شهید در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پانویس) |
(←مقدمه) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
== | == معناشناسی == | ||
عالم با حضور نزد معلوم و دیدن آن<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۱۳۰.</ref>. اصل آن "شهد" به معنای حضور، [[علم]] و اعلام<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۲۲۱.</ref>. | شهید در لغت عبارت است از عالم با حضور نزد معلوم و دیدن آن<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۱۳۰.</ref>. اصل آن "شهد" به معنای حضور، [[علم]] و اعلام است<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۲۲۱.</ref>. | ||
== شهید در قرآن == | |||
{{متن قرآن|فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ}}<ref>«و آنان که از خداوند و پیامبر فرمان برند با کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود و آنان همراهانی نیکویند» سوره نساء، آیه ۶۹.</ref>. | {{متن قرآن|فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ}}<ref>«و آنان که از خداوند و پیامبر فرمان برند با کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود و آنان همراهانی نیکویند» سوره نساء، آیه ۶۹.</ref>. | ||
یکی از [[اسمای الهی]] در [[قرآن کریم]] عنوان [[شهید]] است؛ چون هیچ عمل و نیتی از [[بندگان]] و [[جهان هستی]] نزد او [[غایب]] نیست<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۳، ص۲۳۸.</ref>؛ به کشته شدۀ [[راه خدا]] نیز "[[شهید]]" گفته می‌شود. کشته شدگان در [[راه خدا]] را از آن روی [[شهید]] گویند که [[فرشتگان]] [[رحمت]] بر پیکر او حاضر می‌شوند، [[خداوند]] و فرشتگانش بر [[رستگاری]] او [[گواهی]] می‌دهند و [[روز قیامت]] از او [[شهادت]] می‌طلبند <ref>مسعود انصاری، «شهید»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۳۸-۱۳۳۹.</ref>. | یکی از [[اسمای الهی]] در [[قرآن کریم]] عنوان [[شهید]] است؛ چون هیچ عمل و نیتی از [[بندگان]] و [[جهان هستی]] نزد او [[غایب]] نیست<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۳، ص۲۳۸.</ref>؛ به کشته شدۀ [[راه خدا]] نیز "[[شهید]]" گفته می‌شود. کشته شدگان در [[راه خدا]] را از آن روی [[شهید]] گویند که [[فرشتگان]] [[رحمت]] بر پیکر او حاضر می‌شوند، [[خداوند]] و فرشتگانش بر [[رستگاری]] او [[گواهی]] می‌دهند و [[روز قیامت]] از او [[شهادت]] می‌طلبند<ref>مسعود انصاری، «شهید»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۳۸-۱۳۳۹.</ref>. | ||
[[قرآن کریم]] برای [[شهید]] [[فضایل]] عظیمی برشمرده است<ref>مسعود انصاری، «شهید»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۳۸-۱۳۳۹.</ref>: | [[قرآن کریم]] برای [[شهید]] [[فضایل]] عظیمی برشمرده است<ref>مسعود انصاری، «شهید»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۳۸-۱۳۳۹.</ref>: | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۳: | ||
# تباه نشدن [[عمل]] [[شهیدان]]: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ}}<ref>«آنان که در راه خداوند کشته شدند هرگز (خداوند) کارهایشان را بیراه نمی‌سازد» سوره محمد، آیه ۴.</ref>. | # تباه نشدن [[عمل]] [[شهیدان]]: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ}}<ref>«آنان که در راه خداوند کشته شدند هرگز (خداوند) کارهایشان را بیراه نمی‌سازد» سوره محمد، آیه ۴.</ref>. | ||
== شهید در فقه سیاسی == | |||
در [[فرهنگ]] [[سیاسی]] [[قرآن]]، [[شهادت‌طلبی]] و شهید پروری [[راز]] و رمز [[زندگی]] و [[بالندگی]] [[اسلام]] در طی قرون متمادی بوده است و زمانی که [[فرهنگ]] [[جهاد]] و [[شهادت]] از [[جامعه اسلامی]] رخت بر بندد، اضمحلال و [[سقوط]] آن را فرا خواهد گرفت<ref>جلال‌الدین فارسی، فرهنگ واژههای انقلاب اسلامی، ص۵۳۲.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۳۷۶-۳۷۸.</ref> | در [[فرهنگ]] [[سیاسی]] [[قرآن]]، [[شهادت‌طلبی]] و شهید پروری [[راز]] و رمز [[زندگی]] و [[بالندگی]] [[اسلام]] در طی قرون متمادی بوده است و زمانی که [[فرهنگ]] [[جهاد]] و [[شهادت]] از [[جامعه اسلامی]] رخت بر بندد، اضمحلال و [[سقوط]] آن را فرا خواهد گرفت<ref>جلال‌الدین فارسی، فرهنگ واژههای انقلاب اسلامی، ص۵۳۲.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۳۷۶-۳۷۸.</ref> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۱۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث شهید است. شهید از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شهید در لغت - شهید در قرآن - شهید در حقوق اسلامی - شهید در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی
شهید در لغت عبارت است از عالم با حضور نزد معلوم و دیدن آن[۱]. اصل آن "شهد" به معنای حضور، علم و اعلام است[۲].
شهید در قرآن
﴿فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ﴾[۳].
یکی از اسمای الهی در قرآن کریم عنوان شهید است؛ چون هیچ عمل و نیتی از بندگان و جهان هستی نزد او غایب نیست[۴]؛ به کشته شدۀ راه خدا نیز "شهید" گفته می‌شود. کشته شدگان در راه خدا را از آن روی شهید گویند که فرشتگان رحمت بر پیکر او حاضر می‌شوند، خداوند و فرشتگانش بر رستگاری او گواهی می‌دهند و روز قیامت از او شهادت می‌طلبند[۵].
قرآن کریم برای شهید فضایل عظیمی برشمرده است[۶]:
- زنده بودن شهیدان: ﴿وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِنْ لَا تَشْعُرُونَ﴾[۷]. شاید مراد از ﴿أَحْيَاءٌ﴾ ادامه حضور معنوی و تأثیرگذاری آنان در جامعه دینی باشد. عده‌ای از مفسران "حیات شهدا" را ادامه زندگی در عالمی دیگر تفسیر کرده‌اند.
- روزی‌خوار پروردگارند: ﴿بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ﴾[۸].
- مشمول مغفرت و رحمت الهی‌اند: ﴿وَلَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ﴾[۹].
- شهادت، کفّاره گناهان و ضمانت بهشت است: ﴿فَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأُوذُوا فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ﴾[۱۰].
- اجر عظیم، پاداش شهیدان: ﴿وَمَنْ يُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيُقْتَلْ أَوْ يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا﴾[۱۱].
- رضایتمندی شهیدان از جایگاه خود در آخرت: ﴿لَيُدْخِلَنَّهُمْ مُدْخَلًا يَرْضَوْنَهُ﴾[۱۲].
- تباه نشدن عمل شهیدان: ﴿وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ﴾[۱۳].
شهید در فقه سیاسی
در فرهنگ سیاسی قرآن، شهادت‌طلبی و شهید پروری راز و رمز زندگی و بالندگی اسلام در طی قرون متمادی بوده است و زمانی که فرهنگ جهاد و شهادت از جامعه اسلامی رخت بر بندد، اضمحلال و سقوط آن را فرا خواهد گرفت[۱۴].[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۱۳۰.
- ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۲۲۱.
- ↑ «و آنان که از خداوند و پیامبر فرمان برند با کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود و آنان همراهانی نیکویند» سوره نساء، آیه ۶۹.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۳، ص۲۳۸.
- ↑ مسعود انصاری، «شهید»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۳۸-۱۳۳۹.
- ↑ مسعود انصاری، «شهید»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۳۸-۱۳۳۹.
- ↑ «و کسانی را که در راه خداوند کشته می‌شوند مرده نخوانید که زنده‌اند امّا شما درنمی‌یابید» سوره بقره، آیه ۱۵۴.
- ↑ «و کسانی را که در راه خداوند کشته شده‌اند مرده مپندار که زنده‌اند، نزد پروردگارشان روزی می‌برند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۹.
- ↑ «اگر در راه خداوند کشته شوید یا بمیرید (بدانید) که آمرزش و بخشایشی از خداوند، از هر آنچه فراهم آورند بهتر است» سوره آل عمران، آیه ۱۵۷.
- ↑ «بنابراین بی‌گمان از گناه آنان که مهاجرت کردند و از دیار خود رانده شدند و در راه من آزار دیدند و کارزار کردند یا کشته شدند چشم می‌پوشم و آنان را به بوستان‌هایی در خواهم آورد که از بن آنها جویباران روان است، به پاداشی از نزد خداوند؛ و پاداش نیک (تنها) نزد خداوند است» سوره آل عمران، آیه ۱۹۵.
- ↑ «آری، کسانی باید در راه خدا نبرد کنند که زندگی این جهان را به جهان واپسین می‌فروشند و هر که در راه خداوند نبرد کند چه کشته شود و چه پیروز گردد زودا که به او پاداشی سترگ ارزانی داریم» سوره نساء، آیه ۷۴.
- ↑ «به یقین آنان را به جایگاهی که آن را می‌پسندند در می‌آورد و بی‌گمان خداوند بردباری داناست» سوره حج، آیه ۵۹.
- ↑ «آنان که در راه خداوند کشته شدند هرگز (خداوند) کارهایشان را بیراه نمی‌سازد» سوره محمد، آیه ۴.
- ↑ جلال‌الدین فارسی، فرهنگ واژههای انقلاب اسلامی، ص۵۳۲.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۳۷۶-۳۷۸.