سوره جاثیه

این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره است. سوره جاثیه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره جاثیه در علوم قرآنی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

«جاثیه» به معنای به زانو افتاده است. این‌ مطلب که در قیامت، هر امتی به زانو در می‌آیند و برای رسیدگی به حسابشان حاضر می‌شوند، در آیه ﴿وَتَرَى كُلَّ أُمَّةٍ جَاثِيَةً كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَى إِلَى كِتَابِهَا الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾ ذکر شده و بیانگر سلطه کامل خداوند در قیامت است؛ به همین مناسبت، این سوره «جاثیه» نامیده شده است.

غرض این سوره دعوت عموم بشر به دین توحید است، و با بیان مطالب توحیدی و شریعت پیامبر (ص) شروع می‌شود؛ و سپس با بیان تهدیدآمیز درباره مستکبران اعراضگر و هواپرست و گمراه ادامه می‌یابد و به پرهیز از عذابی که در کمین آنها است، انذار می‌هد؛ و با بیان ثبت اعمال و بازبینی آن در قیامت و کیفرهای اخروی پایان می‌گیرد.

از این روی، این سوره، نخست با مسأله توحید آغاز می‌شود، و سپس به تشریع شریعت برای رسول خدا (ص) و اینکه بر آن جناب و بر عامه بشر لازم است از آن پیروی کنند، اشاره نموده، می‌فرماید: چون در پیش روی خود روزی را دارند که در آن روز بر طبق اعمال صالحی که انجام داده‌اند از ایمان و پیروی شریعت، و بر طبق گناهانی که کرده‌اند از اعراض از دین و غیره محاسبه خواهند شد. آن گاه پیشامدهایی را که هر یک از این دو طایفه در قیامت دارند ذکر می‌کند.

البته در خلال این بیانات انذار شدید و تهدید سختی به مستکبرین دارد که از آیات خدا اعراض می‌کنند. و نیز به کسانی که هوای نفس خود را معبود خود گرفته‌اند و خدا آنان را گمراه کرد در عین اینکه به گمراهی خود عالم بودند، هشدار می‌دهد. و از لطائفی که در این سوره آمده بیان معنای نوشتن نامه اعمال و استنساخ آن است.

ویژگی‌های سوره جاثیه

1. دارای ۳۷ آیه به عدد کوفی، ۳۶ آیه به عدد دیگران، ۴۸۸ کلمه و ۲۱۹۱ یا ۲۰۸۵ حرف است.
2. در ترتیب نزول، شصت و پنجمین و در ترتیب قرآن کریم چهل و پنجمین سوره است که پس از سوره دخان و پیش از سوره احقاف نازل شد.
3. این سوره، مکی به شمار می‌آید؛ مگر آیه ﴿قُلْ لِلَّذِينَ آمَنُوا يَغْفِرُوا لِلَّذِينَ لَا يَرْجُونَ أَيَّامَ اللَّهِ لِيَجْزِيَ قَوْمًا بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ﴾ که مدنی است.
4. از سُوَر مثانی و اندکی کمتر از یک حزب قرآن است.
5. بیست و پنجمین سوره از سُوَر مقطّعات و ششمین سوره از حوامیم است که با حروف مقطعه «حم» آغاز می‌شود.
6. گفته‌اند در این سوره یک آیه منسوخ وجود دارد.

محتوای عمده سوره جاثیه

1. عظمت و اهمیت قرآن؛
2. خلقت آسمان و زمین و موجودات؛
3. نزول آب و دیگر ارزاق از آسمان و شمارش برخی از نعمت‌های الهی؛
4. پدیدآمدن شب و روز؛
5. ترسیم صحنه قیامت و اجتماع همه انسان‌ها در محشر.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی