تفسیر مقاتل بن سلیمان (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه اطلاعات مجموعه کتاب

| عنوان = [[تفسیر]] [[مقاتل بن سلیمان]]

| عنوان اصلی =  

| تصویر = IM010055.jpg

| موضوع = [[تفسیر]]

| مذهب = شیعه

| به همت =  

| وابسته به =  

| چاپ =  

| تعداد جلد = ۵

== دربارهٔ کتاب ==

این تفسیر چاپ شده، پنج جلد است؛ چهار جلد آن تفسیر مقاتل را دربر دارد و جلد پنجم مطالب و فهرست‌هایی است که محقق آن تهیه کرده است.

در جلد پنجم تاریخچه‌ای از [[تفسیر در عصر رسالت]]، [[صحابه]] و [[تابعین]]، شرح‌ حالی از [[مقاتل بن سلیمان]] و شیوۀ [[تفسیری]] وی و برخی مطالب دیگر و فهرست [[آیات]]، اشعار، اعلام، [[قبایل]] و [[اقوام]]، اماکن، ایام و [[غزوات]] و موضوعات تمام این تفسیر در ۳۷۹ صفحه بیان شده است.

در این تفسیر روایاتی نقل شده است، ولی [[تفسیر روایی]] نیست؛ زیرا آیات را غالباً بدون مستند و در مواردی با استناد به آیات معنا کرده و استناد وی به [[روایات]] اندک است؛ برای مثال:

در [[تفسیر]] {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} سخنی ندارد و در تفسیر سایر [[آیات]] چنین گفته است: {{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ}} یعنی [[شکر]] از آن [[خدا]] است. {{متن قرآن|رَبِّ الْعَالَمِينَ}} یعنی [[جن]] و انس؛ مانند سخن خدا: {{متن قرآن|لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا}}<ref>«بزرگوار است آن (خداوند) که فرقان را بر بنده خویش فرو فرستاد تا جهانیان را بیم‌دهنده باشد» سوره فرقان، آیه ۱.</ref>؛ برای اینکه برای جهانیان بیم‌دهنده باشد». {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} دو نام رقیق (نرم) بوده و یکی از دیگری رقیق‌تر است. {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ}} یعنی ترحم‌کننده و {{متن قرآن|الرَّحِيمِ}} یعنی مهربانی‌کننده با [[رحمت]]. {{متن قرآن|مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ}}<ref>«مالک روز پاداش و کیفر» سوره فاتحه، آیه ۴.</ref>؛ مانند قول [[خدای سبحان]] {{متن قرآن|أَإِنَّا لَمَدِينُونَ}}<ref>«آیا هنگامی که بمیریم و خاک و استخوان‌هایی شویم، کیفر خواهیم یافت؟» سوره صافات، آیه ۵۳.</ref> و آن [به خاطر] این است که شاهان [[دنیا]] در دنیا [[فرمانروایی]] می‌کنند و خدای سبحان خبر داده است که در [[روز قیامت]] جز او کسی [[صاحب اختیار]] نمی‌باشد و آن قول [[خدای متعال]]: {{متن قرآن|وَالْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ}}<ref>«و در این روز، کار یکسره با خداوند است» سوره انفطار، آیه ۱۹.</ref>؛ [[فرمان]] در آن [[روز]] از آن خدا» است. {{متن قرآن|إِيَّاكَ نَعْبُدُ}}<ref>«تنها تو را می‌پرستیم» سوره فاتحه، آیه ۵.</ref> یعنی [[یکتا]] می‌دانیم؛ مانند قول خدای سبحان: «عابدات زنانی که خدا را یکتا می‌دانند». {{متن قرآن|وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ}}<ref>«تنها تو را می‌پرستیم و تنها از تو یاری می‌جوییم» سوره فاتحه، آیه ۵.</ref>. بر عبادتت. {{متن قرآن|اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ}}<ref>«راه راست را به ما بنمای» سوره فاتحه، آیه ۶.</ref>؛ یعنی [[دین اسلام]]؛ زیرا غیر دین اسلام مستقیم نیست و در [[قرائت]] [[ابن مسعود]] «ارشدنا» است. یعنی به جای اهدنا «ارشدنا» قرائت کرده است. {{متن قرآن|صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ}}<ref>«راه آنان که به نعمت پرورده‌ای؛ که نه بر ایشان خشم آورده‌ای و نه گمراه‌اند» سوره فاتحه، آیه ۷.</ref>؛ یعنی ما را به راه کسانی که به آنان [[نعمت]] داده‌ای [[هدایت]] کن؛ یعنی پیامبرانی که [[خدا]] نعمت [[نبوت]] را به آنان داده است؛ مانند قول [[خدای سبحان]]: {{متن قرآن|أُولَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ}}<ref>«آنان کسانی از پیامبرانند از فرزندان آدم که خداوند به آنان نعمت بخشیده است و از (فرزندان) آن کسانند که با نوح (در کشتی) برداشتیم و از فرزندان ابراهیم و اسرائیل‌اند و از آنانند که رهیاب کردیم و برگزیدیم؛ چون بر آنان آیات (خداوند) بخشنده خوانده می‌شد سجده‌» سوره مریم، آیه ۵۸.</ref> آنان که خدا به آنان نعمت داده که عبارت از [[پیامبران]] است». {{متن قرآن|غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ}}<ref>«راه آنان که به نعمت پرورده‌ای؛ که نه بر ایشان خشم آورده‌ای و نه گمراه‌اند» سوره فاتحه، آیه ۷.</ref>؛ یعنی ما را به [[دین]] غیر یهودیانی که خدا بر آنان [[غضب]] کرده و بوزینگان و خوک‌ها را از آنان قرار داده است؛ هدایت کن. {{متن قرآن|وَلَا الضَّالِّينَ}}<ref>«و نه گمراه‌اند» سوره فاتحه، آیه ۷.</ref> می‌فرماید و نه دین [[مشرکان]]؛ یعنی [[نصاری]]<ref>بلخی، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج۱، ص۳۶.</ref>.

بنابراین، در تفسیر این سوره هرچند در آغاز و پایان روایاتی را آورده، ولی در [[تفسیر آیات]] به روایت استناد نکرده است. در پنج مورد به [[آیات]] دیگر استناد کرده و در بیشتر موارد بدون مستند معنا کرده است.

در آغاز مقدمه کتاب سندی ذکر شده که در آن با هفت واسطه از [[مقاتل]] نقل و گفته می‌شود که مقاتل از سی نفر که [[دوازده نفر]] آنان از [[تابعین]] می‌باشند، مطالب این [[تفسیر]] را نقل کرده است<ref>بلخی، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج۱، ص۲۵.</ref>.

تردیدی نیست که این سخنان با دیدگاه [[شیعه]] سازگاری ندارد و چنین سخنانی از فرد [[شیعی]] [[مذهب]] صادر نمی‌شود؛ پس یا این [[تفسیری]] که چاپ شده، [[تفسیر]] [[خالص]] مقاتل نیست و همه یا بخشی از مطالب آن از غیر مقاتل است و یا شیعه دانستن وی و ذکر کتاب‌های او در شمار تألیفات شیعه [[اشتباه]] است.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۳۱۹ - ۳۲۳.</ref>