امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)

امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / انتظار فرج
مدخل اصلی	عنایت امام مهدی به منتظران
تعداد پاسخ	۳ پاسخ

امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

توجه منتظِر، عنایت منتظَر

• همچنانکه منتظران، در دوران انتظار، پیوسته خود را در محضر امام خویش می‌‌بینند و اعمال و رفتارشان را محاسبه می‌‌کنند و با امید فرج و گشایش او، ایمان خود را محکم می‌‌کنند؛ امام زمان (ع) نیز که نیات قلبی شیعیان بر او پوشیده نیست و همواره از تلاش‌ها و اعمال و رفتار آنان آگاهی دارد، یاد منتظرانش را از خاطر نمی‌برد و از شیعیان به آنان مهربان‌تر و دلسوزتر است و همواره نظر لطف و عنایت خود را شامل حال آنان می‌‌کند؛ چنانکه می‌‌فرماید: «ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی و اهمال نکرده‌ایم و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم»

نمونه‌های عنایات امام مهدی (ع) به شیعیان

• برخی از عنایات خاص امام زمان (ع) نسبت به یاران و منتظران عبارت است از:

1. دعا برای دوستداران و منتظران: دعا، یکی از مصادیق یاری کردن به زبان است؛ لذا دعا کردن برای حضرت و برای تعجیل فرج، تبعیت و نصرت اوست و از آنجایی که دعا از بهترین انواع نیکی‌هاست، اگر مؤمن برای مولای خود خالصانه دعا کند مولایش هم برای او خالصانه دعا می‌نماید و دعای آن حضرت کلید هر خیر و دافع هر شرّ است. منتظرانی که به وظیفه خود عمل می‌کنند و برای آن مراد دل‌ها دعا می‌نمایند به طور قطع امام هم برای آنان دعا می‌کنند.
2. محافظت از شیعه و پاسداری از اقتدار و عزت آنها: امام زمان (ع) از روی محبتی که به فرزندان خود دارد، آنها را از خطرات محافظت می‌کند.
3. دفع بلا از شیعیان و منتظران: حضرت فرمودند: «من آخرین وصی هستم و خداوند به واسطه من بلا را از اهل و شیعیان من دور می‌سازد»
4. پاسخ به مشکلات علمی: یکی از عنایان حضرت ولی عصر (ع) نسبت به شیعیان پاسخ به مشکلات علمی آنهاست.
5. شفای امراض: روایت‌های شفابخشی امام به بیماران، بارها و بارها اثبات کرده امام زمان (ع) از این نظر نیز یاران واقعی خویش را بی بهره نگذاشته است.
6. دستگیری گمشدگان: حضرت در مواقع بیشماری به فریاد برخی از دوستداران واقعی رسیده و آنها را به منزل رسانده‌اند.
7. نصب نوّاب عام و تأییدات آنها: امام مهدی (ع) فرمودند: «در مسائلی که پیش می‌آید و حوادثی که برای شما ایجاد می‌شود به (علمائی که) سخنان ما را روایت و نقل می‌کنند رجوع کنید که آنان حجت ما بر شمایند و ما حجت خدا بر آنان»
8. نصیحت و تذکر: حضرت در زمان‌های مختلف، متناسب با حال افراد، به منتظران ظهورش نصیحت‌های لازم را کرده‌اند، چنانکه در توقیع مبارکی به شیخ مفید آمده است: «پس هر یک از شما باید آنچه را که موجب دوستی ما می‌شود پیشه خود سازید و از هر آنچه که موجب خشم و ناخشنودی ما می‌گردد دوری گزینید؛ زیرا فرمان ما به یک باره و ناگهانی فرا می‌رسد و در آن زمان توبه و بازگشت برای کسی سودی ندارد و پشیمانی از گناه کسی را از کیفر ما نجات نمی‌بخشد»
9. تعلیم دعا: حضرت در موارد متعددی به شیفتگان و منتظران خود دعاهایی را تعلیم داده و یا اصلاح نموده و یا سفارش به خواندن دعاهای خاصی کرده است.

• بنابراین شیعیان، تا زمانی که ولایت امام خویش را می‌‌پذیرند، عنایت امام عصر (ع) همواره شامل حال آنها می‌‌شود، چنانکه حضرت فرمود: «ما شما را بی‌سرپرست رها نمی‌کنیم و یاد شما را فراموش نمی‌کنیم (به یاد شما هستیم) و اگر غیر از این بود، بر شما رنج و سختی و بلا نازل می‌شد و دشمنان، شما را بیچاره می‌کردند».

پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه

پاسخ۱. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛

سید جعفر موسوی‌نسب حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است: «توجّه و عنایات آن حضرت (ع) به شیعیان و ارادتمندانشان بسیار زیاد است که به برخی اشاره می‌گردد: محافظت از شیعه و پاسداری از اقتدار و عزت آنها؛ دفع بلا از شیعیان و منتظران؛ دعا برای دوستان و منتظران؛ نصب نوّاب عام و تأییدات آنها؛ نصیحت و تذکر؛ پاسخ به مشکلات علمی؛ تعلیم دعا؛ شفای امراض؛ برآوردن حاجات و رفع مشکلات؛ دستگیری گمشدگان».

پاسخ۲. حجت الاسلام و المسلمین مهدوی‌فرد؛

میرزا عباس مهدوی‌فرد حجت الاسلام و المسلمین میرزا عباس مهدوی‌فرد، در کتاب «فلسفه انتظار» در این‌باره گفته است: «در دوران انتظار آن یارِ منتظَر یاد منتظران خودرا از خاطر نمی‌برد: "ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی و اهمال نکرده‌ایم و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم". و از آنجا که آن رفیق شفیق، و آن یار رؤوف از خود شیعیان به آنان مهربان‌تر و دلسوزتر است: "به خدا سوگند من نسبت به شما از خود شما مهربان‌ترم". در همه حال بر اوضاع دوستداران و منتظران خود آگاهی و نظارت دارد: "ما بر اخبار و احوال شما آگاهیم و هیچ چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده و مخفی نمی‌ماند"؛ بر این اساس نسبت به شیفتگان و چشم به راهان خود الطاف و عنایاتی دارد که در اینجا جلوه‌ها و نمونه‌هایی از آن محبت‌ها را بر می‌شماریم: محافظت از شیعه و پاسداری از اقتدار و عزت آنان امام پدری مهربان برای منتظران و شیعیان خود است و از روی محبتی که به فرزندان خود دارد، آنها را از خطرات محافظت می‌کند. مرحوم میرزای نائینی در دوران جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط قوای انگلیسی و روسی نگران شیعه بودند، حضرت ولی عصر (ع) به وی فرمودند: "اینجا (ایران) خانه ماست، می‌شکند، خم می‌شود، خطر هست، ولی نمی‌گذاریم سقوط کند، ما نگه‌اش می‌داریم". و در روزگاری که در واقعه رژی ایران و شیعه می‌رفت که تن به ذلتی تاریخی بدهد میرزا شیرازی به اذن امام زمان (ع) فتوائی صادر کرد که استعمار پیر را به زانو درآورد و عزت شیعه را بر دنیا اثبات نمود. دفع بلا از شیعیان و منتظران: آن وجود رحمت باعث دفع بلا از شیعیان و منتظرانش می‌شوند:من آخرین وصی هستم و خداوند به واسطه من بلا را از اهل و شیعیان من دور می‌سازد. دعا برای دوستداران و منتظران: منتظرانی که به وظیفه خود عمل می‌کنند و برای آن مراد دل‌ها دعا می‌نمایند به طور قطع مورد عنایت حضرتش قرار می‌گیرند و ایشان هم برای آنان دعا می‌کنند و این مقتضای شکر احسان است. مؤلف محترم کتاب مکیال المکارم بر این مطلب دلائلی را ذکر فرموده که ما در اینجا توجه شما را به آنها جلب می‌کنیم: مولی صاحب الزمان (ع) در دعایی که در نهج الدعوات آمده است فرمودند: "و کسانی که برای یاری دین تو از من پیروی می‌کنند پیروزمند کن و آنان را جهادگر در راه خودت قرار ده و بر بدخواهان من و ایشان پیروزشان گردان". بدون شک دعا کردن برای آن حضرت و برای تعجیل فرج آن جناب تبعیت و نصرت اوست چون دعای برای آن حضرت، یکی از مصادیق یاری کردن به زبان می‌باشد. در تفسیر علی بن ابراهیم قمی ذیل آیه شریفه: ﴿وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا﴾ گفته: "سلام و کارهای نیک دیگر واضح است که دعا از بهترین انواع نیکی‌هاست پس اگر مؤمن برای مولای خود خالصانه دعا کند مولایش هم برای او خالصانه دعا می‌نماید و دعای آن حضرت کلید هر خیر و دافع هر شرّ است". نصب نواب عام و تأیید آنان: از مهم‌ترین عنایات حضرت به جامعه منتظران این است که در عصر غیبت برای خود نائبانی را تعیین فرموده‌اند تا رهبری دینی و معنوی آنان را به عهده بگیرند:"در مسائلی که پیش می‌آید و حوادثی که برای شما ایجاد می‌شود به (علمائی که) سخنان ما را روایت و نقل می‌کنند رجوع کنید که آنان حجت ما بر شمایند و ما حجت خدا بر آنان". آن حضرت همواره در دوران غیبت نائبانش را تأیید و یاری فرموده‌اند به شیخ مفید چنین فرمود: "برشما فتوی دادن است و بر ماست که نگذاریم شما در خطاء واقع شوید". به مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی چنین نوشتند: "خودت را در دسترس مردم قرار ده محل نشستنت را در دهلیز (دالان) خانه‌ات انتخاب کن تا مردم سریع و آسان با تو ارتباط داشته باشند و حاجت‌های مردم را برآور، ما یاریت می‌کنیم". نصیحت و تذکّر: آن مولای مهربان و رؤوف، در مواقع مختلف به منتظران ظهورش نصیحت‌های لازم را مبذول فرموده‌اند چنانکه در توقیع مبارکی که به شیخ مفید نوشته امده است: "پس هر یک از شما باید آنچه را که موجب دوستی ما می‌شود پیشه خود سازید و از هر آنچه که موجب خشم و ناخشنودی ما می‌گردد دوری گزینید. زیرا فرمان ما به یک باره و ناگهانی فرا می‌رسد و در آن زمان توبه و بازگشت برای کسی سودی ندارد و پشیمانی از گناه کسی را از کیفر ما نجات نمی‌بخشد". یکی از صلحاء و ابرار شهر "حلّه" ضرر و زیان‌های مالی دیده بود و لکن نگذاشته بود کسی بر این ورشکستگی او اطلاع پیدا کند روزی توفیق تشرف به خدمت حضرت را پیدا می‌کند (البته در بدو امر حضرت را نمی‌شناسد بعداً متوجه می‌شود چه توفیقی پیدا کرده است) حضرت به او تذکر دادند: "ای علی! برای از دست دادن مال و ضرری که امسال دیده‌اید غم مخور زیرا خداوند می‌خواهد بدین وسیله تو را امتحان کند مال از بین رفتنی است، می‌آید و می‌رود، آنچه ضرر کرده‌ای به زودی جبران خواهد شد و قرض‌هایت را پرداخت خواهی کرد". پاسخ به مشکلات علمی: یکی از شاگردان مرحوم آیت الله العظمی شیخ مرتضی انصاری می‌گوید نیمه شبی در کربلای معلا از خانه بیرون آمدم در حالی که کوچه‌ها گل آلود و تاریک بود و من چراغی با خود برداشته بودم از دور شخصی را مشاهده کردم چون به او نزدیک شدم دیدم استادم شیخ انصاری است با دیدن ایشان به فکر فرو رفتم و از خود پرسیدم که آن بزرگوار در این موقع شب در این کوچه‌های گل‌آلود با چشم ضعیف به کجا می‌روند؟ از بیم اینکه مبادا کسی در کمین ایشان باشد آهسته به دنبالش حرکت کردم، شیخ رفت در کنار خانه‌ای ایستاد و زیارت جامعه کبیره را با توجه خاصی خواند، سپس وارد آن منزل گردید، من دیگر چیزی نمی‌دیدم اما صدای شیخ را می‌شنیدم که با کسی سخن می‌گفت. ساعتی بعد به حرم مطهر مشرف شدم و شیخ را در آن جا دیدم.... بعدها که به خدمت ایشان رسیدم و داستان آن شب را جویا شدم پس از اصرار زیاد به من فرمودند: گاهی برای رسیدن به خدمت امام عصر (ع) اجازه پیدا می‌کنم و در کنار آن خانه (که تو آن را پیدا نخواهی کرد) می‌روم و زیارت جامعه می‌خوانم چنانچه اجازه ثانویه برسد به خدمت آن حضرت شرفیاب می‌شوم و مطالب لازم را از آن حضرت می‌پرسم و یاری می‌خواهم و باز می‌گردم. سپس شیخ از من پیمان گرفت تا زنده است این مطلب را برای کسی اظهار نکنم. تعلیم دعا: حضرت ولی عصر (ع) در موارد متعددی به شیفتگان و منتظران خود دعاهایی را تعلیم داده و یا اصلاح نموده و یا سفارش به خواندن دعاهای خاصی کرده است مثلاً در قضیه جالب و شگفت انگیز تشرُّف سید رشتی حضرت به وی فرمودند: "شما چرا نافله نمی‌خوانید، نافله، نافله، نافله، چرا عاشورا نمی‌خوانید عاشورا، عاشورا، عاشورا و بعد فرمودند: شما چرا جامعه نمی‌خوانید، جامعه، جامعه، جامعه...". شفای امراض: به تواتر ثابت شده که آن واسطه فیض الهی و رحمت واسع خداوندی که عیسی مسیح (ع) با افتخار به او اقتدا خواهد نمود با دم مسیحائیش مریض‌هایی که با ساحت قدس ایشان متوسل شده‌اند را شفا بخشیده است. برآوردن حاجات و رفع مشکلات: منتظرانی که با دلی صاف و از روی صداقت به یوسف زهرا (ع) روی آورده‌اند دست عنایت او را بر سر خود احساس کرده‌اند و مساعدت‌های پیدا و پنهان آن محبوب دل‌ها را در زندگی خود لمس نموده‌اند. راهنمایی گمشدگان: از شدّت علاقه‌ای که بندگان صالح خدا دارد تحمل چند لحظه ناراحتی و سردرگمی آنان را ندارد و لذا در مواقعی به فریاد برخی از دوستداران واقعی رسیده و آنها را به منزل رسانده‌اند در این زمینه داستان‌های متعددی نقل گردیده است».

پاسخ۳. حجت الاسلام و المسلمین آیتی؛

نصرت‌الله آیتی حجت الاسلام و المسلمین نصرت‌الله آیتی نویسنده کتاب «دلیل روشن» در اين باره گفته است: «‌درباره عنایات امام مهدی به منتظران و شیعیان کتاب‌های متعددی تدوین یافته است و البته آنچه در این کتاب‌ها منعکس شده است نَمی از دریای عنایات آن حضرت است؛ چراکه طبیعتاً آنچه نقل می‌شود بسیار کمتر آن چیزی است که مکتوم می‌ماند و چه بسیار شیفتگانی که از جام لطف آن حضرت سرشار شده‌اند و زبان در کام کشیده و پرده از راز برنداشته‌اند و بلکه چه عنایات بسیاری که انگشتان تدبیر حضرت آن را مدیریت کرده است و به صورت ناشناس و یا با واسطه به جامعه شیعه رسیده است؛ به تعبیر آیت الله سید محمد صدر: «و ما نمی‌دانیم حال جامعه اسلامی چه خواهد شد اگر امام لطفش را دریغ کرده و از اقداماتش دست کشیده بود افزون بر این که ما پشت سر در هر عمل خیر عام‌المنفعه‌ای یا سنت اجتماعی نیکویی یا اندیشه اسلامی جدیدی و... احتمال نقش‌آفرینی دستانی را می‌دهیم که از سوی امام مهدی (ع) به حرکت افتاده یا آن حضرت کسی بوده که بذر آن را در سینه یا رفتار شخص یا جماعتی پاشیده به صورتی که به اذن پروردگارش در هر زمان به بار می‌نشیند و هیچ دلیلی بر نفی این احتمال نیست». آنچه گفته شد را می‌توان با این فرمایش آن حضرت تأیید که در توقیع خود به شیخ مفید چنین فرمودند: «إِنَّا غَيْرُ مُهْمَلِينَ لِمُرَاعَاتِكُمْ وَ لاَ نَاسِينَ لِذِكْرِكُمْ وَ لَوْ لاَ ذَلِكَ لَنَزَلَ بِكُمُ اَللَّأْوَاءُ وَ اِصْطَلَمَكُمُ اَلْأَعْدَاءُ»؛ . ما شما را بی‌سرپرست رها نمی‌کنیم. و یاد شما را فراموش نمی‌کنیم (به یاد شما هستیم) و اگر غیر از این بود، بر شما رنج و سختی و بلا نازل می‌شد و دشمنان، شما را بیچاره می‌کردند».

پرسش‌های وابسته

1. معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
2. منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
3. منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
4. ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
5. عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
6. هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
7. انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
   1. ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
   2. ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
8. آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
9. جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
10. نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
11. انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
12. شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
13. لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
    1. آیا زندگی با یاد امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    2. آیا آرزوی یاری کردن امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    3. آیا ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    4. آیا تربیت منتظران راستین از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
14. دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
15. دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
16. آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
17. آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
18. چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
19. دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
20. آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
21. آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
22. آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
23. آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
24. آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
25. منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
26. آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش) ‏
27. گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
28. نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
    1. آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    2. آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    3. آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    4. آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    5. آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    6. آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    7. آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    8. آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    9. آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
29. چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
30. ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
31. شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
32. منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
33. مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
34. چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
35. آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
36. منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
37. منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
38. شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
39. انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
40. آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
41. آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
42. آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
43. مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
44. کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
45. انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
46. مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
47. منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
48. منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
49. منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
50. منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
51. انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
52. دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
53. دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
54. دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
55. دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
56. دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
57. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
58. علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش) ‏
59. آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
60. عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
61. لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
62. نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
63. رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
64. امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
65. آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
66. مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
67. رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
68. بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
69. مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
70. چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
71. انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
72. اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
73. آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
74. انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
75. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
76. آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‏دانند؟ (پرسش)
77. آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
78. مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
79. چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
80. آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌‏شود؟ (پرسش)
81. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)
82. علت سختی انتظار چیست و چرا می‏‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
83. امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
84. منتظران امام مهدی که در قرن‏های گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
85. آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
86. فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
87. خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجات‏‌دهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
88. دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
89. دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
90. آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
91. انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‏‌کند؟ (پرسش)
92. رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
93. رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
94. فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
95. باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
96. انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
97. جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
98. چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
99. چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
100. ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
101. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
102. چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
103. دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
104. رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
105. آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
106. آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
107. وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
108. چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
109. چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
110. جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
111. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
112. صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
113. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
114. منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
115. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
116. در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
117. ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
118. آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
119. ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
120. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
121. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
122. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
123. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
124. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
125. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
126. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
127. عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
128. چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
129. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
130. انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
131. ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
132. ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)