ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)

ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟
ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / انتظار فرج
مدخل اصلی	؟
تعداد پاسخ	۱ پاسخ
	v; t; e;

ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

حجت الاسلام و المسلمین علی رضا پناهیان، در کتاب «انتظار عامیانه عالمانه عارفانه» در این‌باره گفته است:

«وقتی عنصر اعتراض را، در خصوص انتظار فرج مهدی موعود (ع) مورد مداقّه قرار دهیم، به نکات تازه‌ای می‌رسیم. نکته بسیار مهم، مُجاز بودن این اعتراض است. یعنی با اینکه غیبت حضرت، تقدیر خداوند حکیم است، ولی ما می‌توانیم نسبت به آن معترض باشیم. به همین دلیل است که در دعای افتتاح و همچنین در دعای توصیه شده برای دوران غیبت، به ما آموخته‌اند که برای غیبت ولی خدا، به آستان خداوند متعال شکوه کنیم و به این غیبت معترض باشیم: «"اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ فَقْدَ نَبِيِّنَا وَ غَيْبَةَ وَلِيِّنَا"»؛ "بارالها! به درگاه تو شکایت می‌کنیم از فقدان پیامبرمان و غیبت ولیّ‌مان" و این شکایت را همسنگ اعتراضی دیگر قرار داده‌اند: «"وَ كَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ قِلَّةَ عَدَدِنَا"»؛ "و [به درگاه تو شکایت می‌کنیم از] کثرت دشمنان‌مان و کمی عددمان"^[۱] تا آن را تشدید کنند.

اساساً یکی از حکمت‌های این غیبت، می‌تواند شکل گرفتن این اعتراض مقدس باشد تا لیاقت انسان‌ها و به ویژه مسلمانان و شیعیان برای درک حضور و ظهور ایشان پدید آید. ضمن آنکه زندگی در سایه پر نور یک امام معصوم، حق ما است؛ حقی که به سبب ظلم ظالمان تاریخ از ما سلب شده است. این یک فضیلت است که به حضور در کنار او متمایل باشیم و به غیبت او معترض. گاهی دیده شده است که امامان ما، با آنکه خود امام بوده‌اند و مانند ما مضطر نبوده‌اند، برای دوران غیبت آخرین امام، چنان با سوز دل اشک می‌ریخته و نوحه‌سرایی کرده‌اند که شاهدان را به حیرت وامی‌داشتند.

به عنوان مثال، امام صادق (ع) در مناجاتی با امام مهدی (ع)، که در آن زمان هنوز به دنیا نیامده است، زبانِ حال جان‌سوزی دارند و می‌فرمایند: "آقای من، غیبت تو خواب را از من ربوده است"؛ «"سَيِّدِي غَيْبَتُكَ نَفَتْ رُقَادِي"»^[۲]. این برادر رسول خدا (ص) و امیرمؤمنین، علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) است که در اشتیاق دیدار مهدی (ع) آه می‌کشد. آن‌گاه که مردی درباره مهدی (ع) می‌پرسد، پس از بیان اوصاف فرزندش مهدی (ع)، با دست به سینه مبارک‌شان اشاره کرده، آهی می‌کشد و می‌فرماید: "وه که چقدر مشتاق دیدارش هستم"؛ «"هَاه‌ شَوْقاً إِلَى رُؤْيَتِهِ"»^[۳].

اعتراض به غیبت، انتظار ظهور را در پی خواهد داشت؛ و هر چه این رضایت عمیق‌تر باشد، آن انتظار دقیق‌تر خواهد بود و دل منتظر را رقیق‌تر خواهد کرد. دعای ندبه، سرشار از اعتراض به اوضاع نامطلوبی است که ما گرفتار آن هستیم. تا آنجا که به قتل انبیا و فرزندان‌شان اشاره می‌کند و به قتل اباعبدالله الحسین (ع) در کربلا تصریح می‌نماید. حتی آنجا که می‌خواهد اعتراض خود را نسبت به شهادت امام حسین (ع) بیان کند، از تعبیر "شهادت"، که دیدن بخش مطلوب واقعه کربلاست، استفاده نمی‌کند و کلمه "مقتول" را به کار می‌گیرد و طالب انتقام خون مظلومان می‌گردد: «"أَيْنَ الطَّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِكَرْبَلَاء"»؛ "کجاست آنکه طالب خون کشته شده کربلاست؟"^[۴]»^[۵].

پرسش‌های وابسته

پانویس

↑ دعای توصیه شده برای زمان غیبت توسط حضرت حجت (ع) به نقل از نایب اول او؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۱۴. همچنین بخشی از دعای افتتاح: مفاتیح‌الجنان، اعمال ماه مبارک رمضان، دعای افتتاح و تهذیب الاحکام، ج ۳، ص ۱۱۰. همچنین در دعای وارده شده برای قنوت رکعت آخر نماز شب (نماز وتر): امالی شیخ طوسی، ص ۴۳۲.
↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۵۳: «"عَنْ سَدِيرٍ الصَّيْرَفِيِّ قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَ الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ وَ أَبُو بَصِيرٍ وَ أَبَانُ بْنُ تَغْلِبَ عَلَى مَوْلَانَا أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ (ع) فَرَأَيْنَاهُ جَالِساً عَلَى التُّرَابِ وَ عَلَيْهِ مِسْحٌ خَيْبَرِيٌّ مُطَوَّقٌ بِلَا جَيْبٍ مُقَصَّرُ الْكُمَّيْنِ وَ هُوَ يَبْكِي بُكَاءَ الْوَالِهِ الثَّكْلَى ذَاتِ الْكَبِدِ الْحَرَّى قَدْ نَالَ الْحُزْنُ مِنْ وَجْنَتَيْهِ وَ شَاعَ التَّغْيِيرُ فِي عَارِضَيْهِ وَ أَبْلَى الدُّمُوعُ مَحْجِرَيْهِ وَ هُو يَقُولُ سَيِّدِي غَيْبَتُكَ نَفَتْ رُقَادِي وَ ضَيَّقَتْ عَلَيَّ مِهَادِي وَ ابْتَزَّتْ مِنِّي رَاحَةَ فُؤَادِي سَيِّدِي غَيْبَتُكَ أَوْصَلَتْ مُصَابِي بِفَجَائِعِ الْأَبَدِ وَ فَقْدُ الْوَاحِدِ بَعْدَ الْوَاحِدِ يُفْنِي الْجَمْعَ وَ الْعَدَد..."» سدیر صیرفی می‌گوید: من و مفضل بن عمر و ابو بصیر و ابان بن تغلب به حضور امام جعفر صادق (ع) شرفیاب شدیم. دیدیم حضرت روی زمین نشسته و عبائی بی‌یقه پوشیده، که آستین‌هایش کوتاه بود، در آن حال مانند مادر فرزند مرده و جگرسوخته گریه می‌کرد. آثار حزن از رخسار مبارکش پیدا بود، رنگ صورتش تغییر کرده بود، و در حالی که چشمانش پر از اشک بود، می‌فرمود: "ای آقای من! غیبت تو خواب را از من ربوده و لباس صبر بر تنم تنگ نموده و آرامش جانم را سلب کرده". آقای من! غیبت تو مصائب مرا به اندوه ابدی کشانده است و از دست دادن یکی بعد از دیگری، جمع ما را از بین می‌برد..."
↑ «"ثُمَّ رَجَعَ إِلَى صِفَةِ الْمَهْدِيِّ (ع) فَقَالَ أَوْسَعُكُمْ كَهْفاً وَ أَكْثَرُكُمْ عِلْماً وَ أَوْصَلُكُمْ رَحِما… هَاهْ وَ أَوْمَأَ بِيَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ شَوْقاً إِلَى رُؤْيَتِهِ"» غیبت نعمانی، ص ۲۱۲.
↑ مفاتیح الجنان، دعای ندبه، و نیز: اقبال الاعمال سید بن طاووس، ص ۲۹۷.
↑ پناهیان؛ علی رضا، انتظار عامیانه عالمانه عارفانه، ص ۱۱۱.

[1] دعای توصیه شده برای زمان غیبت توسط حضرت حجت (ع) به نقل از نایب اول او؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۱۴. همچنین بخشی از دعای افتتاح: مفاتیح‌الجنان، اعمال ماه مبارک رمضان، دعای افتتاح و تهذیب الاحکام، ج ۳، ص ۱۱۰. همچنین در دعای وارده شده برای قنوت رکعت آخر نماز شب (نماز وتر): امالی شیخ طوسی، ص ۴۳۲.

[2] شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۵۳: «"عَنْ سَدِيرٍ الصَّيْرَفِيِّ قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَ الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ وَ أَبُو بَصِيرٍ وَ أَبَانُ بْنُ تَغْلِبَ عَلَى مَوْلَانَا أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ (ع) فَرَأَيْنَاهُ جَالِساً عَلَى التُّرَابِ وَ عَلَيْهِ مِسْحٌ خَيْبَرِيٌّ مُطَوَّقٌ بِلَا جَيْبٍ مُقَصَّرُ الْكُمَّيْنِ وَ هُوَ يَبْكِي بُكَاءَ الْوَالِهِ الثَّكْلَى ذَاتِ الْكَبِدِ الْحَرَّى قَدْ نَالَ الْحُزْنُ مِنْ وَجْنَتَيْهِ وَ شَاعَ التَّغْيِيرُ فِي عَارِضَيْهِ وَ أَبْلَى الدُّمُوعُ مَحْجِرَيْهِ وَ هُو يَقُولُ سَيِّدِي غَيْبَتُكَ نَفَتْ رُقَادِي وَ ضَيَّقَتْ عَلَيَّ مِهَادِي وَ ابْتَزَّتْ مِنِّي رَاحَةَ فُؤَادِي سَيِّدِي غَيْبَتُكَ أَوْصَلَتْ مُصَابِي بِفَجَائِعِ الْأَبَدِ وَ فَقْدُ الْوَاحِدِ بَعْدَ الْوَاحِدِ يُفْنِي الْجَمْعَ وَ الْعَدَد..."» سدیر صیرفی می‌گوید: من و مفضل بن عمر و ابو بصیر و ابان بن تغلب به حضور امام جعفر صادق (ع) شرفیاب شدیم. دیدیم حضرت روی زمین نشسته و عبائی بی‌یقه پوشیده، که آستین‌هایش کوتاه بود، در آن حال مانند مادر فرزند مرده و جگرسوخته گریه می‌کرد. آثار حزن از رخسار مبارکش پیدا بود، رنگ صورتش تغییر کرده بود، و در حالی که چشمانش پر از اشک بود، می‌فرمود: "ای آقای من! غیبت تو خواب را از من ربوده و لباس صبر بر تنم تنگ نموده و آرامش جانم را سلب کرده". آقای من! غیبت تو مصائب مرا به اندوه ابدی کشانده است و از دست دادن یکی بعد از دیگری، جمع ما را از بین می‌برد..."

[3] «"ثُمَّ رَجَعَ إِلَى صِفَةِ الْمَهْدِيِّ (ع) فَقَالَ أَوْسَعُكُمْ كَهْفاً وَ أَكْثَرُكُمْ عِلْماً وَ أَوْصَلُكُمْ رَحِما… هَاهْ وَ أَوْمَأَ بِيَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ شَوْقاً إِلَى رُؤْيَتِهِ"» غیبت نعمانی، ص ۲۱۲.

[4] مفاتیح الجنان، دعای ندبه، و نیز: اقبال الاعمال سید بن طاووس، ص ۲۹۷.

[5] پناهیان؛ علی رضا، انتظار عامیانه عالمانه عارفانه، ص ۱۱۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]