آسانی در معارف و سیره نبوی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث آسانی است. آسانی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آسانی در قرآن - آسانی در معارف و سیره نبوی - آسانی در فقه سیاسی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

در حدیث نبوی آمده است: هر کس به دیگران سخت‌گیری نماید، خداوند با او سخت می‌گیرد: «وَ مَنْ شاقَّ شاقَّ اللّه ُ عَلَيْهِ». اگر در جامعه، آسان‌گیری به عنوان یک هنجار پذیرفته شده باشد، این امر موجب بزرگی آن جامعه می‌گردد. در حدیث نبوی آمده است: وقتی خدا بخواهد جماعتی را بزرگ کند، آنها را صاحب آسان‌گیری و عفت می‌کند، و وقتی بخواهد قومی را منقرض سازد، درِ خیانت را به رویشان می‌گشاید: « إِذَا أَرَادَ اللٰه بِقَوْمٍ نَمَاءُ رِزْقُهُمْ السَّمَاحَةَ وَ الْعَفَافِ وَ إِذَا أَرَادَ بِقَوْمِ انْقِطَاعاً فَتَحَ عَلَيْهِمْ بَابُ الْخِيَانَةِ ».

انسان باید در زندگی آسان‌گیری را شعار خود کرده، اهل عفو و گذشت باشد؛ زیرا دین اسلام دین سهله و سمحه است. اگر ما به دیگران آسان گرفتیم، دیگران هم تمایل بیشتری به ما نشان می‌دهند و بیشتر با ما ارتباط برقرار می‌نمایند. پیامبر اسلام می‌فرماید: مؤمن خوش‌اخلاق و آسان‌گیر است و در مقابل، کافر بداخلاق و سخت‌گیر است.

پیامبر اعظم در مورد مسائلی که مربوط به خود حضرت می‌شد، بسیار آسان‌گیر بود. وی با همه مردم معاشرت نیکو داشت. انس بن مالک، خادم حضرت بود، او می‌گوید: مدت ده سال که در خدمت رسول خدا بودم، حضرت هیچ وقت با من اف نگفت و کاری که کرده بودم، نفرمود چرا کرده‌ای و کاری را که انجام نداده بودم، نفرمود چرا انجام نداده‌ای. وی می‌گوید: برای حضرت شربتی بود که با آن افطار می‌کرد و شربتی بود که آن را سحر می‌نوشید؛ بسا بود که آن شربت شیر بود، یا نانی که در آب آمیخته شده بود. شبی شربت حضرت را مهیا کردم، آن بزرگوار دیر کرد. گمان کردم که بعضی صحابه او را دعوت کرده‌اند، پس شربت را خوردم، یک ساعت پس از نماز عشاء حضرت تشریف آورد، از بعضی همراهان حضرت پرسیدم: آیا رسول خدا در جایی افطار کرد؟ گفتند: نه. پس آن شب را به روز آوردم با اندوه و غم بسیار، به اندازه‌ای که کسی غیر از خداوند نمی‌داند؛ از آن جهت که حضرت شربت را بطلبد و نیابد و گرسنه بماند.

اما حضرت درباره شربت سؤال نکرد و فردا هم روزه گرفت

شاخص‌های آسان‌گیری

1. آسان‌گیری در خرید و فروش: پیامبر اکرم (ص) فرمود: خداوند رحمت کند کسی را که در خرید و فروش آسان بگیرد و مدارا کند!
2. آسان‌گیری در پرداخت و طلب: پیامبر اکرم (ص) فرمود: خدا رحمت کند بنده آسان‌گیر را که هنگام فروش، خرید، پرداخت و دریافت آسان‌گیری می‌کند.
3. آسان‌گیری در امر تعلیم و آموزش: در حدیث نبوی آمده است: به دیگران آموزش بدهید، اما آسان بگیرید و سخت نگیرید: «عَلِمُوا ويسّروا وَ لَا تعسّروا». این سفارش نورانی بسیار آموزنده است و مربیان و معلمان گرامی باید زمینه آموزش نونهالان را با تشویق و آسان‌گیری فراهم کنند و از سخت‌گیری بپرهیزند که تجربه نشان داده است این امر موجب دلسردی فرزندان از مدرسه می‌شود.
4. آسانگیری در روابط اجتماعی: در حدیثی نقل شده که پیامبر اسلام فرمود: از کسانی مباش که بر مردم سخت بگیرند: « لَا تَكُنْ مِمَّنْ يَشُدُّ عَلَى النَّاسِ  ».
5. آسان‌گیری در بخشش و دادن هدیه: در حدیث نبوی آمده است: به دیگران ببخش و سخت مگیر که اگر چنین کنی، بر تو سخت گرفته می‌شود: « أعطي و لا توكئي فيوكأ عليك».
6. آسان‌گیری در پذیرفتن عذر: امام سجاد (ع) در نصیحت به فرزند خود می‌فرماید: «اگر مردی از سمت راست به تو بد کرد، سپس از طرف چپ از تو عذر خواست، عذرش را بپذیر». و زیاد سخت نگیر و در صدد انتقام گرفتن از او بر میا.
7. آسان‌گیری در امر تبلیغ دین: رسول خدا وقتی معاذ بن جبل را برای تبلیغ به یمن می‌فرستاد، به او فرمود: «آسان بگیر و بر مردم سخت مگیر و به مردم بشارت بده و نفرت ایجاد مکن».
8. آسان‌گیری و سادگی در رفتار: در سیره پیامبر اسلام آمده است: حضرت وقتی راه می‌رفت، چه بسا پای برهنه و پیاده بدون ردا و عمامه به راه می‌افتاد: «يَمْشِي رَاجِلًا وَ حَافِياً بِلَا رِدَاءٍ وَ لَا عِمَامَةٍ».
9. سادگی و آسان‌گیری در نشستن و خوابیدن: ابن‌شهرآشوب چنین نقل می‌کند: سیره پیامبر این‌گونه بود که بر زمین می‌نشست، بر زمین می‌خوابید و بر زمین غذا می‌خورد: وَكَانَ (ص) يَجْلِسُ عَلَى الْأَرْضِ وَيَنَامُ عَلَيْهَا وَ يَأْكُلُ عَلَيْهَا. ابوذر غفاری نقل کرده است: سیره حضرت چنین بود که بدون امتیاز در میان اصحاب خود می‌نشست و هرگاه بیگانه‌ای وارد مجلس می‌شد، پیامبر را نمی‌شناخت تا اینکه سؤال می‌کرد.
10. آسان‌گیری در برخوردهای اجتماعی: از ابو مسعود نقل شده است: مردی نزد پیامبر آمد تا با حضرت سخن گوید، چون او را دید دستپاچه شد و به لرزش افتاد، حضرت گفت: «راحت باش! من که پادشاه نیستم». پیامبر با مردم بسیار مهربان و دلسوز بود و با آنها بسیار خودمانی برخورد می‌کرد.
11. آسان‌گیری در امر ازدواج: روزی زنی در مسجد از پشت پرده به پیامبر (ص) عرض کرد دنبال همسری می‌گردد، آیا کسی پیدا می‌شود که با او ازدواج کند. حضرت از اصحاب خود پرسید: چه کسی آماده است با این زن از دواج کند؟ یکی از یاران، پاسخ مثبت داد، ولی گفت: جز پیراهنی که پوشیده‌ام، مال دیگری ندارم. پیامبر فرمود: آیا با قرآن آشنا هستی؟ پاسخ داد: فقط سوره واقعه را آموخته‌ام. حضرت پس از کسب رضایت از زن، مهریه را آموختن آن سوره به زن قرار داد و عقد ازدواج میان آن دو جاری شد. امروزه حتی تصور این‌گونه ازدواج را هم نمی‌توانیم بکنیم؛ زیرا برای ازدواج چنان شرایط، آداب و رسوم سخت و دست‌وپاگیری گذاشته‌ایم که دخترها و پسرهای جوان به راحتی نمی‌توانند به هم برسند.

پرسش مستقیم

• سیره اجتماعی پیامبر خاتم در آسان‌گیری چه بوده است؟ (پرسش)

منابع

1. برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم