چرا در دعای ندبه به نام و عدد ائمه اثنی عشر تصریح نشده است؟ (پرسش)

چرا در دعای ندبه به نام و عدد ائمه اثنی عشر تصریح نشده است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت
تعداد پاسخ	۲ پاسخ

چرا در دعای ندبه به نام و عدد ائمه اثنی عشر تصریح نشده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

لطف‌الله صافی گلپایگانی

آیت الله لطف‌الله صافی گلپایگانی، در کتاب «فروغ ولایت در دعای ندبه» در این‌باره گفته است:

«تصریح نداشتن دعا به نام و عدد ائمه اثنی عشر (ع) از قوّت متن آن چیزی نمی‌کاهد و از این جهت، در اعتبار آن خللی وارد نمی‌شود، و عدم تصریح در اینجا مفهوم ندارد، خصوصا که تصریح یا اشاره به مطلبی که خلاف مذهب شیعه اثنی عشری باشد، به هیچ وجه در دعا وجود ندارد.

در دعای ندبه، مطالب عمده و حسّاس و ارزنده‌ای در موضوع نبوّت مطرح شده و سپس مسأله خلافت و ولایت علی (ع) و بعضی از نصوص و ادلّه این موضوع، و مجاهدات و فداکاری‌ها و فضایل و مناقب آن حضرت عنوان شده و همچنین به مخالفت‌ها و دشمنی‌هایی که اهل کینه و نفاق و جاه پرستان با آن خلیفه منصوب و تعیین شده از جانب خدا و رسول کردند، و مسیر واقعی اسلام را که منتهی به سعادت و آزادی همه انسان‌ها می‌‌شد تغییر دادند و شد آنچه شد و رهبر واقعی اسلام را خانه‌نشین ساختند، اشاره گردیده است.

بدیهی است مسأله اساسی و مهم که بیشتر در احادیث و اخبار و ادعیه مورد تعرّض قرار می‌‌گیرد، مسأله زمامداری است که ترک تمسّک به امام منصوب و تعیین شده از آغاز کار و روز اوّل، سنّت سیّئه زمامداری نااهلان را چون عصر جاهلیت جلو آورد، و اجرای برنامه‌های نجات‌دهنده و آزادی‌بخش اسلام را به طور یکپارچه و دربست و جهانی تا ظهور حضرت بقیة اللّه صاحب الزمان (ع) به تأخیر و تعویق انداخت.

این مصیبت از هر مصیبت بالاتر بود که با آن همه سفارش‌های پیغمبر (ص) و اعلام‌های متعدد و با آن تعیین رسمی و تاریخی غدیر، و با آن همه تأکیدات رسا، برای حبّ جاه و کینه‌هایی که از مولای متقیان علی (ع) از غزوه بدر و احد و خیبر و حنین و احزاب و غیر اینها در دل داشتند، آن یگانه مرد حقّ و عدالت و پیشوای لایق و عالم و فاتح را کنار گذاشتند و چون خویشاوندان مشرک و مستبد و استثمارگر آنها را که سدّ راه نجات جوامع محروم و مانع از پیشرفت دین توحید و برنامه‌های الهی و مترقّی اسلام و مهاجم به حوزه دین و دعوت خدا بودند از میان برداشته بود، با او به مخالفت برخاستند و با اشتباه‌کاری و نیرنگ و اغفال مردم، یکی از اساسی‌ترین برنامه‌های اسلام را پایمال کرده و جامعه را تا امروز، گرفتار این همه مفاسد و دردسرها و نابسامانی‌ها ساختند.

سایر مفاسد هم از اینجا ایجاد شد و موضوعی که باید به آن توجّه بیشتر شود، همین است. لذا در دعای انقلابی و سیاسی ندبه هم در مقدمه، همین مصیبت مطرح شده است. مع ذلک، در جمله‌هایی از این دعا، سخن از امامان دیگر و مصایبی که در راه هدایت خلق متحمل شدند، نیز گفته شده، از جمله: "فرمان رسول خدا (ص) درباره هدایت‌کنندگان پی در پی اطاعت نشد... شخصیت‌هایی کشته شدند، عدّه‌ای اسیر گشتند و دسته‌ای از وطن آواره گردیدند"

و جمله‌های بعد، همه تذکّر مصایب اهل بیت (ع) و مطابق مذهب شیعه است که امامت را در فرزندان حسین (ع) می‌‌دانند؛ مانند این جمله‌ها: «أَيْنَ الْحَسَنُ أَيْنَ الْحُسَيْنُ، أَيْنَ أَبْنَاءُ الْحُسَيْنِ...». و بالجمله فقرات دعا در مورد مصایب و فضایل ائمّه (ع) و خصوصیات و نشانه‌های حضرت ولی عصر (ع) همه متضمّن مطالبی است که در روایات و احادیث کثیر، صحّت آن مسلم و ثابت شده است و یکی از جهاتی که موجب قوّت این دعا شده، همین متن محکم و پر از نکات اعتقادی و مهیّج عواطف می‌‌باشد. و چنانچه علمای حدیث می‌‌فرمایند، گاهی متن سبب قوت اعتبار سند و گاهی به عکس، سبب ضعف می‌‌گردد و اینجا از همان مواردی است که سبب قوّت می‌‌شود.

این دعا برای ندبه است، و در چنین دعایی، شرح تمام مناقب ائمّه (ع) موجب طولانی شدن کلام و خلاف بلاغت است. غرض بیان عقاید حقّه به‌طور تفصیل نیست؛ بلکه غرض دعا و ندبه با اشاره به بعضی مطالب است که خواننده به واسطه انس و سابقه ذهنی می‌‌فهمد که مراد و مقصود از آن چیست، هرچند بعضی جمله‌ها فشرده باشد، لذا مثلاً وقتی می‌‌گوید: «أَيْنَ الْحَسَنُ أَيْنَ الْحُسَيْنُ»، همه مصایب این دو امام را به خاطر می‌‌آورد و در ذهنش مجسم می‌‌شود».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین مهدی‌پور؛

علی اکبر مهدی‌پور حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر مهدی‌پور، در کتاب «با دعای ندبه در پگاه جمعه» در این‌باره گفته است: «یک نگاه گذرا به متن دعای ندبه بی‌اساس بودن مطلب فوق را به روشنی ثابت میکند، در فرازی از دعای ندبه می‌خوانیم: «أَيْنَ الْحَسَنُ أَيْنَ الْحُسَيْنُ؟» «أَيْنَ أَبْنَاءُ الْحُسَيْنِ؟» «صَالِحٌ بَعْدَ صَالِحٍ» «وَ صَادِقٌ بَعْدَ صَادِقٍ» «أَيْنَ السَّبِيلُ بَعْدَ السَّبِيلِ؟» «أَيْنَ الْخِيَرَةُ بَعْدَ الْخِيَرَةِ؟» «أَيْنَ الشَّمُوسُ الطَّالِعَةُ؟» «أَيْنَ الْأَقْمَارُ الْمُنِيرَةُ؟» «أَيْنَ الْأَنْجُمُ الزَّاهِرَةُ؟» «أَيْنَ أَعْلَامُ الدِّينِ وَ قَوَاعِدُ الْعِلْمِ؟» این جمله‌های نورانی به روشنی اثبات می‌کنند که در مکتب دعای ندبه و در فرهنگ نورانی این چکامه بی‌نظیر، مطابق معارف حقه آیین تشیّع، بعد از امام حسین (ع) امامان، نور و پیشوایان راستینی هستند که یکی پس از دیگری با انوار تابناک خود جهان هستی را از سرچشمه زلال معرفت سیراب نموده، گمگشتگان وادی ضلالت را از گمراهی نجات داده به شاهراه هدایت و صراط مستقیم حضرت حق رهنمون می‌شوند. صفاتی که در این فرازهای دهگانه برای امامان نور بیان شده به ترتیب زیر است: فرزندان امام حسین (ع) هستند؛ افراد شایسته امّت‌اند؛ راستگویان‌اند؛ راه حق تعالی‌اند؛ برگزیدگان‌اند؛ خورشیدهای فروزان‌اند؛ ماه‌های تابان‌اند؛ ستارگان درخشان‌اند؛ مشعل‌های دین‌اند؛ پایه‌های دانش‌اند. آیا به دور از انصاف و خالی از تحقیق نیست که کسی بگوید: در دعای ندبه بعد از حضرت امیر (ع) از دیگر امامان نامی برده نشده و لذا این دعا با عقاید کیسانیّه سازگار است و با اعتقادات امامیّه همسو نیست؟!  به طوری که ملاحظه فرمودید، در دعای ندبه پس از نام مقدس امام حسن و امام حسین،(ع)، ده فراز آمده که در ضمن آنها ده صفت از اوصاف امامان نور بیان شده، سپس به اوصاف آخرین حجّت پروردگار، واپسین ذخیره الهی، حضرت بقیة الله (ع) پرداخته می‌گوید: «أَيْنَ بَقِيَّةُ اللَّهِ الَّتِي لَا تَخْلُو مِنَ الْعِتْرَةِ الْهَادِيَةِ... ». آنگاه تعدادی از برنامه‌های حیات‌بخش آن حضرت را به هنگام ظهور موفور السرور آن قبله موعود بیان کرده، خطاب به آن حضرت می‌گوید: «يَا ابْنَ السَّادَةِ الْمُقَرَّبِينَ، يَا ابْنَ النُّجَبَاءِ الْأَكْرَمِينَ...». اگر فرازهایی را که بعد از جمله: «فِي الْهَادِينَ بَعْدَ الْهَادِينَ» تا جمله «يَا ابْنَ النِّعَمِ السَّابِغَاتِ» که در مورد ائمه بعد از امام حسین (ع) تا حضرت بقیة الله (ع) به کار رفته؛ بشماریم، بیش از سی جمله و بیش از سی ویژگی از ویژگی‌های امامان نور و پیشوایان معصوم (ع) خواهد بود. آیا سی جمله در وصف امامان هشتگانه (از امام زین العابدین تا امام حسن عسکری (ع)) کافی نیست که اثبات کند که دعای ندبه از آنها یاد کرده و ناگهان و بی‌واسطه به امام غائب نپرداخته است؟!».

۲. آقای رضوانی؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «تصریح نشدن به اسامی و عدد دوازده امام از قوّت متن آن نمی‌کاهد. در عین حال گر چه تصریح به نام هر یک از آنها نشده ولی به طور کلّی و اجمالی به مصائبی که آنها در راه هدایت خلق متحمّل شده‌اند اشاره کرده است. آنجا که می‌گوید: لَمْ یُمْتَثَلْ أَمْرُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ،فِى الْهادینَ بَعْدَ الْهادینَ... یا آنجا که می‌فرماید: فقتل من قتل وسُبی من سُبی وأُقصی من أُقصی این عبارات اشاره به مصائبی دارد که هر یک از امامان در راه هدایت خلق متحمّل شده‌اند. و نیز در جایی دیگر می‌فرماید: أَیْنَ الْحَسَنُ أَیْنَ الْحُسَیْنُ؟ أَیْنَ أَبْناءُ الْحُسَیْنِ...».

پرسش‌های وابسته

1. آیا دعای ندبه نزد علما معتبر است؟ (پرسش)
2. نظر بزرگان علما درباره دعای ندبه چیست؟ (پرسش)
3. دعای ندبه از کدامین امام است؟ (پرسش)
4. چه ارتباطی بین امام مهدی با کوه رضوی و ذی طوی است؟ (پرسش)
5. چرا اسامی تمام امامان در این دعا ذکر نشده است؟ (پرسش)
6. آیا دعای ندبه از امام معصوم است و سند دارد؟ و با زیارت ندبه چه تفاوتی دارد؟ (پرسش)
7. چرا دعای ندبه در اعیاد اربعه خوانده می‌شود؟ (پرسش)
8. چه کتاب‌هایی درباره دعای ندبه نوشته شده است؟ (پرسش)
9. آیا جمله و عرجت بروحه مخالف با معراج جسمانی است؟ (پرسش)
10. چه تألیفاتی درباره دعای ندبه نوشته شده است؟ (پرسش)
11. در دعای ندبه می‌خوانیم: "آیا در رضوی یا ذی طوی هستی". اما پیروان کیسانیه معتقدند غیبت و ظهور محمد حنفیه در آنجاست؛ معنایش چیست؟ (پرسش)
12. آیا دعای ندبه انشای برخی از علمای شیعه است؟ (پرسش)
13. ابن مشهدی دعای ندبه را چگونه از محمد بن ‏ابی ‏قره نقل ‏کرده است؟ (پرسش)
14. آیا درباره محمد بن حسین بن سفیان بزوفری معروف به ابن مشهدی توثیقی رسیده است؟ (پرسش)
15. محمد بن علی بن ابی قره راوی دیگر دعای ندبه کیست؟ (پرسش)
16. محمد بن مشهدی راوی با واسطه دعای ندبه کیست؟ (پرسش)
17. چه کسانی دعای ندبه را نقل کرده‌‏اند؟ (پرسش)
18. راوی دعای ندبه که معاصر امام نبوده چگونه دعا را نقل می‏‌کند؟ (پرسش)
19. چرا امام مهدی را در دعای ندبه ابن طه می‌نامند؟ (پرسش)