انتظار در امت‌های پیشین

مقدمه‏

پیامبران گذشته (ع) در میان امت‌های خویش از اصلاح اساسی و اجرای عدالت عامه سخن گفتند و به پیروان خود وعده دادند که مصلح بزرگ خواهد آمد و شما و مردم جهان را از شرک و ضلالت و ستم و مظلومیت نجات می‌بخشد؛ در حالی که خود در این راستا با تمام وجود کوشیدند و شهدای فراوانی را تقدیم داشتند و گرفتاری‌های زیادی را در جهت اصلاح جوامع تحمل نمودند، لکن اصلاح اساسی فراگیر و جهان‌شمول تحقق پیدا نکرد.
ابراهیم خلیل الرحمان (ع) بعد از طوفان نوح به ارشاد پرداخت تا آنکه بسیاری از افراد پاک مجذوب وی گشتند و سر تسلیم فرود آوردند. او با نمرودیان در افتاد و مشقت زیادی را تحمل کرد ولکن نمرود - حمورابی - با انحراف مردم و ساختن بهشت و دوزخ دنیایی و سوق دادن آنان به سوی مادیت، افکار شیطانی خود را گسترش داد و در نهایت با مانع تراشی او، عدالت عمومی تحقق پیدا نکرد و وعده حضرت ابراهیم (ع) اجرا نشد و به جای خود باقی ماند.
حضرت موسی (ع) با کوشش زیاد، قوم خویش را نجات داد، ولی آنان فریاد برآوردند: ﴿يَا مُوسَى اجْعَلْ لَنَا إِلَهًا كَمَا لَهُمْ آلِهَةٌ﴾^[۱]. پس در زمان موسای کلیم (ع) هم مدینه فاضله الهی تشکیل نگردید و انتظار عدالت عمومی در اعماق وجود انسان‌ها باقی ماند.
عیسی مسیح (ع) تلاش گسترده‌ای را آغاز کرد. دشمنان او را به صورت ظاهر به دار آویختند تا جلو عدالت‌خواهی او را بگیرند و به چپاول سرمایه‌های مادی و معنوی مردم بپردازند. البته این ظاهر داستان غم‌انگیز حضرت عیسی (ع) بود و در واقع خداوند سبحان، عیسی (ع) را از شر آنان محفوظ داشت و برای روز دیگر که همان وقت ظهور است به آسمان برد. او از آسمان فرود می‌آید و پشت سر حضرت مهدی (ع) قرار می‌گیرد. قرآن می‌گوید: ﴿وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا * بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا﴾^[۲]؛ علامه طباطبائی در تفسیر آیه فوق نوشته است: درباره اینکه عیسی بن مریم به هنگام ظهور مهدی (ع) فرود خواهد آمد و پشت سر او نماز خواهد گزارد، روایات زیادی را راویان اهل سنت و شیعه از پیامبر و ائمه (ع) نقل کرده‌اند که یقین‌آور است و جایی برای تردید باقی نمی‌گذارد.
پس انبیا و امت‌های پیشین در انتظار مصلحی بزرگ و نجات‌بخشی جهان‌شمول بودند تا زحمات پیامبران (ع) را به ثمر رساند و آن امری حتمی است. انتظار مصلح بزرگ و ایجاد مدینه فاضله از توقعات همه انسان‌های پاک‌دلی بوده است که در طول قرن‌ها آن را دنبال کرده‌اند و به آن نرسیده‌اند. این درخواست پی در پی همه نسل‌ها و زمزمه فطری زیبای آنها که انکارناپذیر است و در بحث‌های آینده روشن‌تر خواهد شد، حاکی از وجود انتظار مصلحی است که بشر تا بدان نرسد و عدالت را در همه زوایای جهان ساری و جاری نبیند، از پای نخواهد نشست، بلکه تلاشش را مضاعف و انتظارش را دو چندان خواهد نمود، همان‌طور که در امت‌های پیشین چنین بوده است. موسی (ع) با همه تلاش‌های شبانه‌روزی خود، خطاب به دشمنان عدالت و نیز یاران خویش فرمود: ﴿قُلْ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ﴾^[۳]»^[۴].

پرسش‌ مستقیم

آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

منابع

زمانی، احمد، اندیشه انتظار

پانویس

↑ «ای موسی! برای ما خدایی بگمار چنان که آنان خدایانی دارند» سوره اعراف، آیه ۱۳۸.
↑ «و (این) گفتارشان که «ما مسیح عیسی فرزند مریم، پیامبر خداوند را کشتیم» در حالی که او را نکشتند و به صلیب نکشیدند، بلکه بر آنان مشتبه شد و آنان که در این (کار) اختلاف کردند نسبت بدان در تردیدند، هیچ دانشی بدان ندارند، جز پیروی از گمان و به یقین او را نکشت * بلکه خداوند او را نزد خویش فرا برد و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره نساء، آیه ۱۵۷-۱۵۸.
↑ «بگو: چشم به راه دارید که من (نیز) با شما از چشم به راه دارندگانم» سوره یونس، آیه ۱۰۲.
↑ زمانی، احمد، اندیشه انتظار، ص63- 65.

[1] «ای موسی! برای ما خدایی بگمار چنان که آنان خدایانی دارند» سوره اعراف، آیه ۱۳۸.

[2] «و (این) گفتارشان که «ما مسیح عیسی فرزند مریم، پیامبر خداوند را کشتیم» در حالی که او را نکشتند و به صلیب نکشیدند، بلکه بر آنان مشتبه شد و آنان که در این (کار) اختلاف کردند نسبت بدان در تردیدند، هیچ دانشی بدان ندارند، جز پیروی از گمان و به یقین او را نکشت * بلکه خداوند او را نزد خویش فرا برد و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره نساء، آیه ۱۵۷-۱۵۸.

[3] «بگو: چشم به راه دارید که من (نیز) با شما از چشم به راه دارندگانم» سوره یونس، آیه ۱۰۲.

[4] زمانی، احمد، اندیشه انتظار، ص63- 65.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]