اطاعت در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۲ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۲۷

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث اطاعت است. "اطاعت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اطاعت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

اطاعت: عمل به مقتضای حکم با رغبت و خضوع^[۱] در مقابل "کراهت"^[۲]؛ امرپذیری^[۳]، اطاعت‌ کردن^[۴]، تن دردادن و گردن‌ نهادن. اصل آن "طوع" به معنای همراهی و تسلیم^[۵].
﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾^[۶].
اطاعت از خداوند یعنی گردن‌نهادن به وحی الهی که مجموعه معارف و احکام است و از طریق رسولش ابلاغ شده است. اطاعت از رسول خدا(ص) دو جنبه دارد؛ زیرا رسول خدا(ص) دو حیثیت دارد:

حیثیت تشریع: ﴿وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ﴾^[۷]؛
حیثیت تصمیم‌گیری و صلاح‌دید در اموری که مرتبط با ولایت در حکومت و قضاست: ﴿لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ﴾^[۸].

از این حیث است که رسول اکرم(ص) مأمور به مشاوره و مشورت با مردم شده است: ﴿وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ﴾^[۹]. در هر دو جنبه اطاعت از رسول خدا(ص) واجب شده است. اطاعت از اولی‌الامر -هر کسی که باشد-^[۱۰] گرچه غیر مرتبط با وحی است، چون حیثیت دوّم رسول خدا(ص)، یعنی تولیت در حکومت و قضا را دارد، واجب شده است؛ امّا لازم است، ولی امر بر اساس کتاب و سنت حکومت کند؛ به این دلیل که در آیه شریفه حکم رفع تنازع به خدا و رسول(ص) (کتاب و سنت) ارجاع شده و اولی‌الامر نیز موظف به همین فرمان است: ﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ﴾^[۱۱]^[۱۲].
اطاعت در نظام سیاسی، رکن اساسی ارتباط میان حکومت و مردم است و اطاعت‌پذیری ضامن بقای نظام و تمرّد موجب اختلال امور و اضمحلال نظام‌های سیاسی است^[۱۳]^[۱۴].

منابع

نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم

جستارهای وابسته

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۱۳۷.
↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج‌۸، ص۲۴۱.
↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۲۹.
↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۱۰.
↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۴۳۱.
↑ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
↑ «و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی» سوره نحل، آیه ۴۴.
↑ «تا در میان مردم بدانچه خداوند به تو نمایانده است داوری کنی» سوره نساء، آیه ۱۰۵.
↑ «و با آنها در کار، رایزنی کن» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.
↑ ر.ک: ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ذیل "اولی‌الامر".
↑ «از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید» سوره نساء، آیه ۵۹.
↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۴، ص۳۸۷-۳۸۸.
↑ علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۲۹۳.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۰۷.

[1] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۱۳۷.

[2] ابن‌منظور، لسان العرب، ج‌۸، ص۲۴۱.

[3] حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۲۹.

[4] بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۱۰.

[5] ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۴۳۱.

[6] «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.

[7] «و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی» سوره نحل، آیه ۴۴.

[8] «تا در میان مردم بدانچه خداوند به تو نمایانده است داوری کنی» سوره نساء، آیه ۱۰۵.

[9] «و با آنها در کار، رایزنی کن» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.

[10] ر.ک: ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ذیل "اولی‌الامر".

[11] «از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید» سوره نساء، آیه ۵۹.

[12] سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۴، ص۳۸۷-۳۸۸.

[13] علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۲۹۳.

[14] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۰۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

@@ خط ۲۰: / خط ۲۰: @@
 ==منابع==
 * [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
+==جستارهای وابسته==
+{{فهرست اثر}}
+{{ستون-شروع|7}}
+* [[اتباع]]
+* [[اتباع حق]]
+* [[اراده اطاعت]]
+* [[استثقال اطاعت]]
+* [[استحقاق ثواب]]
+* [[استحقاق مدح]]
+* [[امتثال]]
+* [[انقیاد]]
+* [[اوامر و نواهی]]
+* [[آیه اطاعت]]
+* [[بیعت اطاعت]]
+* [[تأسی]]
+* [[تجری]]
+*[[ تسلیم]]
+* [[تمکین]]
+* [[تنافی کفر و اطاعت]]
+* [[تنعم به اطاعت]]
+* [[توحید در اطاعت]]
+* [[ثواب اطاعت]]
+* [[ثواب و عقاب]]
+* [[حسن طاعات]]
+* [[داعی به اطاعت]]
+* [[طاعات عبد]]
+* [[طاعات کافر]]
+* [[طاعات مطلقه]]
+* [[طاعات مفترضه]]
+* [[اطاعت از ابوین]]
+* [[اطاعت از امام]]
+* [[اطاعت از امام مهدی]]
+* [[اطاعت از اوصیای انبیا]]
+* [[اطاعت از اولی الامر]]
+* [[اطاعت از حاکم جائر]]
+* [[اطاعت از خدا]]
+* [[اطاعت از رسول خدا]]
+* [[اطاعت از زوج]]
+* [[اطاعت از غیر معصوم]]
+* [[اطاعت از نماینده ولی فقیه]]
+* [[اطاعت از نواب امام]]
+* [[اطاعت الهی]]
+* [[اطاعت امام]]
+* [[اطاعت انبیا در افعال]]
+* [[اطاعت انبیا در اقوال]]
+* [[اطاعت انسان]]
+* [[اطاعت اولوالامر]]
+* [[اطاعت اهل اجماع]]
+* [[اطاعت اهل بیت ]]
+* [[اطاعت پیامبر]]
+* [[اطاعت پیامبر خاتم]]
+* [[اطاعت تکوینی]]
+* [[اطاعت خدا]]
+* [[اطاعت در عبادات]]
+* [[اطاعت در غیر عبادات]]
+* [[اطاعت درعبادات]]
+* [[اطاعت درغیرعبادات]]
+* [[اطاعت سلطان جایر]]
+* [[اطاعت سلطان عادل]]
+* [[اطاعت شیطان]]
+* [[اطاعت طاغوت]]
+* [[اطاعت غیر افضل]]
+* [[اطاعت غیر خدا]]
+* [[اطاعت متأخره]]
+* [[اطاعت مخلوق در معصیت خالق]]
+* [[اطاعت مرتد]]
+* [[اطاعت مکلفین]]
+* [[اطاعت ملائکه]]
+* [[اطاعت ولی فقیه]]
+* [[عصیان]]
+* [[علم به مناقب طاعات]]
+* [[قصد قربت در عبادت]]
+* [[کتاب طاعات]]
+* [[گناه]]
+* [[مطیع]]
+* [[مقام افتراض اطاعت]]
+* [[مقام مطیعان]]
+* [[وجوب اطاعت امام]]
+* [[وقت اطاعت]]
+{{پایان}}
+{{پایان}}
 ==پانویس==