امامت‌پدیا

علقمة بن قیس نخعی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
(تغییرمسیر به علقمه بن قیس نخعی)
برچسب: تغییر مسیر جدید
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
#تغییر_مسیر [[علقمه بن قیس نخعی]]
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام علی | عنوان مدخل  = علقمة بن قیس نخعی | مداخل مرتبط = [[علقمة بن قیس نخعی در علوم قرآنی]] - [[علقمة بن قیس نخعی در تراجم و رجال]]  - [[علقمة بن قیس نخعی در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{جعبه اطلاعات اصحاب
| نام = علقمة بن قیس نخعی
| مشهور به =
| نام تصویر = تصویر قدیمی از مسجد کوفه.jpg
| عرض تصویر =
| توضیح تصویر = تصویر قدیمی از مسجد کوفه
| نام کامل = علقمة بن قیس نخعی
| نام‌های دیگر =
| جنسیت = مرد
| کنیه = ابوشبل
| لقب = 
| اهل =
| از قبیله = [[نخع]] 
| از تیره =
| پدر = [[قیس بن الأسود نخعی]]
| مادر = 
| همسر = 
| پسر =             
| دختر = 
| خواهر =
| برادر = {{فهرست جعبه|[[یزید بن قیس نخعی]] | [[حارث بن قیس نخعی]] | [[ابی بن قیس نخعی]] }}
| خویشاوندان = [[ابراهیم بن یزید نخعی]] (برادرزاده)
| وابستگان =
| تاریخ تولد =
| محل تولد =
| محل زندگی = [[کوفه]]
| تاریخ درگذشت = [[۶۱ هجری]]
| محل درگذشت = [[کوفه]]
| تاریخ شهادت =
| محل شهادت =
| طول عمر =
| محل دفن = 
| دین =
| مذهب =
| از اصحاب = [[امام علی]]
| از طبقه =
| در جنگ = {{فهرست جعبه افقی| [[جنگ جمل]] | [[جنگ صفین]] }}
| نقش‌ها =
| فعالیت‌ها =   
| علت شهرت =
| علت درگذشت = 
| علت شهادت =
| راوی از =
| روایات مشهور =
| مشایخ او = 
| راویان از او = 
| آخرین راوی از او =
}}
 
== مقدمه ==
علقمه فرزند قیس بن عبدالله (یا: قیس بن الأسود)، کنیه‌اش ابو شبل از [[اهالی کوفه]] و از [[تابعین]] بزرگ و از [[یاران باوفا]] و [[شیعیان]] [[مخلص]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} بود که در [[جنگ جمل]] و [[صفین]] شرکت کرد و آن [[حضرت]] را [[یاری]] نمود.
 
علقمه، مردی [[فقیه]] و عالمی [[وارسته]] و زاهدی [[شب]] زنده‌دار بود، و در [[علم]] [[قرائت قرآن]] مهارت داشت و صدای بسیار گرم و دلربایی در [[خواندن قرآن]] داشت. او خود می‌گوید: [[خداوند]] در [[خواندن قرآن]] به من لحن [[زیبا]] و دلربایی داده است.
 
هم چنین [[روایات]] بسیاری از [[حضرت رسول]] {{صل}} و [[حضرت علی]] {{ع}} و [[سلمان]] و دیگر [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] کرده است. از جمله این [[حدیث]] که گفت: از [[رسول خدا]] {{صل}} شنیدم می‌فرمود: «صدای خوش، [[زینت]] دادن [[قرآن]] است»<ref>{{متن حدیث| حُسْنُ الصَّوْتِ تَزْيِينٌ لِلقُرآنِ}}؛ طبقات الکبری، ج۶، ص۹۰.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۲ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۲، ص۱۰۱۸.</ref>
 
== [[عبادت]] و [[زهد]] علقمه ==
در [[عبادت]] و [[زهد]] علقمه و [[خواندن قرآن]] و به جا آوردن [[واجبات]] و [[مستحبات]] از وی سخن بسیار است که به چند نمونه از آن اکتفا می‌کنیم:
 
[[اعمش]] از [[ابراهیم]] [[نقل]] می‌کند:علقمه تمامی [[قرآن]] را در پنج (روز یا پنج وقت) قرائت می‌کرد<ref>{{عربی|كَانَ عَلْقَمَةُ يَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِي خَمْسٍ}}طبقات الکبری، ج۶، ص۸۶.</ref>؛
 
باز [[ابراهیم]] [[نقل]] می‌کند: ما با علقمه همراه بودیم هر وقت پای خود را در رکاب می‌کرد، می‌گفت: {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} و همین که روی مرکب می‌نشست، می‌گفت: [[حمد]] و [[ستایش خداوند]] را، [[پاک]] و منزه است خداوندی که این مرکب را برای ما هموار قرار داد و گرنه ما [[توانایی]] آن را نداشتیم و ما به سوی پروردگارمان باز می‌گردیم<ref>{{عربی|الْحَمْدُ لِلَّهِ، سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنا هَذَا وَما كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ وَإِنَّا إِلى رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَ}}طبقات الکبری، ج۴، ص۸۷.</ref>.
 
[[ابراهیم]] می‌افزاید: علقمه را ندیدم که [[غسل]] جمعه‌ای کند، تا این که داخل [[مکه]] شود، و می‌دیدم که او عبایی به خود می‌پیچد و مُحرم شده است<ref>طبقات الکبری، ج۴، ص۸۸.</ref>.
 
این مرد [[عابد]] و [[زاهد]]، این [[شخصیت]] بافضیلت بسیار بی‌میل به [[دنیا]] بود و حاضر نبود که در [[جامعه]] مطرح شود و نامی از او باشد.
 
[[عبدالرحمن بن یزید]] می‌گوید: پس از [[رحلت]] [[عبدالله بن مسعود]] به [[علقمه بن قیس]] گفتم: چه خوب است در [[مسجد]] بنشینی و [[احکام]] و مسائل خود را از تو بیاموزیم؟ او گفت: «نه من این کار را نمی‌کنم، زیرا خوش ندارم که بر سر زبان‌ها بیفتم و بگویند: این علقمه است»<ref>{{عربی|أَكْرَهُ أَنْ يُقَالُ هَذَا عَلْقَمَةُ}}؛ طبقات الکبری، ج۴، ص۸۸.</ref>.
 
باز به او گفتند: چرا به نزد [[حکام]] و [[سلاطین]] نمی‌روی تا [[شرافت]] تو را بشناسند؟ گفت: می‌ترسم در این صورت، آنچه از ([[دین]]) من کم شود، بیشتر از آنچه باشد که از (دنیای) آنها نصیب من می‌گردد<ref>{{عربی|إِنِّي أَخَافُ أَنْ يَتَنَقَّصُوا مني أكثر مما أتنقص منهم}}؛طبقات الکبری، ج۴، ص۸۸.</ref>.
 
[[شعبی]] درباره [[فقاهت]] او می‌گوید: بعد از [[اصحاب پیامبر]] [[خدا]] {{صل}}، [[فقیهان]] و عالمانی از [[شاگردان]] [[عبدالله بن مسعود]] در [[کوفه]] بودند و آنان عبارتند از: [[علقمة بن قیس]]، [[عبیدة بن قیس مرادی]]، [[شریح بن حارث کندی]]، [[مسروق بن اجدع همدانی]] و... <ref>تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۲۹۹.</ref>.
 
این [[شخصیت]] [[وارسته]] و عالم و [[فقیه]] [[کوفه]] و این [[زاهد]] [[شب]] زنده‌دار هنگامی که [[شاهد]] کج‌روی و بدعت‌های [[خلیفه سوم]] [[عثمان بن عفان]] و [[فساد]] و [[تبهکاری]] [[کارگزاران]] او شد، با کمال [[شهامت]] و جرئت در برابر آنها ایستاد و کمترین تردیدی در [[اعتراض]] به [[عثمان]] به خود [[راه]] نداد و پس از [[قتل عثمان]] از [[یاران]] [[مخلص]] و [[شیعیان راستین]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} گردید<ref>ر. ک: شرح ابن ابی الحدید، ج۲، ص۱۲۹؛ کامل ابن اثیر، ج۲، ص۲۶۷.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۲ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۲، ص۱۰۱۹-۱۰۲۰.</ref>
 
== در جنگِ [[صفین]] ==
علقمه از شخصیت‌های مورد قبول و [[خردمند]] عصر خویش علاوه بر این که در [[جنگ صفین]] در رکاب [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} جنگید و یک پای خود را از دست داد و برادرش اُبیّ نیز در این [[جنگ]] به [[شهادت]] رسید، وی در آغاز [[جنگ]] میکوشید که شاید بتواند [[معاویه]] را از [[جنگ]] باز دارد و [[خونریزی]] نشود. به این منظور به همراه چند نفر از طرف [[امام علی]] {{ع}} برای گفت و گو با [[معاویه]] نزد او رفتند، اما حاصل گفت و گو تأکید [[معاویه]] بر ادامه [[جنگ]] بود و به [[دروغ]] خود را [[خونخواه]] [[عثمان]] می‌پنداشت<ref>ر. ک: وقعة صفین، ص۱۸۹-۱۹۰.</ref>.
 
[[نصر بن مزاحم]] [[نقل]] می‌کند: در [[صفین]]، نخعی‌ها [[جنگ]] شدیدی به [[راه]] انداختند و در طول این [[جنگ]] عدۀ زیادی از آنان از جمله [[بکر بن هوذه]] و [[حنان بن هوذه]] و [[شعیب بن نعیم]] و [[ابی بن قیس]] [[برادر]] علقمه و... به [[شهادت]] رسیدند.
 
علقمه نیز از حوادث مصون نماند و پایش [[قطع]] شد، وی پس از [[قطع]] پایش همواره می‌گفت: من هرگز [[آرزو]] نکرده‌ام که پایم مثل سابق سالم شود، زیرا با همین [[نقص]] در عوض به [[حسن]] [[ثواب]] [[الهی]] [[امید]] بسته‌ام، لکن [[آرزو]] داشتم که برادرم اُبّی و برخی دیگر از [[برادران]] دینی‌ام را در [[خواب]] می‌دیدم، و از [[عاقبت]] آنان با خبر می‌شدم!
 
علقمه می‌گوید: به [[حمد]] [[الله]] به آرزویم رسیدم، شبی برادرم را در [[خواب]] دیدم از او پرسیدم: «وضع شما کشته ‌شدگان [[صفین]] و [[عاقبت]] امرتان چگونه بود؟ او گفت: ما در پیشگاه [[خداوند]]، با این قومِ [[دشمن]] ([[سپاهیان]] [[معاویه]]) رو به رو شدیم با هم [[احتجاج]] کردیم و حجتِ ما بر آنان غالب گردید».
 
علقمه می‌گوید: من از دیدن این [[خواب]] بسیار مسرور شدم و از روزی که به سن تمیز و [[تکلیف]] رسیدم، هرگز، این گونه خوشحال نشده بودم که از این [[خواب]] خوشحال شدم<ref>وقعة صفین، ص۲۸۷؛ شرح ابن ابی الحدید، ج۵، ص۲۲۵؛ تاریخ طبری، ج۵، ص۳۲.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۲ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۲، ص۱۰۲۰-۱۰۲۱.</ref>
 
== [[وفات]] علقمه ==
علقمه مردی عقیم بود و از وی اولادی نیامد، او سرانجام با [[ایمانی]] [[راسخ]] و دلی آرام و [[قلبی]] مطمئن در زمان [[حکومت]] ظالمانه [[یزید بن معاویه]] [[سال]] ۶۱ یا ۶۲ [[هجری]] در [[شهر کوفه]] با [[عشق]] و [[ایمان]] به [[راه]] [[حضرت علی]] {{ع}} و اولادش در سن نود سالگی از [[دنیا]] رفت<ref>کامل ابن اثیر، ج۲، ص۵۸۷؛ طبقات الکبری، ج۶، ص۹۲؛ تاریخ بغداد، ج۲، ص۲۹۹؛ الاصابه، ج۵، ص۱۳۶.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۲ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۲، ص۱۰۲۲.</ref>
 
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
* [[ابن قیس]]
* [[قیس بن الأسود نخعی]] ([[قیس بن عبدالله نخعی]]) (پدر)
* [[یزید بن قیس نخعی]] (برادر)
* [[ابراهیم بن یزید نخعی]] (برادر زاده)
* [[حارث بن قیس نخعی]] (برادر)
* [[ابی بن قیس نخعی]] (برادر)
{{پایان مدخل‌ وابسته}}
 
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:1379452.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۲ (کتاب)|'''اصحاب امام علی، ج۲''']]
{{پایان منابع}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
[[رده:اصحاب امام علی]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:نخع]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۴۹

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام علی است. علقمة بن قیس نخعی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علقمة بن قیس نخعی در علوم قرآنی - علقمة بن قیس نخعی در تراجم و رجال - علقمة بن قیس نخعی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد
علقمة بن قیس نخعی
تصویر قدیمی از مسجد کوفه
نام کاملعلقمة بن قیس نخعی
جنسیتمرد
کنیهابوشبل
از قبیلهنخع
پدرقیس بن الأسود نخعی
برادر
خویشاوندانابراهیم بن یزید نخعی (برادرزاده)
محل زندگیکوفه
درگذشت۶۱ هجری، کوفه
از اصحابامام علی
حضور در جنگ

مقدمه

علقمه فرزند قیس بن عبدالله (یا: قیس بن الأسود)، کنیه‌اش ابو شبل از اهالی کوفه و از تابعین بزرگ و از یاران باوفا و شیعیان مخلص امیرمؤمنان (ع) بود که در جنگ جمل و صفین شرکت کرد و آن حضرت را یاری نمود.

علقمه، مردی فقیه و عالمی وارسته و زاهدی شب زنده‌دار بود، و در علم قرائت قرآن مهارت داشت و صدای بسیار گرم و دلربایی در خواندن قرآن داشت. او خود می‌گوید: خداوند در خواندن قرآن به من لحن زیبا و دلربایی داده است.

هم چنین روایات بسیاری از حضرت رسول (ص) و حضرت علی (ع) و سلمان و دیگر اصحاب پیامبر (ص) نقل کرده است. از جمله این حدیث که گفت: از رسول خدا (ص) شنیدم می‌فرمود: «صدای خوش، زینت دادن قرآن است»[۱].[۲]

عبادت و زهد علقمه

در عبادت و زهد علقمه و خواندن قرآن و به جا آوردن واجبات و مستحبات از وی سخن بسیار است که به چند نمونه از آن اکتفا می‌کنیم:

اعمش از ابراهیم نقل می‌کند:علقمه تمامی قرآن را در پنج (روز یا پنج وقت) قرائت می‌کرد[۳]؛

باز ابراهیم نقل می‌کند: ما با علقمه همراه بودیم هر وقت پای خود را در رکاب می‌کرد، می‌گفت: ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ و همین که روی مرکب می‌نشست، می‌گفت: حمد و ستایش خداوند را، پاک و منزه است خداوندی که این مرکب را برای ما هموار قرار داد و گرنه ما توانایی آن را نداشتیم و ما به سوی پروردگارمان باز می‌گردیم[۴].

ابراهیم می‌افزاید: علقمه را ندیدم که غسل جمعه‌ای کند، تا این که داخل مکه شود، و می‌دیدم که او عبایی به خود می‌پیچد و مُحرم شده است[۵].

این مرد عابد و زاهد، این شخصیت بافضیلت بسیار بی‌میل به دنیا بود و حاضر نبود که در جامعه مطرح شود و نامی از او باشد.

عبدالرحمن بن یزید می‌گوید: پس از رحلت عبدالله بن مسعود به علقمه بن قیس گفتم: چه خوب است در مسجد بنشینی و احکام و مسائل خود را از تو بیاموزیم؟ او گفت: «نه من این کار را نمی‌کنم، زیرا خوش ندارم که بر سر زبان‌ها بیفتم و بگویند: این علقمه است»[۶].

باز به او گفتند: چرا به نزد حکام و سلاطین نمی‌روی تا شرافت تو را بشناسند؟ گفت: می‌ترسم در این صورت، آنچه از (دین) من کم شود، بیشتر از آنچه باشد که از (دنیای) آنها نصیب من می‌گردد[۷].

شعبی درباره فقاهت او می‌گوید: بعد از اصحاب پیامبر خدا (ص)، فقیهان و عالمانی از شاگردان عبدالله بن مسعود در کوفه بودند و آنان عبارتند از: علقمة بن قیس، عبیدة بن قیس مرادی، شریح بن حارث کندی، مسروق بن اجدع همدانی و... [۸].

این شخصیت وارسته و عالم و فقیه کوفه و این زاهد شب زنده‌دار هنگامی که شاهد کج‌روی و بدعت‌های خلیفه سوم عثمان بن عفان و فساد و تبهکاری کارگزاران او شد، با کمال شهامت و جرئت در برابر آنها ایستاد و کمترین تردیدی در اعتراض به عثمان به خود راه نداد و پس از قتل عثمان از یاران مخلص و شیعیان راستین امیرالمؤمنین (ع) گردید[۹].[۱۰]

در جنگِ صفین

علقمه از شخصیت‌های مورد قبول و خردمند عصر خویش علاوه بر این که در جنگ صفین در رکاب امیرمؤمنان علی (ع) جنگید و یک پای خود را از دست داد و برادرش اُبیّ نیز در این جنگ به شهادت رسید، وی در آغاز جنگ میکوشید که شاید بتواند معاویه را از جنگ باز دارد و خونریزی نشود. به این منظور به همراه چند نفر از طرف امام علی (ع) برای گفت و گو با معاویه نزد او رفتند، اما حاصل گفت و گو تأکید معاویه بر ادامه جنگ بود و به دروغ خود را خونخواه عثمان می‌پنداشت[۱۱].

نصر بن مزاحم نقل می‌کند: در صفین، نخعی‌ها جنگ شدیدی به راه انداختند و در طول این جنگ عدۀ زیادی از آنان از جمله بکر بن هوذه و حنان بن هوذه و شعیب بن نعیم و ابی بن قیس برادر علقمه و... به شهادت رسیدند.

علقمه نیز از حوادث مصون نماند و پایش قطع شد، وی پس از قطع پایش همواره می‌گفت: من هرگز آرزو نکرده‌ام که پایم مثل سابق سالم شود، زیرا با همین نقص در عوض به حسن ثواب الهی امید بسته‌ام، لکن آرزو داشتم که برادرم اُبّی و برخی دیگر از برادران دینی‌ام را در خواب می‌دیدم، و از عاقبت آنان با خبر می‌شدم!

علقمه می‌گوید: به حمد الله به آرزویم رسیدم، شبی برادرم را در خواب دیدم از او پرسیدم: «وضع شما کشته ‌شدگان صفین و عاقبت امرتان چگونه بود؟ او گفت: ما در پیشگاه خداوند، با این قومِ دشمن (سپاهیان معاویه) رو به رو شدیم با هم احتجاج کردیم و حجتِ ما بر آنان غالب گردید».

علقمه می‌گوید: من از دیدن این خواب بسیار مسرور شدم و از روزی که به سن تمیز و تکلیف رسیدم، هرگز، این گونه خوشحال نشده بودم که از این خواب خوشحال شدم[۱۲].[۱۳]

وفات علقمه

علقمه مردی عقیم بود و از وی اولادی نیامد، او سرانجام با ایمانی راسخ و دلی آرام و قلبی مطمئن در زمان حکومت ظالمانه یزید بن معاویه سال ۶۱ یا ۶۲ هجری در شهر کوفه با عشق و ایمان به راه حضرت علی (ع) و اولادش در سن نود سالگی از دنیا رفت[۱۴].[۱۵]

جستارهای وابسته

منابع

  1.   ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲

پانویس

  1. ↑ « حُسْنُ الصَّوْتِ تَزْيِينٌ لِلقُرآنِ»؛ طبقات الکبری، ج۶، ص۹۰.
  2. ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲، ص۱۰۱۸.
  3. ↑ كَانَ عَلْقَمَةُ يَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِي خَمْسٍطبقات الکبری، ج۶، ص۸۶.
  4. ↑ الْحَمْدُ لِلَّهِ، سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنا هَذَا وَما كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ وَإِنَّا إِلى رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَطبقات الکبری، ج۴، ص۸۷.
  5. ↑ طبقات الکبری، ج۴، ص۸۸.
  6. ↑ أَكْرَهُ أَنْ يُقَالُ هَذَا عَلْقَمَةُ؛ طبقات الکبری، ج۴، ص۸۸.
  7. ↑ إِنِّي أَخَافُ أَنْ يَتَنَقَّصُوا مني أكثر مما أتنقص منهم؛طبقات الکبری، ج۴، ص۸۸.
  8. ↑ تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۲۹۹.
  9. ↑ ر. ک: شرح ابن ابی الحدید، ج۲، ص۱۲۹؛ کامل ابن اثیر، ج۲، ص۲۶۷.
  10. ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲، ص۱۰۱۹-۱۰۲۰.
  11. ↑ ر. ک: وقعة صفین، ص۱۸۹-۱۹۰.
  12. ↑ وقعة صفین، ص۲۸۷؛ شرح ابن ابی الحدید، ج۵، ص۲۲۵؛ تاریخ طبری، ج۵، ص۳۲.
  13. ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲، ص۱۰۲۰-۱۰۲۱.
  14. ↑ کامل ابن اثیر، ج۲، ص۵۸۷؛ طبقات الکبری، ج۶، ص۹۲؛ تاریخ بغداد، ج۲، ص۲۹۹؛ الاصابه، ج۵، ص۱۳۶.
  15. ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲، ص۱۰۲۲.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=علقمة_بن_قیس_نخعی&oldid=1248651»