیْبٍ مُقَصَّرُ الْکُمَّیْنِ وَ هُوَ یَبْکِی بُکَاءَ الْوَالِهِ الثَّکْلَی ذَاتَ الْکَبِدِ الْحَرَّی قَدْ نَالَ الْحُزْنُ مِنْ وَجْنَتَیْهِ وَ شَاعَ التَّغْیِیرُ فِی عَارِضَیْهِ وَ أَبْلَی الدُّمُوعُ مَحْجِرَیْهِ وَ هُوَ یَقُولُ سَیِّدِی غَیْبَتُکَ نَفَتْ رُقَادِی وَ ضَیَّقَتْ عَلَیَّ مِهَادِی وَ ابْتَزَّتْ مِنِّی رَاحَةَ فُؤَادِی سَیِّدِی غَیْبَتُکَ أَوْصَلَتْ مُصَابِی بِفَجَائِعِ الْأَبَدِ وَ فَقْدُ الْوَاحِدِ بَعْدَ الْوَاحِدِ یُفْنِی الْجَمْعَ وَ الْعَدَدَ...»؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۵۳.
- ↑ «اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْکُو إِلَیْکَ فَقْدَ نَبِیِّنَا وَ غَیْبَةَ وَلِیِّنَا...»
- ↑ ر.ک: مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص ۳۰؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۳۰.
- ↑ ر.ک: شوشتری، محمد تقی، دعای ندبه در اسناد، ص ۲۱.
- ↑ ر.ک: شوشتری، محمد تقی، دعای ندبه در اسناد، ص ۲۱؛ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۹۳؛ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۸۱ ـ ۸۳.
- ↑ ر.ک: رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۹۳؛ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۸۱ ـ ۸۳.
- ↑ ر.ک: شوشتری، محمد تقی، دعای ندبه در اسناد، ص ۲۱.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص۱۹۶ ـ ۱۹۸.