حسن بن علی بن فضال کوفی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۱۴

آشنایی اجمالی

ابومحمد (ابوعلی) حسن بن علی بن فضال بن ربیعة کوفی تیمی (تیملی)، معروف به ابن فضال اهل کوفه و از موالی تیم الله بن ثعلبه و فردی عابد و زاهد بود که گویا مدتی در کوهستانی در اطراف بغداد به عبادت مشغول بوده و فضل بن شاذان در کودکی که به همراه پدرش برای تحصیل به بغداد رفته بود، در محله «قطیعة الربیع» او را دیده است. در کوفه هم جایگاه نماز و عبادت او در مسجد جامع و در کنار ستون حضرت ابراهیم (ستون هفتم) بوده است و ابن فضال با ابومحمد حجّال و علی بن اسباط در این مسجد مجالس بحث و مناظره ترتیب می‌‌دادند.

فضل بن شاذان که گزارشگر این اخبار است، بعدها در کوفه نزد ابن فضال کتاب ابن بکیر و احادیث و روایات دیگری را فرا گرفته، آن‌گونه که ابن فضال شخصاً به حجره ابن شاذان رفته و او را تعلیم می‌‌داده است. به گفته ابن شاذان، زمانی داماد طاهر بن حسین عازم حج بود و از حسن بن فضال خواست او را در این سفر همراهی کند، اما به رغم توصیه اطرافیان و پرهیز دادن از ردّ آن، ابن فضال درخواست این فرد حکومتی را نپذیرفت. ابن شاذان از واقعه پی برد که آمدن او به حجره‌اش از روی تواضع و فروتنی بوده است.^[۱]

ابن فضال را در شمار اصحاب خاص امام رضا (ع) آورده‌اند. گفته شده که ابن فضال بر این باور بود که پس از امام صادق (ع) فرزندش عبدالله افطح به امامت شیعه نایل شده است، اما سرانجام در روزهای پایانی عمر از عقیده‌اش بازگشت و امامت امام کاظم (ع) را پذیرفت^[۲] و گویا به همین جهت است که برخی وی را در شمار اصحاب امام کاظم (ع) قرار داده‌اند.^[۳]

ابن فضال علاوه بر امام کاظم و امام رضا (ع) از کسانی همچون ابراهیم بن محمد اشعری، محمد بن عبدالله بن زراره و علی بن عقبه نیز استماع حدیث نموده و روایت نقل کرده است.^[۴] وی راویان و شاگردانی را نیز تربیت کرده که از آن میان می‌‌توان به افرادی نظیر فضل بن شاذان، محمد بن اسماعیل رازی و محمد بن عیسی اشاره کرد.^[۵]

رجال‌شناسان شیعه همانند شیخ طوسی و علامه حلی وی را فردی موثق، فاضل و جلیل‌القدر دانسته‌اند.^[۶] وی در نهایت در سال ۲۲۴ه‍ از دنیا رفت^[۷] و آثار و تألیفات متعددی از خود بر جای گذاشت که از این قرارند: الزیارات البشارات النوادر الرّد علی الغالیه، الشواهد من کتاب الله، المتعه الناسخ والمنسوخ، الملاحم، الصلاة الرجال الزهد^[۸] التفسیر الانبیاء، الابتداء و المبتداء، الطب^[۹] الدیات^[۱۰] و نسخة الرضا (ع)^[۱۱].^[۱۲]

جستارهای وابسته

منابع

جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱

پانویس

↑ رجال النجاشی ۱/۱۲۷ ـ ۱۳۲.
↑ الفهرست (طوسی) ۴۸.
↑ مجمع الرجال ۲/۱۳۱.
↑ لسان المیزان ۲/۲۲۵.
↑ اختیار معرفة الرجال ۴۴۱، ۵۴۳ و ۵۴۹.
↑ رجال الطوسی ۳۷۱ خلاصة الاقوال ۳۸.
↑ رجال ابن داود ۱۱۴.
↑ رجال النجاشی ۱/۱۲۷ ـ ۱۳۱.
↑ الفهرست (الندیم) ۲۷۸.
↑ الفهرست (طوسی) ۴۸.
↑ الذریعه ۲۴/۱۴۹.
↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص ۲۴۷.

[1] رجال النجاشی ۱/۱۲۷ ـ ۱۳۲.

[2] الفهرست (طوسی) ۴۸.

[3] مجمع الرجال ۲/۱۳۱.

[4] لسان المیزان ۲/۲۲۵.

[5] اختیار معرفة الرجال ۴۴۱، ۵۴۳ و ۵۴۹.

[6] رجال الطوسی ۳۷۱ خلاصة الاقوال ۳۸.

[7] رجال ابن داود ۱۱۴.

[8] رجال النجاشی ۱/۱۲۷ ـ ۱۳۱.

[9] الفهرست (الندیم) ۲۷۸.

[10] الفهرست (طوسی) ۴۸.

[11] الذریعه ۲۴/۱۴۹.

[12] جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص ۲۴۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
+{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام رضا | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[حسن بن علی بن فضال کوفی در معارف و سیره رضوی]] - [[حسن بن علی بن فضال کوفی در تراجم و رجال]]| پرسش مرتبط  = }}
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[حسن بن علی بن فضال کوفی در تراجم و رجال]] - [[حسن بن علی بن فضال کوفی در تاریخ اسلامی]] - [[حسن بن علی بن فضال کوفی در معارف و سیره رضوی]]</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+== آشنایی اجمالی ==
-[[خاندان]] بنی فضّال، از [[حسن بن علی بن فضال]] و پسرانش [[احمد]] و [[علی]] تشکیل شده است. این خاندان، ابتدا [[شیعه]] ۱۲ امامی بودند، ولی پس از مدتی [[فطحی]] شدند یعنی [[امامت]] «[[عبدالله افطح]]»، [[پسر امام صادق]]{{ع}} را پذیرفتند. خاندان بنی فضال، هم خودشان و هم مشایخشان [[ثقه]] معرفی شده‌اند و [[احادیث]] زیادی از این خاندان نقل شده است. سرآمد این خاندان، «[[حسن بن علی بن فضال کوفی]]» بود که از جهت [[زهد]] و [[وثاقت]]، در مرتبه والایی قرار داشت. او در [[زمان]] امامت [[موسی بن جعفر]]{{ع}} به هنگامی که [[بیمار]] بود و این [[بیماری]] منجر به [[وفات]] او شد، از [[مذهب فطحیه]] برگشت و به امامت [[امام]] موسی بن جعفر{{ع}} [[اقرار]] نمود<ref>عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج۱، باب ۱۹، ص۴۴۰، سخن مترجم مرحوم اکبر غفاری.</ref>.
+ابومحمد (ابوعلی) [[حسن بن علی بن فضال بن ربیعة کوفی تیمی]] (تیملی)، معروف به [[ابن فضال]] [[اهل کوفه]] و از [[موالی]] [[تیم الله بن ثعلبه]] و فردی [[عابد]] و [[زاهد]] بود که گویا مدتی در کوهستانی در اطراف [[بغداد]] به [[عبادت]] مشغول بوده و [[فضل بن شاذان]] در [[کودکی]] که به همراه پدرش برای تحصیل به بغداد رفته بود، در محله «قطیعة الربیع» او را دیده است. در [[کوفه]] هم جایگاه [[نماز]] و عبادت او در [[مسجد جامع]] و در کنار ستون [[حضرت ابراهیم]] (ستون هفتم) بوده است و ابن فضال با [[ابومحمد حجّال]] و [[علی بن اسباط]] در این [[مسجد]] مجالس بحث و [[مناظره]] ترتیب می‌‌دادند.
-جمعی به [[امام رضا]]{{ع}} عرض کردند: «خانه‌های ما از کتب بنی فضال پر است، [[تکلیف]] ما نسبت به آنها چیست؟ امام{{ع}} فرمودند: به [[روایات]] آنها عمل کنید، اما باورهای آنان را کنار بگذارید».
-از تألیفات حسن بن علی بن فضال این کتب را نام برده‌اند: الزیارات، البشارات، النوادر، الرد علی الغالیة، الشواهد من کتاب [[الله]]، المتعة، الناسخ والمنسوخ، الملاحم، الصلوات. وی به [[سال ۲۲۴ هجری]] درگذشت<ref>معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۴۴-۵۳.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۲۶۳.</ref>
+فضل بن شاذان که گزارشگر این [[اخبار]] است، بعدها در کوفه نزد ابن فضال کتاب ابن بکیر و [[احادیث]] و [[روایات]] دیگری را فرا گرفته، آن‌گونه که ابن فضال شخصاً به حجره [[ابن شاذان]] رفته و او را [[تعلیم]] می‌‌داده است. به گفته ابن شاذان، زمانی داماد [[طاهر بن حسین]] عازم [[حج]] بود و از حسن بن فضال خواست او را در این [[سفر]] [[همراهی]] کند، اما به رغم توصیه اطرافیان و [[پرهیز]] دادن از ردّ آن، ابن فضال درخواست این فرد [[حکومتی]] را نپذیرفت. ابن شاذان از واقعه پی برد که آمدن او به حجره‌اش از روی [[تواضع]] و [[فروتنی]] بوده است.<ref>رجال النجاشی ۱/۱۲۷ ـ ۱۳۲.</ref>
+ابن فضال را در شمار [[اصحاب خاص]] [[امام رضا]] {{ع}} آورده‌اند. گفته شده که ابن فضال بر این [[باور]] بود که پس از [[امام صادق]] {{ع}} فرزندش [[عبدالله افطح]] به [[امامت]] [[شیعه]] نایل شده است، اما سرانجام در روزهای پایانی [[عمر]] از عقیده‌اش بازگشت و [[امامت امام کاظم]] {{ع}} را پذیرفت<ref>الفهرست (طوسی) ۴۸.</ref> و گویا به همین جهت است که برخی وی را در شمار [[اصحاب امام کاظم]] {{ع}} قرار داده‌اند.<ref>مجمع الرجال ۲/۱۳۱.</ref>
+ابن فضال علاوه بر [[امام کاظم]] و امام رضا {{ع}} از کسانی همچون [[ابراهیم بن محمد اشعری]]، [[محمد بن عبدالله بن زراره]] و [[علی بن عقبه]] نیز استماع [[حدیث]] نموده و [[روایت]] نقل کرده است.<ref> لسان المیزان ۲/۲۲۵.</ref> وی راویان و شاگردانی را نیز [[تربیت]] کرده که از آن میان می‌‌توان به افرادی نظیر [[فضل بن شاذان]]، [[محمد بن اسماعیل رازی]] و [[محمد بن عیسی]] اشاره کرد.<ref> اختیار معرفة الرجال ۴۴۱، ۵۴۳ و ۵۴۹.</ref>
+رجال‌شناسان [[شیعه]] همانند [[شیخ طوسی]] و [[علامه حلی]] وی را فردی [[موثق]]، [[فاضل]] و جلیل‌القدر دانسته‌اند.<ref>رجال الطوسی ۳۷۱ خلاصة الاقوال ۳۸.</ref> وی در نهایت در سال ۲۲۴ه‍ از [[دنیا]] رفت<ref>رجال ابن داود ۱۱۴.</ref> و آثار و تألیفات متعددی از خود بر جای گذاشت که از این قرارند: الزیارات البشارات النوادر الرّد علی الغالیه، الشواهد من کتاب الله، المتعه الناسخ والمنسوخ، الملاحم، الصلاة الرجال الزهد<ref> رجال النجاشی ۱/۱۲۷ ـ ۱۳۱.</ref> التفسیر الانبیاء، الابتداء و المبتداء، الطب<ref> الفهرست (الندیم) ۲۷۸.</ref> الدیات<ref> الفهرست (طوسی) ۴۸.</ref> و نسخة الرضا {{ع}}<ref> الذریعه ۲۴/۱۴۹.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص ۲۴۷.</ref>
 == جستارهای وابسته ==
-{{مدخل‌های وابسته}}
+{{مدخل وابسته}}
 * [[فطحیه]] (فرقه)
-{{پایان مدخل‌های وابسته}}
+* [[خاندان فضال]]
+* [[علی بن حسن بن علی بن فضال]] (فرزند)
+* [[تفسیر ابن فضال کبیر]]
+{{پایان مدخل وابسته}}
 == منابع ==
 {{منابع}}
-# [[پرونده:13681348.jpg|22px]] [[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|'''رضانامه''']]
+# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۲۳: / خط ۲۸: @@
 {{پانویس}}
-[[رده:حسن بن علی بن فضال کوفی]]
+[[رده:اعلام]]
-[[رده:مدخل]]
+[[رده:اصحاب امام کاظم]]
+[[رده:اصحاب امام رضا]]
+[[رده:طبقه ششم راویان]]