اهل کتاب در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۱۷

اهل کتاب اصطلاحی است فقهی برگرفته شده از آیات قرآن که اطلاق آن بر یهودیان و مسیحیان مورد اتفاق است. در مورد نجاست یا طاهر بودن اهل کتاب اختلاف است.

مقدمه

اهل کتاب اصطلاحی است فقهی که برای نخستین بار در قرآن کریم به کار رفته است. بنابر آیات قرآنی، اهل کتاب، همان یهودیان، مسیحیان و صابئیان‌اند. پیروان برخی مذاهب همانند زرتشتیان را نیز به اهل کتاب ملحق کرده‌اند^[۱]. در اینکه آیا صابئیان همان‌اند که هم اکنون در جنوب غربی ایران و شرق عراق زندگی می‌کنند، تردید است^[۲].

قرآن کریم با تعابیر دیگر نیز از اهل کتاب یاد کرده است^[۳].^[۴]

احکام شرعی اهل کتاب

فقه امامیه درباره اهل کتاب مسائلی را مطرح ساخته است؛ از جمله اینکه آیا آنان پاک‌اند یا نجس. فقهای امامیه در این باره دو دسته‌اند: دسته‌ای بر آن‌اند که اهل کتاب همانند کفار، نجس‌اند. دسته دوم، به پاکی آنان حکم کرده‌اند^[۵]. بیش‌تر فقها در شمار دسته نخست جای دارند. فتوا به نجاست اهل کتاب میان فقهای امامیه چنان مشهور است که برخی مدعی اجماع بر آن شده‌اند و برخی دیگر گفته‌اند این فتوا مبدل به یکی از ویژگی‌های فقه شیعی شده است و شیعه را بدان می‌شناسند^[۶].^[۷]

منابع

پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، فرهنگ شیعه

پانویس

↑ دائرة المعارف تشیع‌، ج۲، ص۶۱۶.
↑ دائرة المعارف تشیع‌، ج۲، ص۶۱۷.
↑ ﴿وَلَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِيقٌ مِّنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ كِتَابَ اللَّهِ وَرَاء ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ ﴾؛ سوره بقره، آیه ۱۰۱ و ﴿ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُوْلَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَن يَكْفُرْ بِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ﴾؛ آیه ۱۲۱.
↑ فرهنگ شیعه، ص ۱۴۵.
↑ دائرة المعارف تشیع‌، ج۲، ص۶۱۷.
↑ طهارت و نجاست اهل کتاب و مشرکان‌، ص۲۲۲ و ۲۳۱.
↑ فرهنگ شیعه، ص ۸۵-۸۶ و ۱۴۵.

[1] دائرة المعارف تشیع‌، ج۲، ص۶۱۶.

[2] دائرة المعارف تشیع‌، ج۲، ص۶۱۷.

[3] ﴿وَلَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِيقٌ مِّنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ كِتَابَ اللَّهِ وَرَاء ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ ﴾؛ سوره بقره، آیه ۱۰۱ و ﴿ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُوْلَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَن يَكْفُرْ بِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ﴾؛ آیه ۱۲۱.

[4] فرهنگ شیعه، ص ۱۴۵.

[5] دائرة المعارف تشیع‌، ج۲، ص۶۱۷.

[6] طهارت و نجاست اهل کتاب و مشرکان‌، ص۲۲۲ و ۲۳۱.

[7] فرهنگ شیعه، ص ۸۵-۸۶ و ۱۴۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش غیرنهایی}}
+{{مدخل مرتبط
-{{نبوت}}
+| موضوع مرتبط = اهل کتاب
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+| عنوان مدخل  = اهل کتاب
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[اهل کتاب]]''' است. "'''[[اهل کتاب]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+| مداخل مرتبط = [[اهل کتاب در قرآن]] - [[اهل کتاب در فقه اسلامی]] - [[اهل کتاب در فقه سیاسی]] - [[اهل کتاب در کلام اسلامی]] - [[اهل کتاب در معارف و سیره نبوی]] - [[اهل کتاب در معارف و سیره علوی]] - [[اهل کتاب در معارف مهدویت]] - [[اهل کتاب در معارف و سیره رضوی]] - [[اهل کتاب در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+| پرسش مرتبط  =
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[اهل کتاب در قرآن]] | [[اهل کتاب در حدیث]] | [[اهل کتاب در نهج البلاغه]] | [[اهل کتاب در کلام اسلامی]] | [[اهل کتاب در سیره پیامبر خاتم]] | [[اهل کتاب در معارف مهدوی]]</div>
+}}
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[اهل کتاب (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==تعریف [[اهل کتاب]]==
+'''[[اهل کتاب]]''' اصطلاحی است [[فقهی]] برگرفته شده از [[آیات قرآن]] که اطلاق آن بر [[یهودیان]] و [[مسیحیان]] مورد اتفاق است. در مورد [[نجاست]] یا طاهر بودن اهل کتاب [[اختلاف]] است.
-[[اهل کتاب]]، اصطلاحی [[فقهی]] است که برای نخستین بار در [[قرآن کریم]] به کار رفته و به [[پیروان]] [[دین یهود]] و [[مسیحیّت]] و [[مجوس]] اطلاق می‌‌شود که [[صاحب]] کتاب آسمانی‌اند، امّا دینشان [[نسخ]] شده و کتابشان [[تحریف]] و تغییر یافته است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۲۵؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۴۵.</ref>.
-در [[قرآن کریم]] از [[اهل کتاب]] [[دعوت]] شده [[دین]] [[حضرت محمّد]] {{صل}} و [[قرآن]] را بپذیرند و از آنانی که آگاهانه [[دین الهی]] و [[نبوّت]] آن [[حضرت]] را [[تکذیب]] می‌کنند، [[نکوهش]] شده است، چون ویژگی‌های [[پیامبر آخرالزمان]] و توصیه به [[ایمان]] به او هنگام [[مبعوث]] شدنش در کتاب‌های آنان آمده بود<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۲۵.</ref>.
+== مقدمه ==
+اهل کتاب اصطلاحی است [[فقهی]] که برای نخستین بار در [[قرآن کریم]] به کار رفته است. بنابر [[آیات قرآنی]]، [[اهل کتاب]]، همان [[یهودیان]]، [[مسیحیان]] و صابئیان‌اند. [[پیروان]] برخی [[مذاهب]] همانند [[زرتشتیان]] را نیز به [[اهل کتاب]] ملحق کرده‌اند<ref>دائرة المعارف تشیع‌، ج۲، ص۶۱۶.</ref>. در اینکه آیا صابئیان همان‌اند که هم اکنون در جنوب غربی [[ایران]] و شرق [[عراق]] [[زندگی]] می‌کنند، [[تردید]] است<ref>دائرة المعارف تشیع‌، ج۲، ص۶۱۷.</ref>.
-==[[حکم]] [[فقهی]] [[اهل کتاب]]==
+[[قرآن کریم]] با تعابیر دیگر نیز از [[اهل کتاب]] یاد کرده است<ref>{{متن قرآن|وَلَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِيقٌ مِّنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ كِتَابَ اللَّهِ وَرَاء ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ }}؛ سوره بقره، آیه ۱۰۱ و {{متن قرآن| الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُوْلَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَن يَكْفُرْ بِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ}}؛ آیه ۱۲۱.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۴۵.</ref>
-[[اهل کتاب]]، [[احکام]] خاصّی دارند از جمله اینکه آیا آنان پاک‌اند یا نجس؟ [[فقها]] در این باره دو دسته‌اند: دسته‌ای قائلند [[اهل کتاب]] همانند [[کفار]] نجس‌اند اما دسته دوم به [[پاکی]] آنان [[حکم]] کرده‌اند. چون [[خدا]] و اصل [[دین]] را قبول دارند.
-از طرف [[حکومت اسلامی]] با [[اهل کتاب]] قرارداد بسته می‌شود تا مبلغی به عنوان "جِزیه" بپردازند و [[مال]] و جانشان محفوظ باشد و از [[حقوق شهروندی]] در [[جامعۀ اسلامی]] برخوردار باشند. به آنان "اهل ذِمّه" هم می‌گویند، چون در ذّمه و [[پناه]] [[حکومت]] [[مسلمین]] به سر می‌برند<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۲۵؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۵-۸۶ و ۱۴۵.</ref>.
+== [[احکام شرعی]] [[اهل کتاب]] ==
+فقه [[امامیه]] درباره [[اهل کتاب]] مسائلی را مطرح ساخته است؛ از جمله اینکه آیا آنان پاک‌اند یا نجس. فقهای [[امامیه]] در این باره دو دسته‌اند: دسته‌ای بر آن‌اند که [[اهل کتاب]] همانند [[کفار]]، نجس‌اند. دسته دوم، به [[پاکی]] آنان [[حکم]] کرده‌اند<ref>دائرة المعارف تشیع‌، ج۲، ص۶۱۷.</ref>. بیش‌تر [[فقها]] در شمار دسته نخست جای دارند. [[فتوا]] به نجاست [[اهل کتاب]] میان فقهای [[امامیه]] چنان مشهور است که برخی مدعی [[اجماع]] بر آن شده‌اند و برخی دیگر گفته‌اند این [[فتوا]] مبدل به یکی از ویژگی‌های [[فقه]] [[شیعی]] شده است و [[شیعه]] را بدان می‌شناسند<ref>طهارت و نجاست اهل کتاب و مشرکان‌، ص۲۲۲ و ۲۳۱.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۵-۸۶ و ۱۴۵.</ref>
-==[[مهدویت]] و [[اهل کتاب]]==
+== منابع ==
-از [[روایات]] فهمیده می‌شود رویارویی [[حضرت مهدی]] {{ع}} با [[اهل کتاب]]، یکسان نخواهد بود، بلکه در مواردی با دریافت [[جزیه]] به آنان اجازه می‌دهد به [[دین]] خودشان برجای بمانند و با گروهی به بحث و [[مناظره]] می‌پردازد و آنان را با این روش، به [[اسلام]] [[دعوت]] می‌کند و ممکن است بگوییم در آغاز [[قیام]]، با آنان به بحث می‌پردازد و با کسانی که [[حق]] را پنهان سازند، می‌جنگد. چنانچه [[امام کاظم]] {{ع}} درباره [[تفسیر]] [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا}}<ref>«آیا جز دین خداوند را باز می‌جویند با آنکه آنان که در آسمان‌ها و زمینند خواه‌ناخواه گردن نهاده فرمان اویند و به سوی او بازگردانده می‌شوند» سوره آل عمران، آیه ۸۳.</ref> فرمود: «هنگامی که [[قائم]] {{ع}} علیه [[یهود]]، [[نصارا]]، صائبیان، مادی‌گرایان و برگشتگان از [[اسلام]] و [[کافران]] در [[شرق]] و [[غرب]] کرۀ [[زمین]] [[قیام]] می‌کند و [[اسلام]] را به آنان پیشنهاد می‌نماید، هرکس پذیرفت، [[دستور]] می‌دهد [[نماز]] بخواند و [[زکات]] بدهد و برطبق آنچه فرد [[مسلمان]]، [[مأمور]] به انجام آن است، [[رفتار]] نماید و هرکس [[مسلمان]] نشود گردنش را می‌زند تا آنکه در [[شرق]] و [[غرب]] [[جهان]]، یک [[کافر]] بر جای نمی‌ماند»<ref>{{متن حدیث|إِذَا خَرَجَ بِالْیَهُودِ وَ النَّصَارَی وَ الصَّابِئِینَ وَ الزَّنَادِقَةِ وَ أَهْلِ الرِّدَّةِ وَ الْکُفَّارِ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا فَعَرَضَ عَلَیْهِمُ الْإِسْلَامَ فَمَنْ أَسْلَمَ طَوْعاً أَمَرَهُ بِالصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ مَا یُؤْمَرُ بِهِ الْمُسْلِمُ وَ یَجِبُ لِلَّهِ عَلَیْهِ وَ مَنْ لَمْ یُسْلِمْ ضَرَبَ عُنُقَهُ حَتَّی لَا یَبْقَی فِی الْمَشَارِقِ وَ الْمَغَارِبِ أَحَدٌ إِلَّا وَحَّدَ اللَّه‏}}؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۴۰؛ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۴۹.</ref>.<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۴۵.</ref>
+{{منابع}}
+# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
+{{پایان منابع}}
-==منابع==
+== پانویس ==
-{{فهرست اثر}}
-{{ستون-شروع|2}}
-* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
-* [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
-* [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
-{{پایان}}
-{{پایان}}
-==جستارهای وابسته==
-==پانویس==
 {{پانویس}}
-[[رده:مدخل]]
 [[رده:اهل کتاب]]
 [[رده:مفاهیم در کلام اسلامی]]