حنظلة بن عمرو شیبانی در تاریخ اسلامی

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث حنظلة بن عمرو شیبانی است. "حنظلة بن عمرو شیبانی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

حنظلة بن عمرو شیبانی در تاریخ اسلامی

مقدمه

«اَلسَّلاَمُ عَلَى حَنْظَلَةَ بْنِ أَسْعَدَ اَلشِّبَامِيِّ»؛

حنظله بن اسعد بن شبام بن عبدالله همدانی شبامی، از یاران با وفای امام حسین(ع) و از شهدای کربلا از قبیله همدان است.

حنظله از چهره‌های سرشناس و شجاع شیعه در کوفه و مردی سخنور و فصیح و معلم قرآن بود.

او پسری داشت به نام علی که در کتاب‌های تاریخی از او نقل قول شده است.

حنظله در واقعه کربلا، پیک امام حسین(ع) بود و در روزهای قبل از جنگ از طرف آن حضرت برای عمر بن سعد پیام می‌‌برد.

حنظله در روز عاشورا نزد امام حسین(ع) آمد و اذن میدان گرفت و سپس در حالی که صورت و سینه خود را سپر شمشیرها و تیرها و نیزه‌های دشمن قرار داده بود. خطاب به سپاه کوفه آیات ذیل را تلاوت کرد: ﴿يَا قَوْمِ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ مِثْلَ يَوْمِ الْأَحْزَابِ * مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِمْ وَمَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْمًا لِلْعِبَادِ * وَيَا قَوْمِ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنَادِ * يَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِينَ مَا لَكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عَاصِمٍ وَمَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ﴾.

آن‌گاه گفت: «يَا قَوْمِ لاَ تَقْتُلُوا (أتقتلون) حُسَيْناً فَيُسْحِتَكُمُ اَللَّهُ بِعَذَابٍ» ﴿وَقَدْ خَابَ مَنِ افْتَرَى﴾

امام(ع) به او فرمود: «ای پسر اسعد! خدا تو را رحمت کند، هنگامی که تو این مردم را دعوت به حق کردی و آنان نپذیرفتند و تصمیم به کشتن تو و یارانت گرفتند و دست خود را به خون برادران صالح تو آلوده کردند، مستحق عذاب شدند»

بعد حنظله به امام(ع) عرض کرد: راست گفتی، فدایت شوم. شما از من داناتر و به بیان حق شایسته‌تری. آیا اجازه می‌دهی که به سوی آخرت شتافته و به برادرانم ملحق شوم؟

حضرت اجازه داد و فرمود: «برو به سوی چیزی که بهتر از دنیا و آنچه در آن است و به عالمی که ملک و سلطنت در آن کهنه نمی‌شود»

حنظله گفت: «سلام بر تو ای ابا عبدالله رحمت خدا بر تو و اهل بیت تو باد و خداوند بین ما و شما در بهشت آشنایی آورد!»

امام(ع) دعای او را با کلمه آمین! آمین! تأیید کرد.

آنگاه حنظله به سپاه کوفیان حمله کرد، بیست تن از دشمن را به هلاکت رساند و سرانجام به او حمله کردند و او را به شهادت رساندند. طبق نقل برخی از مورخان، حنظله پس از اسلم، غلام ترکی، عازم میدان شد و به شهادت رسید.

در شخصیت او این افتخار است که در زیارت ناحیه مقدسه بر او سلام داده شده است.

درسی آموزنده از این صحنه

با این که مردم کوفه ادعای اسلام داشتند و با قرآن و محتوای آن کاملا آشنا بودند، اما هیاهو و غوغای خودکامگان، موجب شد که توده مردم حقایق را آنچنان که بایسته است، نفهمند و با تحریف و تزویر نمی‌گذاشتند، حق بر آنان آشکار و فرهنگ حیات بخش قرآن روشن گردد؛ لذا حنظله با تکیه بر دو آیه از سوره مبارکه غافر ﴿وَقَالَ الَّذِي آمَنَ يَا قَوْمِ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُم مِّثْلَ يَوْمِ الأَحْزَابِ * مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذِينَ مِن بَعْدِهِمْ وَمَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْمًا لِّلْعِبَادِ * وَيَا قَوْمِ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنَادِ * يَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِينَ مَا لَكُم مِّنَ اللَّهِ مِنْ عَاصِمٍ وَمَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ﴾ و یک آیه از سوره طه﴿قَالَ لَهُمْ مُوسَى وَيْلَكُمْ لَا تَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ كَذِبًا فَيُسْحِتَكُمْ بِعَذَابٍ وَقَدْ خَابَ مَنِ افْتَرَى﴾ دیدگاه خود را بیان کرد و با استناد به این آیات امیدوار بود تا شاید آن گروه به ظاهر مسلمان به خود بیایند و دل‌های غافل آنها بیدار شود و دست از ظلمی که هرگز بخشوده نخواهد شد بردارند؛ اما همانگونه که امام حسین(ع) به او فرمود: این گروه اصلاح پذیر نیستند و گناه و آلودگی آنان، از حد تجاوز کرده اکنون جای استفاده از این آیات نیست؛ چراکه اینها با شروع به خونریزی، دیگر خود را مستحق عذاب الهی کرده‌اند. این انذار پیش از این درگیری نتیجه بخش و کارآمد بود؛ ولی الآن برای بازگشت دیر شده است.

آری، نصیحت و موعظه و پند برای بیداری جاهلان است؛ ولی کسانی که به حد عناد و لجاجت رسیده‌اند و دست به جنایت می‌‌زنند و ریختن خون بی‌گناهان را برای خویش فخر می‌‌پندارند، از دایره نصیحت و پند خارج شده‌اند. چنین کسانی در منطق قرآن کریم فتنه‌گر نامیده شده آنجا که می‌‌فرماید: ﴿قَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ﴾.

منابع

1. ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام حسین

پانویس