منبر پیامبر خاتم

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث پیامبر خاتم است. "منبر پیامبر خاتم" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

منبر پیامبر خاتم در حدیث - منبر پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل منبر پیامبر خاتم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

یکی از مکان‌های مقدس و قابل احترام در مسجد النبی، محل منبر رسول خدا(ص) است. پیامبر اکرم(ص) ابتدا به هنگام سخنرانی در مسجد مدینه به نیم تنه‌ای از درخت خرما تکیه می‌داد و به ایراد سخن می‌پرداخت. سپس به عللی که به آنها اشاره می‌شود، منبری برای ایشان ساخته شد.

پیامبر(ص) روزهای جمعه، کنار ستونی در مسجد ایستاده خطبه می‌خواند، چون ایستادن برای حضرت مشکل بود، یکی از اصحاب گفت: "آیا برای شما منبری آن‌گونه که در شام دیده‌ام، بسازم؟"پیامبر(ص) پس از مشورت با مسلمانان به این کار راضی شد. عباس بن عبدالمطلب پیشنهاد کرد غلامش که در این کار مهارت دارد، آن را بسازد. پیامبر(ص) فرمود: "به او بگو بسازد". غلامِ عباس بن عبدالمطلب، منبر را ساخت. این منبر، دو پله و جایگاهی برای نشستن داشت.

از سهل بن سعد نقل شده است که پیامبر(ص) به سراغ یکی از بانوان فرستاد و فرمود به خدمت‌کارت که نجّار است دستور بده برای من از چوب وسیله‌ای بسازد تا هنگام گفتگو با مردم بر آن بنشینم. او دستور داد و خدمتکارش، منبر را ساخت. پیامبر(ص) دستور فرمود تا منبر را در محلش بگذارند، روی به مردم کرد و فرمود: "ای مردم! این منبر را ساختم که متوجه من باشید و کیفیت نمازگزاردن را فرا بگیرید".

انس بن مالک این روایت را چنین آورده است که روزهای جمعه، پیامبر(ص) معمولاً به تنه خرمایی که در مسجد نصب کرده بودند، تکیه می‌داد و خطبه ایراد می‌فرمود. مردی رومی پیش آن حضرت آمد و گفت: "آیا اجازه می‌دهید که برای شما چیزی تهیه کنم که بر آن بنشینید و مثل اینکه ایستاده باشید سخنرانی کنید؟" او پس از اجازه، منبری ساخت که دو پله داشت خاص و آن حضرت در مرتبه سوم آن می‌نشستند .

تجلیل خاص قرآن از پیامبر اکرم(ص) باعث شد که بعضی از اطرافیان و اصحاب آن حضرت به ایشان پیشنهاد کنند که به علت زیاد بودن جمعیت مسلمانان و اینکه آنها دوست دارند هنگام سخنرانی، ایشان را ببینند، منبری ساخته شود و این کار انجام شد.

زمان ساختن منبر

• از طبری نقل شده است که منبر پیامبر در سال هفتم هجری ساخته شده است. در این سال، منبر پیامبر(ص) که از آنجا برای مردم سخنرانی می‌کردند ساخته شد که دو پله و جایی برای نشستن داشت. به قولی، منبر در در سال هشتم هجری ساخته شد.
• در نقلی دیگر آمده است: "منبر پیامبر اکرم(ص) در سال هشتم و به نقلی هفتم هجری ساخته شد".
• منبر رسول خدا(ص)، روز جمعه، اوایل سال هشتم به مسجد آورده شد.

ستون حنانه

• پس از ساخت منبر، ستونی که پیامبر اکرم(ص) هنگام ایراد سخنرانی به آن تکیه می‌کرد، ناله‌ای سر داد که نشان از ناراحتی آن منبر از فراق رسول خدا(ص) بوده است. در منابع آمده است: ستونی که پیامبر(ص) به آن تکیه می‌کرد صدای ناله‌ای سر داد، به طوری که تمام مسجد به لرزه در آمد. رسول اکرم(ص) از منبر پایین آمد و خود را به ستون چسباند و ستون آرام گرفت. پیامبر(ص) فرمود: "سوگند به کسی که جان من در دست اوست! اگر خود را به او نمی‌رساندم، تا روز قیامت، همچنان بانگ اندوه او ادامه داشت". سپس امر فرمود که ستون را دفن کردند. این ستون به ستون "حنانه" شهرت یافته است.
• ابن‌عمر می‌گوید: "پیامبر(ص) هنگام سخنرانی و ایراد خطبه به پایه‌ای که از تنه درخت خرما بود، تکیه می‌داد، وقتی منبر آماده شد و حضرت برای خطبه به آن سو رفتند، آن ستون نالید. پیامبر بازگشت و به آن دست کشید".
• شیخ مفید، ناله این ستون را یکی از معجزات آن حضرت دانسته است.

فضیلت منبر پیامبر(ص)

• پس از ساخت منبر، پیامبر(ص) روی آن ایستاد و فرمود: "این منبر من در کنار جویباری از جویبارهای بهشت قرار دارد و پایه‌هایش در بهشت استوار است، منبر در کنار حوض من قرار خواهد داشت و میان منبر و خانه من باغی از باغ‌های بهشت است". از ام‌سلمه، همسر گرامی پیامبر(ص) روایت شده است که حضرت می‌فرمود: "پایه‌های منبرم در بهشت هم، برافراشته است و در آنجا استوار خواهد بود".
• رسول خدا(ص) دستور داده بود مراسم سوگند خوردن در موارد حقوقی، کنار منبر انجام شود و می‌فرمود: "هر کس کنار منبرم سوگند دروغی بخورد، هر چند برای یک چوب مسواک باشد، جایگاه او در آتش خواهد بود".

حاکمان اموی و انتقال منبر از مدینه به شام

• در برخی از نقل‌ها به تلاش بی‌ثمر معاویه و برخی دیگر از حاکمان اموی برای انتقال منبر پیامبر(ص) از مدینه به شام، مطالبی ذکر شده است. طبری به نقل از سعید بن دینار آورده که معاویه گفته است: "به نظر من منبر پیغمبر خدا(ص) نباید در مدینه بماند؛ زیرا مردم آنجا قاتلان و دشمنان امیرمؤمنان عثمان بوده‌اند". ابوهریره و جابر بن عبدالله پیش معاویه آمدند و او را از این کار باز داشتند. معاویه کوتاه آمد و شش پله بر منبر افزود که اکنون (زمان طبری) هشت پله دارد و به سبب کاری که کرده بود از مردم عذر خواست. عبدالملک و ولید، قصد این کار را داشتند؛ ولی به عللی منصرف شدند.

منابع

• حاجی‌زاده، یدالله، مقاله «منبر و محراب»، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲

پانویس