ابوجاریه انصاری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== # +==منابع== {{منابع}} # )) |
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-''']] ==پانویس== {{پانویس}} +''']] {{پایان منابع}} ==پانویس== {{پانویس}})) |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100558.jpg|22px]] [[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|'''مقاله «ابوجاریه انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱''']] | # [[پرونده:1100558.jpg|22px]] [[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|'''مقاله «ابوجاریه انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
نسخهٔ ۱۶ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۱۷
مقدمه
نام وی معلوم نیست و کنیه ابوجاریه، با توجه به نام فرزندش جاریه برای وی ساخته شده است. بخاری[۱] با نقل حدیثی از طریق نوه‌اش اسحاق انصاری، تصریح کرده که ابوجاریه از صحابه است. حدیثی که از وی نقل شده، به برخورد او با عمر بن خطاب مربوط است. وی نزد عمر آیه‌ای را به گونه‌ای قرائت کرد که مورد اعتراض او قرار گرفت، اما مدعی شد قرائت آیه را همین گونه از رسول خدا(ص) شنیده است. چون به قضاوت نزد پیامبر رفتند، آن حضرت قرائت ابوجاریه را تأیید کرد و عمر در دل اندوهگین شد. آنگاه رسول خدا(ص) فرمود: "قرآن همه‌اش صواب است، مادام که رحمتی به عذاب تغییر نیابد یا عذابی به رحمت تبدیل نشود"[۲].
این روایت بیشتر ذیل نزول و قرائت قرآن بر هفت گونه (علی سبعة أحرف) آورده شده و مراد از آن را جواز به‌کارگیری کلمات مترادف (مانند اسرع و اعجل) به جای یکدیگر برای بیان یک مقصود دانسته‌اند[۳]. این حادثه در برخی منابع به ابوطلحه انصاری نسبت داده شده است[۴] که احتمال اشتباه در آن می‌رود؛ زیرا سند این روایت، به سه طریقی شبیه هم نقل شده است. طریق اول که به ابوطلحه ختم می‌شود چنین است: "... حرب عن اسحاق بن عبدالله بن ابي‌طلحه عن أبيه عن جده قال قرأ رجل"...[۵]. طریق دوم که از ابن منده نقل شده و به ابوجاریه می‌رسد چنین است: "حرب عن اسحاق بن جاريه عن أبيه عن جده"[۶]؛ طریق سوم نیز حرب عن اسحاق بن جابر عن ابیه عن جده است. متن گزارش شده روایت به طریق سوم، حاوی نکات ریزتری است. در این گزارش حرب بن ثابت می‌گوید: در شهر واسط در زمان هبیره بزرگ از اسحاق نامی حدیثی شنیده، سپس وی را برای شخصی از انصار وصف کرده و او گفته است آن فرد، اسحاق بن جابر بوده که جدش رسول خدا(ص) را درک کرده است[۷].
با توجه به تشابه بسیار این سه سند، می‌توان آن را یک طریق و مربوط به یک حادثه دانست؛ زیرا اختلاف اصلی در سند این روایات، به اسحاق انصاری مربوط است که در گویا کردن آن، چند تصحیف و اشتباه صورت گرفته است. نخستین اشتباهی که در طریق اول وجود دارد اینکه گویا اسحاق انصاری، اسحاق بن عبدالله بن ابی طلحه شده است که صحیح نیست؛ زیرا حرب بن ثابت از اسحاق نوه ابوطلحه روایت نمی‌کند، بلکه از اسحاق انصاری روایت می‌کند، چنان که بعضی تصریح کرده‌اند[۸].
ضمن آنکه آنکه بر اساس این سند، این داستان برای خود ابوطلحه اتفاق نیفتاده، بلکه او تنها گزارشگر واقعه از مردی (عن رجل) است که آن مرد می‌تواند ابوجاریه انصاری باشد. اشتباه دیگر در طریق سوم روایت رخ داده که نام پدر اسحاق انصاری، جابر ثبت شده که تصحیف جاریه است. اشتباه سوم، جابه جایی نام اسحاق با پدرش است. چنان که ابن حجر[۹] گفته است اسحاق فرزند ابوجاریه از او روایت می‌کند، همان گونه که فرزند اسحاق، جاریه از وی نقل روایت کرده است. بنابراین، نسب وی جاریة بن اسحاق بن ابی جاریه می‌شود، چنانکه ابن ماکولا[۱۰] جاریة بن اسحاق را روایتگر از جدش ابوجاریه دانسته است. اما با توجه به اسناد دیگر، اسحاق بن جاریه، با جاریة بن اسحاق در اثر جابه جایی نام پدر و پسر اشتباه شده است. با توجه به بررسی‌های انجام شده، طریق روایت به گونه دوم که اسحاق بن جاریه از پدرش از جدش روایت می‌کند، صحیح است.
تفسیر روایت نزول قرآن بر هفت گونه "علی سبعة أحرف" برای توجیه اختلاف قرائات، مورد پذیرش محققان قرار نگرفته[۱۱]، اما براساس این روایت، لهجه‌های مختلف قبائل برای قرائت قرآن تجویز شده است[۱۲].
حدیث دیگر ابوجاریه، گزارش نماز پیامبر بر نجاشی است[۱۳]. او نقل می‌کند: هنگامی که نجاشی در حبشه درگذشت، رسول خدا(ص) فرمود: برادرتان نجاشی درگذشته است، بر او نماز گزارید. دو صف کشیده و بر او نماز خواندیم. برخی منابع، این حدیث ابوجاریه را از دارقطنی نقل کرده‌اند [۱۴]. اما دارقطنی[۱۵] این روایت را از "ابن جاریه انصاری" نه "ابوجاریه انصاری" دانسته و در ادامه و عنوان بعدی که "زید بن جاریه" است، احتمال یکی بودن این دو را داده است. گزارش نماز پیامبر بر نجاشی، از صحابه دیگری همچون ابوهریره نیز نقل شده است[۱۶]. اما در سند مورد نظر، گاه روایت به ابن جاریه[۱۷] یا به مُجمِّع بن جاریه انصاری[۱۸] منتهی می‌شود که این سه مورد، آشکارا می‌تواند یک فرد باشد؛ چنانکه بعضی تصریح کرده‌اند که ابن جاریه، همان مجمع بن جاریه است[۱۹]. بنابراین، هیچ یادی از ابوجاریه در این سند نیست و کسانی که این گزارش را برای ابوجاریه ثبت کرده‌اند، او را با ابن جاریه انصاری اشتباه نموده‌اند.[۲۰]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ بخاری، ج۱، ص۳۸۲.
- ↑ روبانی، ج۲، ص۴۷۲؛ رزاز واسطی، ج۱، ص۱۰۷؛ ابن اثیر، ج۶، ص۴۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۵۳.
- ↑ هیثمی، ج۷، ص۱۵۱.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۰؛ طبری، ج۱، ص۲۷؛ ابن حجر، فتح، ج۹، ص۲۹.
- ↑ بخاری، ج۱، ص۳۸۲؛ احمدبن حنبل، ج۴، ص۳۰؛ طبری، ج۱، ص۲۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۴۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۵۴.
- ↑ رزاز واسطی، ج۱، ص۱۰۷.
- ↑ بخاری، ج۳، ص۶۲.
- ↑ تبصیر المتنبه، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ ابن ماکولا، ج۲، ص۳.
- ↑ جعفر مرتضی عاملی، ص۱۷۶؛ معرفت، ج۲، ص۸۵.
- ↑ معرفت، ج۲، ص۹۸ و ۱۰۴.
- ↑ ابن ماکولا، ج۲، ص۳؛ ابن حجر، تبصیر المتبه، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۵۴.
- ↑ دارقطنی، ج۱، ص۴۴۰.
- ↑ طبرانی، ج۲۲، ص۱۳۶؛ ابن حبان، ج۷، ص۳۶۹.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۱۴۵؛ بخاری، ج۸، ص۴۳۲؛ طبرانی، ج۱۹، ص۴۴۹؛ ابن عدی، ج۲، ص۴۳۷؛ ابن اثیر، ج۵، ص۳۲۵ یا به فلان بن جاریه انصاری احمد بن حنبل، ج۵، ص۳۷۶.
- ↑ ابن ماجه، ج۱، ص۴۹۱؛ مزی، ج۵، ص۳۰۸.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۱۰۴.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «ابوجاریه انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۹۴-۱۹۵.