لیبرالیسم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'قوت' به 'قوت') |
جز (جایگزینی متن - '# 22px '''فرهنگ شیعه'''' به '# 22px پژوهشکده تحقیقات اسلامی، '''فرهنگ شیعه'''') |
||
| (۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{نبوت}} | {{نبوت}} | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = لیبرالیسم | |||
| عنوان مدخل = [[لیبرالیسم]] | |||
| مداخل مرتبط = [[لیبرالیسم در کلام اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
'''لیبرالیسم''' به معنای [[آزادی]] [[انسان]] از هر گونه قید است که به لیبرالیسم [[فرهنگی]]، [[اقتصادی]] و [[سیاسی]] تقسیم میشود. مبانی لیبرالیسم تکیه بر [[عقل]] بدون در نظر گرفتن [[وحی]]؛ [[آزادی]] مبتنی بر فردگرایی ([[اومانیسم]]) و [[تساهل و تسامح]] با رویکرد نسبیت‌گرایی مدرن است. درحالی که [[اسلام]] با هرگونه [[بندگی]] غیر [[خدا]] مخالف است و موافق [[آزادی عقیده]]، [[اندیشه]]، [[آزادی بیان]] و آزادی در [[رفتار]] است. | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
لیبرال به معنای [[آزادی]] [[انسان]] از هرگونه قید است. انسان لیبرال کسی است که همه چیز را در پیش پای آزادی [[قربانی]] می‌کند و چون انسان لیبرال [[دین]] را مانع آزادی انسان می‌داند دین را [[نقد]] و [[نفی]] می‌کند<ref>[[محمد عارف فصیحی دولتشاهی|فصیحی دولتشاهی، محمد عارف]]، [[بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن (مقاله)|بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن]]، [[سیره سیاسی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره سیاسی پیامبر اعظم]] ص ۲۶۲.</ref>. لیبرالیسم، خواهان درجاتی از [[آزادی]] در برابر تسلط یا [[هدایت]] [[دولت]] و یا هر مؤسسه دیگر است که تهدیدکننده [[آزادی]] [[بشر]] باشد<ref>فرهنگ علوم سیاسی، ج۱، ص۶۹۴.</ref>. لیبرالیسم، که خود از مؤلفه‌های مدرنیسم است، در نظر و عمل از پروتستانتیسم ـ [[نهضت]] [[اصلاح]] [[دینی]] ـ در قرن ۱۶ میلادی بسیار مدد گرفته است<ref>لیبرالیسم، مهدی براتعلی‌پور، ص۱۷- ۱۵.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۹۴.</ref> | |||
==تقسیمات== | == تقسیمات لیبرالیسم == | ||
لیبرالیسم را می‌توان به سه قسم [[فرهنگی]]، سیاسی و [[اقتصادی]] تقسیم کرد: | |||
# لیبرالیسم فرهنگی: لیبرالیسم [[فرهنگی]] خود به سه شاخه [[سیاسی]]، [[اخلاقی]] و الهیاتی تقسیم میشود. نقطه اشتراک این سه شاخه، جانبداری از آزادی‌های فردی و [[اجتماعی]] به شکل افراطی، [[ترویج]] [[تساهل و تسامح]] به گونه اباحه‌گری و [[مقید]] نبودن به امر مطلق است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۹۴-۳۹۵.</ref>. | |||
# لیبرالیسم سیاسی: لیبرالیسم سیاسی بر [[آزادی سیاسی]] انسان پای می‌فشارد. [[معتقدان]] به لیبرالیسم می‌گویند از آنجا که انسان [[آزاد]] [[آفریده]] شده است نباید از سوی مکاتب و [[ایدئولوژی‌ها]] این آزادی مورد نفی و [[انکار]] قرار بگیرد<ref>ر. ک: انتونی اربلاستر، ظهور و سقوط لیبرالیسم غرب، ص۱۹.</ref>. ref> >[[محمد عارف فصیحی دولتشاهی|فصیحی دولتشاهی، محمد عارف]]، [[بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن (مقاله)|بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن]]، [[سیره سیاسی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره سیاسی پیامبر اعظم]] ص ۲۶۲.</ref> | |||
# لیبرالیسم اقتصادی: لیبرالیسم اقتصادی طرفدار پر و پا قرص آزادی انسان در عرصه [[اقتصاد]] است و [[معتقد]] است دین با [[وعده]] [[اجر]] و [[پاداش اخروی]] مانع [[فعالیت‌های اقتصادی]] انسان می‌گردد<ref>ر. ک: ژولین فروند، جامعه‌شناسی ماکس وبر، ص۱۹۲.</ref>.<ref>[[محمد عارف فصیحی دولتشاهی|فصیحی دولتشاهی، محمد عارف]]، [[بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن (مقاله)|بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن]]، [[سیره سیاسی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره سیاسی پیامبر اعظم]] ص ۲۶۲.</ref> | |||
==مبانی | == مبانی فکری == | ||
عناصر اصلی [[تفکر]] لیبرالیستی عبارت‌اند از: تکیه بر [[عقل]] بدون در نظر گرفتن [[وحی]]؛ [[آزادی]] مبتنی بر فردگرایی ([[اومانیسم]])؛ [[تساهل و تسامح]] با رویکرد نسبیت‌گرایی مدرن. لیبرالیست‌ها درباره [[آزادی]] معتقدند که [[وحدت دین]] برای تنظیم [[مصالح جامعه]] ضروری نیست و [[قانون]] باید عهده‌دار [[آزادی]] [[عقیده]] باشد<ref>فرهنگ فلسفی، ۳۰۹ و ۳۱۰.</ref>. آزادی‌خواهی لیبرالیست‌ها تا جایی پیش می‌رود که مرزهای [[دین]] را درنوردیده، [[انسان]] مدرن را برای تکلیف‌گریزی و بی‌قیدی نسبت به [[آموزه‌های دینی]] محق می‌پندارد. از این رو، لیبرالیسم، [[حاکمیت الهی]] را در [[جهان]] نمی‌پذیرد<ref>لیبرالیسم، راین هارد کونل، ص۲۳- ۱۹.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۹۵.</ref> | |||
==معنای | == معنای آزادی از نظرگاه دینی == | ||
[[قرآن]] می‌گوید، [[انسان]] موجودی مختار و آزاد است و سرنوشتش به دست خود اوست. هر کس می‌خواهد [[ایمان]] آورد و هر کس می‌خواهد [[کافر]] شود<ref>{{متن قرآن|وَقُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ فَمَن شَاء فَلْيُؤْمِن وَمَن شَاء فَلْيَكْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِن يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاء كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءَتْ مُرْتَفَقًا}}؛ سوره کهف، آیه ۲۹.</ref>؛ ولی در برابر راهی که برمی‌گزیند، [[مسئول]] است. این دیدگاه مطابق با [[حکمت الهی]] در کسب [[پاداش اخروی]] است. از این رو، آزاد بودن [[انسان]] در [[اعمال]] و [[رفتار]]، نقطه قوت [[آفرینش]] اوست. بنابراین، اصل [[آزادی]] در [[اسلام]] پذیرفته شده است هر چند [[مؤمنان]]، [[آزادی]] خود را در چارچوب حدود و [[قوانین الهی]] جای می‌دهند. از نظرگاه [[اسلامی]]، [[انسان]] برای [[تکامل]] و رشد آزاد است تا بتواند [[سعادتمند]] شود. در این راه باید به [[آموزه‌های دینی]] [[پایبندی]] کند. [[آزادی]] حیوانی ـ یعنی [[آزادی]] مطلق [[شهوت]] و [[هوا و هوس]] و [[دنیاپرستی]] ـ مورد تأیید [[اسلام]] نیست<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۹۵.</ref>. | |||
==حدود | == حدود آزادی در اسلام == | ||
# | # آزادی عقیده: از نظرگاه [[اسلامی]]، [[انتخاب]] [[عقیده]]، اجبارپذیر نیست<ref>{{متن قرآن|لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}؛ سوره بقره، آیه ۲۵۶.</ref> و [[انسان]] به لحاظ [[تکوینی]] آزاد است و در [[گزینش]] هیچ [[دینی]] مجبور نیست؛ ولی به لحاظ [[تشریعی]] باید [[دین حق]] را بپذیرد، و چون می‌پذیرد، باید طبق آن [[رفتار]] کند<ref>فلسفه حقوق بشر، ۱۹۰.</ref>. | ||
# | # آزادی اندیشه: [[اسلام]] [[اندیشه]] مفید و روشمند را می‌پذیرد؛ اندیشه‌ای که [[انسان]] را به [[شناخت]] حیات معقول و ویژه خود راه نماید. | ||
# | # آزادی بیان: در دیدگاه [[اسلامی]] نه تنها بیان حقیقت روا و آزاد است، بلکه کسانی که از نیروی بیان و [[تبلیغ]] حقایق برخوردارند، موظف‌اند بدین کار [[همت]] گمارند<ref>{{متن قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ}}؛ سوره آل عمران، آیه ۷۱؛ اصول کافی، ج۱، ص۱۱۷.</ref>. البته [[آزادی]] بیان نباید موجب تضییع [[حقوق]] مادی و [[معنوی]] افراد و [[جامعه]] شود. | ||
# | # آزادی رفتار: [[آیین اسلام]]، [[انسان]] را در رفتارهایش آزاد می‌داند؛ اما برای اینکه به خود و دیگران آسیب نرساند، قیدها و محدودیت‌هایی برای آن برنهاده است؛ بدین صورت که هر کس باید در رفتارهای خصوصی و جمعی‌اش، به [[ارزش‌های دینی]]، [[اخلاقی]] و انسانی، [[پایبندی]] کند. | ||
# | # رهایی از هر نوع بردگی: [[دین اسلام]] با هر گونه [[بندگی]] غیر [[خدا]] مخالف است و در آموزه‌های عملی و نظری خود می‌کوشد تا این پدیده را از میان بردارد<ref>گفتارهای معنوی، ص۱۵- ۱۲.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۹۵-۳۹۶.</ref> | ||
==نتیجه== | == نتیجه == | ||
از دیدگاه [[اسلامی]]، [[بشر]] آزاد است تا بتواند به [[خوشبختی]] و [[رفاه]] [[دنیوی]] و [[اخروی]] برسد. از این رو، چاره‌ای نیست مگر به [[آموزه‌های دینی]] [[پایبندی]] کند. [[اسلام]]، رهایی مطلق شهوات و [[هوا و هوس]] و [[تجاوز]] به [[آزادی]] دیگران را نمی‌پذیرد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۹۶.</ref>. | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[پژوهشکده تحقیقات اسلامی]]، [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']] | |||
# [[پرونده:1100627.jpg|22px]] [[محمد عارف فصیحی دولتشاهی|فصیحی دولتشاهی، محمد عارف]]، [[بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن (مقاله)|بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن]]، [[سیره سیاسی پیامبر اعظم (کتاب)|'''سیره سیاسی پیامبر اعظم''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
{{مکتب}} | |||
[[رده:اصطلاحات سیاسی]] | |||
[[رده: | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث لیبرالیسم است. لیبرالیسم از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: لیبرالیسم در کلام اسلامی - پرسش مرتبط نداردلیبرالیسم به معنای آزادی انسان از هر گونه قید است که به لیبرالیسم فرهنگی، اقتصادی و سیاسی تقسیم میشود. مبانی لیبرالیسم تکیه بر عقل بدون در نظر گرفتن وحی؛ آزادی مبتنی بر فردگرایی (اومانیسم) و تساهل و تسامح با رویکرد نسبیت‌گرایی مدرن است. درحالی که اسلام با هرگونه بندگی غیر خدا مخالف است و موافق آزادی عقیده، اندیشه، آزادی بیان و آزادی در رفتار است.
مقدمه
لیبرال به معنای آزادی انسان از هرگونه قید است. انسان لیبرال کسی است که همه چیز را در پیش پای آزادی قربانی می‌کند و چون انسان لیبرال دین را مانع آزادی انسان می‌داند دین را نقد و نفی می‌کند[۱]. لیبرالیسم، خواهان درجاتی از آزادی در برابر تسلط یا هدایت دولت و یا هر مؤسسه دیگر است که تهدیدکننده آزادی بشر باشد[۲]. لیبرالیسم، که خود از مؤلفه‌های مدرنیسم است، در نظر و عمل از پروتستانتیسم ـ نهضت اصلاح دینی ـ در قرن ۱۶ میلادی بسیار مدد گرفته است[۳].[۴]
تقسیمات لیبرالیسم
لیبرالیسم را می‌توان به سه قسم فرهنگی، سیاسی و اقتصادی تقسیم کرد:
- لیبرالیسم فرهنگی: لیبرالیسم فرهنگی خود به سه شاخه سیاسی، اخلاقی و الهیاتی تقسیم میشود. نقطه اشتراک این سه شاخه، جانبداری از آزادی‌های فردی و اجتماعی به شکل افراطی، ترویج تساهل و تسامح به گونه اباحه‌گری و مقید نبودن به امر مطلق است[۵].
- لیبرالیسم سیاسی: لیبرالیسم سیاسی بر آزادی سیاسی انسان پای می‌فشارد. معتقدان به لیبرالیسم می‌گویند از آنجا که انسان آزاد آفریده شده است نباید از سوی مکاتب و ایدئولوژی‌ها این آزادی مورد نفی و انکار قرار بگیرد[۶]. ref> >فصیحی دولتشاهی، محمد عارف، بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن، سیره سیاسی پیامبر اعظم ص ۲۶۲.</ref>
- لیبرالیسم اقتصادی: لیبرالیسم اقتصادی طرفدار پر و پا قرص آزادی انسان در عرصه اقتصاد است و معتقد است دین با وعده اجر و پاداش اخروی مانع فعالیت‌های اقتصادی انسان می‌گردد[۷].[۸]
مبانی فکری
عناصر اصلی تفکر لیبرالیستی عبارت‌اند از: تکیه بر عقل بدون در نظر گرفتن وحی؛ آزادی مبتنی بر فردگرایی (اومانیسم)؛ تساهل و تسامح با رویکرد نسبیت‌گرایی مدرن. لیبرالیست‌ها درباره آزادی معتقدند که وحدت دین برای تنظیم مصالح جامعه ضروری نیست و قانون باید عهده‌دار آزادی عقیده باشد[۹]. آزادی‌خواهی لیبرالیست‌ها تا جایی پیش می‌رود که مرزهای دین را درنوردیده، انسان مدرن را برای تکلیف‌گریزی و بی‌قیدی نسبت به آموزه‌های دینی محق می‌پندارد. از این رو، لیبرالیسم، حاکمیت الهی را در جهان نمی‌پذیرد[۱۰].[۱۱]
معنای آزادی از نظرگاه دینی
قرآن می‌گوید، انسان موجودی مختار و آزاد است و سرنوشتش به دست خود اوست. هر کس می‌خواهد ایمان آورد و هر کس می‌خواهد کافر شود[۱۲]؛ ولی در برابر راهی که برمی‌گزیند، مسئول است. این دیدگاه مطابق با حکمت الهی در کسب پاداش اخروی است. از این رو، آزاد بودن انسان در اعمال و رفتار، نقطه قوت آفرینش اوست. بنابراین، اصل آزادی در اسلام پذیرفته شده است هر چند مؤمنان، آزادی خود را در چارچوب حدود و قوانین الهی جای می‌دهند. از نظرگاه اسلامی، انسان برای تکامل و رشد آزاد است تا بتواند سعادتمند شود. در این راه باید به آموزه‌های دینی پایبندی کند. آزادی حیوانی ـ یعنی آزادی مطلق شهوت و هوا و هوس و دنیاپرستی ـ مورد تأیید اسلام نیست[۱۳].
حدود آزادی در اسلام
- آزادی عقیده: از نظرگاه اسلامی، انتخاب عقیده، اجبارپذیر نیست[۱۴] و انسان به لحاظ تکوینی آزاد است و در گزینش هیچ دینی مجبور نیست؛ ولی به لحاظ تشریعی باید دین حق را بپذیرد، و چون می‌پذیرد، باید طبق آن رفتار کند[۱۵].
- آزادی اندیشه: اسلام اندیشه مفید و روشمند را می‌پذیرد؛ اندیشه‌ای که انسان را به شناخت حیات معقول و ویژه خود راه نماید.
- آزادی بیان: در دیدگاه اسلامی نه تنها بیان حقیقت روا و آزاد است، بلکه کسانی که از نیروی بیان و تبلیغ حقایق برخوردارند، موظف‌اند بدین کار همت گمارند[۱۶]. البته آزادی بیان نباید موجب تضییع حقوق مادی و معنوی افراد و جامعه شود.
- آزادی رفتار: آیین اسلام، انسان را در رفتارهایش آزاد می‌داند؛ اما برای اینکه به خود و دیگران آسیب نرساند، قیدها و محدودیت‌هایی برای آن برنهاده است؛ بدین صورت که هر کس باید در رفتارهای خصوصی و جمعی‌اش، به ارزش‌های دینی، اخلاقی و انسانی، پایبندی کند.
- رهایی از هر نوع بردگی: دین اسلام با هر گونه بندگی غیر خدا مخالف است و در آموزه‌های عملی و نظری خود می‌کوشد تا این پدیده را از میان بردارد[۱۷].[۱۸]
نتیجه
از دیدگاه اسلامی، بشر آزاد است تا بتواند به خوشبختی و رفاه دنیوی و اخروی برسد. از این رو، چاره‌ای نیست مگر به آموزه‌های دینی پایبندی کند. اسلام، رهایی مطلق شهوات و هوا و هوس و تجاوز به آزادی دیگران را نمی‌پذیرد[۱۹].
منابع
پانویس
- ↑ فصیحی دولتشاهی، محمد عارف، بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن، سیره سیاسی پیامبر اعظم ص ۲۶۲.
- ↑ فرهنگ علوم سیاسی، ج۱، ص۶۹۴.
- ↑ لیبرالیسم، مهدی براتعلی‌پور، ص۱۷- ۱۵.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۳۹۴.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۳۹۴-۳۹۵.
- ↑ ر. ک: انتونی اربلاستر، ظهور و سقوط لیبرالیسم غرب، ص۱۹.
- ↑ ر. ک: ژولین فروند، جامعه‌شناسی ماکس وبر، ص۱۹۲.
- ↑ فصیحی دولتشاهی، محمد عارف، بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن، سیره سیاسی پیامبر اعظم ص ۲۶۲.
- ↑ فرهنگ فلسفی، ۳۰۹ و ۳۱۰.
- ↑ لیبرالیسم، راین هارد کونل، ص۲۳- ۱۹.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۳۹۵.
- ↑
وَقُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ فَمَن شَاء فَلْيُؤْمِن وَمَن شَاء فَلْيَكْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِن يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاء كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءَتْ مُرْتَفَقًا
؛ سوره کهف، آیه ۲۹.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۳۹۵.
- ↑ لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ؛ سوره بقره، آیه ۲۵۶.
- ↑ فلسفه حقوق بشر، ۱۹۰.
- ↑ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ؛ سوره آل عمران، آیه ۷۱؛ اصول کافی، ج۱، ص۱۱۷.
- ↑ گفتارهای معنوی، ص۱۵- ۱۲.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۳۹۵-۳۹۶.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۳۹۶.
