|
|
| خط ۲۵: |
خط ۲۵: |
|
| |
|
| از این تعبیر استفاده می‌شود که بنیان خانواده از چنان جایگاهی در هستی برخوردار است که با [[تزلزل]] آن گویا [[عرش الهی]] می‌لرزد؛ و این سخن بیانگر اهمیت ویژه این بنیان در [[نظام هستی]] است.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۱۷-۲۱.</ref> | | از این تعبیر استفاده می‌شود که بنیان خانواده از چنان جایگاهی در هستی برخوردار است که با [[تزلزل]] آن گویا [[عرش الهی]] می‌لرزد؛ و این سخن بیانگر اهمیت ویژه این بنیان در [[نظام هستی]] است.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۱۷-۲۱.</ref> |
|
| |
| ==ازدواج در دانشنامه امام رضا==
| |
| [[زناشویی]] و [[همسر]] گرفتن مرد یا [[زن]] به سبب [[عقد]] خاص با شرایط آن. در [[روایت‌ها]] و متون منسوب به [[امام رضا]]{{ع}}، مباحث مختلفی راجع به اهمیت و [[آداب]] [[ازدواج]]، ویژگی‌های همسر [[شایسته]]، [[احکام ازدواج]] و غیر اینها مطرح شده است.
| |
| «ازدواج» مصدر باب افتعال از ماده «ز و ج» است و به معنای صنف و نوع از هر چیزی است. به زن و مردی که با یکدیگر رابطه زناشویی دارند «زوجین» می‌گویند. ازدواج در معنای اسم مصدری یعنی جفت‌جفتی، جفت‌شدگی، زوج‌شدگی و اتصال نیز کاربرد دارد<ref>لسان العرب، ج۲، ص۲۹۲.</ref>. ازدواج با [[نکاح]] تقریباً هم معناست، ولی نکاح به معنای همخوابگی کردن نیز آمده است<ref>فرهنگ معاصر عربی - فارسی، ص۷۱۴.</ref>. در روایت‌های منسوب به امام رضا{{ع}} همچون سایر متون [[اسلامی]]، بیشتر از مشتقات کلمه ازدواج، مثل تزویج و تزوج استفاده شده و واژه نکاح و مشتقات آن نیز به کار رفته است. گاه نیز از عباراتی کنایی مانند این استفاده می‌شود: «از [[سعادت]] مرد آن است که [[جامه]] از زنی سپید بر کشد»<ref>الکافی، ج۵، ص۳۳۵؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۵۸.</ref>.
| |
|
| |
| اهمیت ازدواج به اندازه‌ای است که در [[فقه]] یک کتاب مستقل به آن اختصاص داده و [[احکام شرعی]] مربوط بدان را طرح نموده‌اند. امروزه نیز به غیر از [[فقیهان]] و حقوق‌دانان، جامعه‌شناسان، [[روان‌شناسان]] و اقتصاددانان از ابعاد دیگر به مسأله ازدواج نگریسته و هر یک مباحث مفصلی را از زوایه دید خویش مطرح ساخته‌اند.
| |
| از نظر [[قرآن کریم]]، همسر از [[نعمت‌های الهی]] و [[نشانه]] [[حکمت خداوند]] است<ref>{{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}} «و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>. زن و شوهر از جنس یکدیگر و مکمل هم [[آفریده]] شده‌اند: {{متن قرآن|خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید» سوره روم، آیه ۲۱؛ {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا فَلَمَّا تَغَشَّاهَا حَمَلَتْ حَمْلًا خَفِيفًا فَمَرَّتْ بِهِ فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنْ آتَيْتَنَا صَالِحًا لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ}} «اوست که شما را از تنی یگانه آفرید و از (خود) او همسرش را پدید آورد تا بدو آرامش یابد و چون با او آمیزش کرد، همسرش باری سبک برگرفت آنگاه (چندی) با او به سر آورد تا چون گرانبار شد، خداوند- پروردگارشان- را خواندند که: اگر به ما (فرزند) شایسته‌ای بدهی به یقین از سپاسگزاران خواهیم بود» سوره اعراف، آیه ۱۸۹؛ {{متن قرآن|خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا...}} «شما را از تنی یگانه آفرید سپس از او همسرش را پدید آورد.».. سوره زمر، آیه ۶؛ {{متن قرآن|فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا}} «پدیدآورنده آسمان‌ها و زمین است، برای شما از خودتان همسرانی آفرید» سوره شوری، آیه ۱۱.</ref>. [[هدف از ازدواج]] به دست آوردن [[آرامش]] و سکون<ref>{{متن قرآن|هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا فَلَمَّا تَغَشَّاهَا حَمَلَتْ حَمْلًا خَفِيفًا فَمَرَّتْ بِهِ فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنْ آتَيْتَنَا صَالِحًا لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ}} «اوست که شما را از تنی یگانه آفرید و از (خود) او همسرش را پدید آورد تا بدو آرامش یابد و چون با او آمیزش کرد، همسرش باری سبک برگرفت آنگاه (چندی) با او به سر آورد تا چون گرانبار شد، خداوند -پروردگارشان- را خواندند که: اگر به ما (فرزند) شایسته‌ای بدهی به یقین از سپاسگزاران خواهیم بود» سوره اعراف، آیه ۱۸۹؛ {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}} «و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>، [[بقای نسل]] و فرزندآوری<ref>{{متن قرآن|وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ بَنِينَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللَّهِ هُمْ يَكْفُرُونَ}} «و خداوند از خودتان برای شما همسرانی آفرید و برای شما از همسرانتان فرزندان و فرزندزادگانی پدید آورد و از چیزهای پاکیزه روزیتان داد؛ آیا باز هم آنان به باطل ایمان می‌آورند و به نعمت‌های خداوند ناسپاسی می‌ورزند؟» سوره نحل، آیه ۷۲.</ref>، و گسترش [[روابط]] [[خویشاوندی]]<ref>{{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا وَكَانَ رَبُّكَ قَدِيرًا}} «و اوست که از آب بشری آفرید و او را نسبی و سببی نهاد و پروردگار تو تواناست» سوره فرقان، آیه ۵۴.</ref> است. زوجین برای یکدیگر نقش [[لباس]] برای [[انسان]] برهنه را [[بازی]] می‌کنند<ref>{{متن قرآن|أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَائِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ...}} «آمیزش با زنانتان در شب روزه‌داری برای شما حلال شده است. آنها جامه شما و شما جامه آنهایید.».. سوره بقره، آیه ۱۸۷.</ref>. اساس [[زندگی]] [[زناشویی]] بر [[مودت]] و [[رحمت]] است<ref>{{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}} «و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>. یافتن [[همسر]] [[شایسته]]، مطلوب انسان [[مؤمن]] و مورد درخواست او از [[پروردگار]] است<ref>{{متن قرآن|وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا}} «و آنان که می‌گویند: پروردگارا! به ما از همسران و فرزندانمان روشنی دیدگان ببخش و ما را پیشوای پرهیزگاران کن» سوره فرقان، آیه ۷۴.</ref>.
| |
|
| |
| در [[قرآن شریف]] و روایت‌های [[اسلامی]]، [[دستور]] به تزویج افراد بی‌همسر و تلاش در جهت [[ازدواج]] آنان آمده و [[خداوند]] [[وعده]] رفع تنگنای [[اقتصادی]] بر اثر ازدواج را داده است<ref>{{متن قرآن|وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ}} «و بی‌همسران (آزاد) و بردگان و کنیزان شایسته‌تان را همسر دهید، اگر نادار باشند خداوند از بخشش خویش به آنان بی‌نیازی می‌دهد و خداوند نعمت‌گستری داناست» سوره نور، آیه ۳۲؛ بحار الأنوار، ج۱۰۰، ص۲۱۷.</ref>. افرادی که [[توانایی]] ازدواج ندارند باید [[پاکدامنی]] پیشه کنند و برقراری [[روابط]] [[نامشروع]]، هرگز جایگزین رابطه سالم ازدواج نمی‌گردد<ref>{{متن قرآن|وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ}} «و بی‌همسران (آزاد) و بردگان و کنیزان شایسته‌تان را همسر دهید، اگر نادار باشند خداوند از بخشش خویش به آنان بی‌نیازی می‌دهد و خداوند نعمت‌گستری داناست» سوره نور، آیه ۳۲.</ref>. در [[احادیث]] منقول از [[امام رضا]]{{ع}}، بی‌همسری و [[ترک ازدواج]] برای همیشه، نه تنها فاقد هر گونه [[فضیلت]] دانسته شده، بلکه از آن [[نهی]] نیز شده است<ref>بحار الأنوار، ج۱۰۰، ص۲۱۹- ۳۲۰.</ref>. از طرف دیگر، بی‌مبالاتی و عدم دقت در [[انتخاب همسر]] نیز [[نکوهش]] شده است<ref>الأمالی، صدوق، ص۵۱۹؛ عوالی اللئالی، ج۳، ص۳۱۰.</ref>. [[حضرت]] فرموده است: به شرابخوار دختر ندهید و هر کس چنین کند مانند آن است که دخترش را به [[زنا]] فرستاده است<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۵.</ref>. آن [[قدر]] هم سختگیر نباشیم که با وجود احراز صلاحیت باز [[وسواس]] به [[خرج]] دهیم که در این صورت موجبات [[فتنه]] و [[فساد]] در [[جامعه]] پدید خواهد آمد. [[حضرت رضا]]{{ع}} از [[پدران]] گرامی‌اش از [[پیامبر]]{{صل}} نقل می‌کند که فرمود: «هرگاه کسی که از [[دین]] و [[امانتداری]] او [[راضی]] بودید به [[خواستگاری]] [دخترانتان] آمد، با او وصلت کنید، که اگر چنین نکنید در [[زمین]] فتنه و فسادی فراگیر به وجود آید»<ref>الأمالی، صدوق، ص۵۱۹؛ عوالی اللئالی، ج۳، ص۳۴۰.</ref>. در [[حدیث قدسی]] منقول از امام رضا{{ع}} از [[پدران]] گرامی‌اش آمده است: [[خداوند]] توسط [[جبرئیل]] به [[پیامبر]]{{صل}} [[سلام]] رسانده، می‌گوید: دو شیزگان میوه بر درخت‌اند که اگر رسید دارویی جز چیدن ندارد و الا [[خورشید]] و باد آن را [[فاسد]] می‌سازد. [[دختران]] نیز وقتی به سن [[بلوغ]] نکاحی رسیدند باید [[ازدواج]] کنند و الا دچار [[فتنه]] و [[فساد]] خواهند شد<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۸۹؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۳۳.</ref>.
| |
|
| |
| برای ازدواج تقسیمات گوناگون ذکر شده است. [[فقیهان]] به اعتبار اموری که بر ازدواج عارض می‌شود آن را بر پنج قسم [[واجب]]، [[مستحب]]، [[حرام]]، [[مکروه]] و [[مباح]] تقسیم کرده‌اند. مثلاً وقتی کسی از [[ترک ازدواج]] به حرام می‌افتد، ازدواج بر او واجب است یا ازدواجی که موجب ترک [[تکلیف]] واجب مثل [[تحصیل علم]] واجب یا [[حق]] واجب می‌شود حرام می‌باشد. چنان که اگر ازدواج موجب وقوع شخص در عمل مکروه گردد، مکروه است و اگر [[مصلحت]] فعل و ترک ازدواج هر دو برابر باشد، مباح خواهد بود<ref>العروة الوثقی، ج۵، ص۴۸۰.</ref>.
| |
|
| |
| در کتاب [[فقه]] [[الرضا]]{{ع}}، ازدواج به چهار قسم تقسیم گردیده است: نخست ازدواج دائم که به آن «[[نکاح]] [[میراث]]» اطلاق شده، زیرا در نکاح دائم توارث بین [[زن]] و شوهر وجود دارد. دوم [[ازدواج موقت]] که در آن [[ارث]] وجود ندارد، ولی مهر و [[اجل]] موجود می‌باشد. سوم ازدواج ناشی از [[مالک]] رقبه بودن که در [[نظام]] [[برده‌داری]] وجود داشته و مردی که [[کنیز]] را خریداری می‌کرده می‌توانسته از او [[تمتع]] جنسی برد و فرزنددار شود. چهارم ازدواج ناشی از تحلیل که مالک کنیز، استمتاع از وی را برای دیگری به مدت معلوم [[اباحه]] می‌نموده است. البته در دو صورت اخیر، [[احکام]] استبرا باید رعایت شود تا فرد مطمئن شود که کنیز از دیگری باردار نیست<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۳.</ref>.
| |
| در [[روایت‌ها]] و متون منسوب به [[امام رضا]]{{ع}}، مباحث مختلفی راجع به اهمیت و [[آداب]] ازدواج، ویژگی‌های [[همسر]] [[شایسته]]، [[احکام ازدواج]] و غیر اینها مطرح شده است. در بخش آداب ازدواج قبل از هر چیز باید کسی که [[اراده]] [[ازدواج]] دارد به [[خداوند]] [[توسل]] جوید و از او [[طلب]] خیر کند، دو رکعت [[نماز]] بخواند و دست به [[دعا]] بردارد و بگوید: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنِّي أُرِيدُ التَّزْوِيجَ فَسَهِّلْ لِي مِنَ النِّسَاءِ أَحْسَنَهُنَّ خُلُقاً وَ خَلْقاً وَ أَعَفَّهُنَّ فَرْجاً وَ أَحْفَظَهُنَّ نَفْساً فِيَّ وَ فِي مَالِي وَ أَكْمَلَهُنَّ جَمَالًا وَ أَكْثَرَهُنَّ أَوْلَاداً}}<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۴.</ref>. [[بدیهی]] است دعا در [[مشاهد مشرفه]] [[اهل بیت]]{{عم}}که [[واسطه فیض]] الهی‌اند تأثیر بیشتر دارد و [[کرامات]] آن بزرگواران دلیل این مدعاست<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۲۸۲؛ بحار الأنوار، ج۴۹، ص۳۳۰.</ref>.
| |
|
| |
| مناسب است ازدواج همراه با تشریفات و [[مراسم]] ویژه انجام پذیرد. از جمله اینکه [[مراسم عقد]] در حضور عده‌ای صورت گیرد و قبل از انشای [[عقد]]، خطبه‌ای مشتمل بر [[حمد]] و [[ثنای الهی]] و [[شهادت]] به [[یگانگی]] [[پروردگار]] و [[رسالت پیامبر]]{{صل}}، و [[دعای خیر]] و [[برکت]] برای طرفین ایراد گردد<ref>العروة الوثقی، ج۵، ص۴۷۸.</ref>. همچنین [[خواستگاری]] از [[مستحبات]] [[نکاح]] به شمار می‌رود، چنان که در مراسم تزویج [[ام‌حبیبه]]، [[خواهر]] [[مأمون]]، به [[حضرت رضا]]{{ع}} صورت پذیرفت<ref>إثبات الوصیة، ص۲۱۲.</ref>. از جمله تشریفات ازدواج، [[اطعام]] و مهمانی است. [[امام رضا]]{{ع}} از [[پیامبر گرامی]]{{صل}} نقل می‌کند: اطعام و مهمانی به هنگام ازدواج از شیوه‌ها و [[سنن]] [[پیامبران]] است<ref>الکافی، ج۵، ص۳۶۷؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۹۴.</ref>. از دیگر [[آداب]] ازدواج، برگزاری مراسم آن، شب هنگام است.؛ چراکه [[هدف ازدواج]] [[آرامش]] است و خداوند شب را مایه آرامش قرار داده است. در [[سخن امام رضا]]{{ع}} آمده است: همانا خداوند شب را آرامش و [[زن]] را آرامش قرار داد و ازدواج در شب و [[غذا]] دادن از [[سنت]] است<ref>التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۳۷۱: تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۱۸؛ وسائل الشیعة، ج۱۷، ص۸۰؛ ج۲۰، ص۹۱.</ref>.
| |
| همچنین مطابق فرمایش امام رضا{{ع}} اهدای [[هدیه]] (ولو بخشی از مهر باشد) از سوی [[همسر]] به زن به هنگام [[عروسی]] و در مراسم زفاف، از آداب ازدواج به شمار می‌رود<ref>وسائل الشیعة، ج۲، ص۲۵۵؛ الکافی، ج۵، ص۴۱۳.</ref>. از امام رضا{{ع}} نقل شده است: هنگام [[عروسی]] وقتی زوجه به [[خانه]] شوهر در آمد، وی موهای جلوی سر همسرش را بگیرد و رو به [[قبله]] کند و این [[دعا]] را بخواند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ بِأَمَانَتِكَ أَخَذْتُهَا وَ بِمِيثَاقِكَ اسْتَحْلَلْتُ فَرْجَهَا اللَّهُمَّ فَارْزُقْنِي مِنْهَا وَلَداً مُبَارَكاً سَوِيّاً وَ لَا تَجْعَلْ لِلشَّيْطَانِ فِيهِ شِرْكاً وَ لَا نَصِيباً}}<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۵.</ref>.
| |
|
| |
| در باب [[اخلاق]] [[ازدواج]]، [[حسن معاشرت]] شرط [[زندگی]] [[زناشویی]] است و [[قرآن شریف]] بدان [[دستور]] داده، می‌فرماید: {{متن قرآن|عَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ}}<ref>«و با آنان شایسته رفتار کنید» سوره نساء، آیه ۱۹.</ref>. حسن معاشرت، نخستین [[تکلیف]] از [[تکالیف]] متقابل زوجین است که به محض انعقاد رابطه زوجیت برقرار می‌شود. در سخن [[پیامبر گرامی]]{{صل}} نیز آمده که [[کامل‌ترین]] [[مؤمنان]] از حیث [[ایمان]] خوش خلق‌ترین آنهاست و [[شایسته‌ترین]] شما آنهایی هستند که با زنانشان خوش‌رفتارترند<ref>الأمالی، طوسی، ص۳۹۲؛ وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۱۵۷.</ref>. دستور به [[خوش‌رفتاری]] ویژه مردان نیست. [[زنان]] نیز باید با شوهر خود حسن معاشرت داشته باشند،؛ چراکه [[جهاد]] [[زن]]، خوب [[شوهرداری]] است<ref>وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۲۳؛ ج۲۰، ص۱۶۳، ۲۲۱.</ref>. حسن معاشرت، دامنه‌ای گسترده دارد و برقراری رابطه جنسی، بخشی از آن محسوب می‌گردد. ترک رابطه جنسی اگر به قصد ایذای [[همسر]] باشد، به هر مقدار [[ممنوع]] است، ولی اگر به دلیل [[بیماری]] یا [[نابسامانی]] [[روحی]] باشد، باز هم بیش از چهار ماه ممنوع می‌باشد. برقراری رابطه جنسی در مورد زوجین [[جوان]] اهمیت بیشتری می‌یابد، ولی [[اذن]] زوجه، تکلیف را بر می‌دارد<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۲۵۶؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۱۴۰.</ref>.
| |
| مردی که چند همسر دارد باید در [[رفتار]] خویش میان آنان [[عدالت]] را برقرار سازد، اگرچه در [[قلب]] خود ممکن است یکی را بر دیگری ترجیح دهد<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۲۲؛ وسائل الشیعة، ج۳۱، ص۳۴۱.</ref>. اگر مرد بعد از ازدواج دیوانه شد چنان که [[جنون]] کامل پیدا کرده، به گونه‌ای که اوقات [[نمازها]] را تشخیص نمی‌دهد، بهتر است زن از او جدا شود و [[نکاح]] را فسخ نماید، ولی اگر اوقات [[نماز]] را تشخیص می‌دهد، بهتر است [[زن]] [[بردباری]] کند و با او بسازد<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۷.</ref>.
| |
|
| |
| در جریان همسریابی، ملاک ارزش‌گذاری، [[ایمان]] و [[پاکدامنی]] است<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۸۹؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۲۳؛ الجواهر السنیة، ص۱۱۶.</ref>. [[همسر]] [[شایسته]] هم [[جمال]] ظاهری دارد (مثل سفید پوست بودن و سایر ویژگی‌های جسمی)<ref>الکافی، ج۵، ص۳۳۵.</ref> و هم جمال [[معنوی]]. ولی تعلق به [[طبقه اجتماعی]] خاص از نظر [[امام رضا]]{{ع}} ملاک [[برتری]] نیست؛ لذا [[پیشوایان معصوم]]{{عم}} با [[کنیزان]] از دواج می‌کردند<ref>وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۵۴.</ref>. در کتاب [[فقه]] [[الرضا]]{{ع}} چنین آمده که [[زنان]] در [[ارتباط]] با [[ازدواج]] دسته‌های گوناگون دارند: اول زنی که شوهر خود را [[دوست]] دارد، به اندازه‌ای که به او [[عشق]] می‌ورزد. دوم زنی که مانند [[هلال]] هنگام تجلی خویش، [[ظهور]] می‌کند (و فقط از امتیاز [[زیبایی]] برخوردار است). سوم هم زنی که همچون شب تاریک، [[تنفر]] زا و ظلمانی جلوه‌گر می‌شود. پس [[خوشبخت]] کسی است که به همسر شایسته دسترس یابد و آن کس که همسری [[ناشایست]] برگزیند حقیقتاً گرفتار گشته است. [[شایسته‌ترین]] همسر، ولود و [[دود]] (بچه‌زا و [[مهربان]]) است که [[یار]] و [[یاور]] شوهر خویش در امر [[دنیا]] و [[آخرت]] می‌باشد. اما همسر نازا که نه زیبایی دارد و نه [[اخلاق نیکو]] و نه یاور همسر در [[امور خیر]] است یا همسری که پر سر صدا و جنجالی است و همواره درگیر می‌شود، بدگو و [[بهتان]] زننده است، [[لطف]] بسیار شوهر را کم می‌شمارد و عطای کم را نمی‌پذیرد، شایسته همسری نیست و نباید [[فریب]] وی را خورد. امام رضا{{ع}} از [[پیامبر]]{{صل}} نقل می‌کند که فرمود: «از [[خضراء]] الدمن بپرهیزید! گفته شد: خضراء الدمن کیست ای [[رسول خدا]]؟ [[حضرت]] پاسخ گفت: زنی [[نیکو]] در رویشگاهی بد»<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۴.</ref>. از آنجا که [[بقای نسل]] و ازدیاد [[جمعیت]] یکی از اهداف مهم ازدواج است، ولود بودن یا سهولت در فرزندآوری از ویژگی‌های مورد تأکید امام رضا{{ع}} در فرایند [[انتخاب همسر]] است<ref>وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۵۴.</ref>.
| |
| از ویژگی‌های همسر شایسته در [[سخنان امام رضا]]{{ع}} داشتن [[اخلاق]] نیکوست. [[امام]] فرد را از تزویج دختر خویش به [[مرد]] [[بداخلاقی]] که به [[خواستگاری]] آمده بود بر [[حذر]] داشت<ref>الکافی، ج۵، ص۵۶۳؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۸۱.</ref>. در نگاه [[امام هشتم]]، سرمایه‌ای بالاتر از [[همسر]] [[شایسته]] نیست؛ همسری که شوهر با نگاه به او شاد گردد و غم‌ها از دلش زدوده شود و در غیاب وی [[حافظ]] خویشتن و [[دارایی]] شوهرش باشد<ref>وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۳۹.</ref>. بدین ترتیب، از نظر [[اسلام]]، [[تشکیل خانواده]] سالم و [[ازدواج]] موفق، سرمایه‌ای [[ارزشمند]] و ثروتی پایان‌ناپذیر است که هیچ یک از [[نعمت‌های الهی]] به پای آن نمی‌رسد.
| |
|
| |
| درباره [[احکام ازدواج]]، سخنانی از [[امام رضا]]{{ع}} مربوط به شکل‌گیری [[نکاح]] و آثار آن به دست ما رسیده است که در ذیل به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
| |
| رکن اساسی [[عقد]] نکاح همچون سایر [[عقود]]، قصد انشا است که از سوی هر دو طرف باید تحقق پذیرد. قصد انشاء، [[اراده]] خلاقه‌ای است که با ابراز آن به طور همزمان، علقه [[زناشویی]] ایجاد می‌گردد. هر عاملی که قصد انشا را منتفی سازد، موجب عدم تحقق نکاح خواهد بود. در سخن منقول از امام رضا{{ع}} آمده است: کسی که از روی [[مزاح]] و [[شوخی]]، صیغه عقد نکاح را واقع ساخته و قصد جدی نداشته باشد، به همسری در نیامده است<ref>الکافی، ج۵، ص۵۶۳؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۳۰۱.</ref>. آنچه در تحقق نکاح و [[صحت]] آن ملاک است، قصد [[واقعی]] طرفین است؛ لذا [[اشتباه]] در نام همسر هنگام عقد، چنانچه مصداق خاص مد نظر طرفین باشد، ایرادی ندارد<ref>الکافی، ج۵، ص۵۶۲؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۲۹۷.</ref>. همچنین شرط [[درستی]] عقد نکاح، [[رضایت]] و [[تمایل]] درونی دو طرف عقد می‌باشد که البته این رضایت ممکن است در حین عقد وجود نداشته و پس از آن از طریق گفتار یا [[رفتار]] ابراز شود<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۸؛ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۷۲؛ تهذیب الأحکام، ج۵، ص۴۲۶.</ref>.
| |
| [[پدر]] بر [[کودک]] خویش [[ولایت]] دارد و در صورتی که ازدواج قبل از رسیدن به سن [[بلوغ]]، به [[مصلحت]] فرزند باشد، [[ازدواج]] انجام یافته از سوی [[پدر]] [[نفوذ]] [[حقوقی]] دارد و فرزند پس از بلوغ، [[حق]] برهم زدن آن را نخواهد داشت<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۸؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۲۷۵، ۲۷۶؛ جواهر الکلام، ج۲۹، ص۱۹۷؛ مستند الشیعة، ج۱۶، ص۱۲۵؛ مستمسک العروة، ج۱۴، ص۴۴۸. </ref>. در [[سخن امام رضا]]{{ع}} ازدواج دوشیزه بدون [[اذن]] ولی خویش مورد [[نهی]] است، هر چند به سن [[رشد]] رسیده باشد و هر چند [[ازدواج موقت]] باشد، بلکه ازدواج ثیبه نیز بدون اطلاع و کسب اذن از بزرگ‌ترها مطلوب نیست<ref>الاستبصار، ج۳، ص۲۳۴؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۳۳- ۳۴، ج۲۰، ص۲۷۲، ۲۷۶.</ref>. در مورد ازدواج دختر باکره، [[سکوت]] وی (در شرایط خاص و با وجود قرائن) نشانه [[رضایت]] او تلقی گردیده و [[تصمیم]] مستقل [[زن]] ثیبه در مورد ازدواج خویش نافذ تلقی گردیده است<ref>الکافی، ج۵، ص۳۹۴؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۲۷۴.</ref>.
| |
|
| |
| در رسیدگی [[قضایی]] به دعوای زوجیت، چنان چه مردی ادعا کند با زنی ازدواج کرده و آن زن [[انکار]] نماید، قول زن مقدم است، مگر آنکه مرد از طریق [[شهود]]، دعوای خود را [[اثبات]] نماید<ref>الکافی، ج۵، ص۵۶۳؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۲۹۹- ۳۰۰.</ref>. به همین ترتیب، زنی که خود را مجرد معرفی می‌کند و اظهار می‌دارد که در حباله [[نکاح]] دیگری نیست، گفته او مورد پذیرش است و مردی که می‌خواهد با وی ازدواج کند به احتمال خلاف اعتنا نکند<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۲۵۳؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۳۲.</ref>.
| |
| [[احکام ازدواج]] میان [[انسان‌ها]] در بین حیوانات وجود ندارد. [[امام رضا]]{{ع}} راجع به ازدواج کبوترها که با دختر و [[مادر]] خویش در می‌آمیزند فرمود: «در آنچه بین حیوانات است اشکالی نیست»<ref>الکافی، ج۶، ص۵۴۸؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۵۲۱.</ref>. در کتاب‌های [[فقهی]]، بخشی از مباحث مربوط به ازدواج، به اسباب [[تحریم]] یا موانع نکاح اختصاص دارد و آن اموری است که وجود آنها باعث عدم امکان ازدواج می‌شود و نکاح با وجود آن امور [[باطل]] تلقی می‌گردد. قرابت‌های نسبی، سببی و رضاعی از جمله آن امورند<ref>شرائع الإسلام، ج۲، ص۲۲۴.</ref>.
| |
|
| |
| درباره عده [[نکاح]]، یعنی مدتی که [[زن]] باید پس از انقضای نکاح نخست از [[ازدواج]] جدید خودداری کند، از [[امام رضا]]{{ع}} چنین نقل شده که [[بانوان]] باید به [[احکام شرعی]] مربوط به عده به ویژه مدت آن پایبند باشند،؛ چراکه ازدواج هنگامی که زن در عده نکاح مردی دیگر است [[باطل]] بوده و پیامدهای گاه جبران‌ناپذیر از نظر [[شرعی]] دارد. اگر تقاضای ازدواج از سوی مردی در [[زمان]] عده زن مطرح شد، وی باید از تن دادن به نکاح در مدت مزبور خودداری کند<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۶۲.</ref>.
| |
| درباره سایر موانع نکاح نیز سخنانی از امام رضا{{ع}} به دست ما رسیده است. در یک [[روایت]] منقول از امام رضا{{ع}} آمده که ازدواج دائم از سوی [[مرد]] [[مسلمان]] [[آزاد]] با بیش از دو زن از [[اهل کتاب]] ([[یهودی]] و [[نصرانی]]) یا دو زن از [[کنیزان]] روا نیست<ref>جواهر الکلام، ج۳۰، ص۶، ۷.</ref>. چنان که ازدواج دائم با بیشتر از چهار زن آزاد مسلمان مجاز نمی‌باشد. همچنین بردگان نمی‌توانند بیش از دو زن آزاد یا چهار [[کنیز]] داشته باشند<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۵.</ref>.
| |
| [[حضرت]] فرموده است: مردی که با یک زن رابطه زوجیت موقت یا دائم دارد، تا زمانی که زوجیت باقی است نمی‌تواند با [[خواهر]] همسرش ازدواج کند، هر چند ازدواج دوم موقت باشد<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۲۵۹؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۲۰.</ref>. همچنین مرد نمی‌تواند با دختر زنی که با وی همبستر شده ازدواج کند<ref>الکافی، ج۵، ص۴۳۳؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۴۶۶.</ref>. ازدواج مرد با قابله خود که او را هنگام [[تولد]] از مادرش گرفته [[حرام]] نیست<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۵۵؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۵۰۲.</ref>. ازدواج مرد با [[مادر]] ناتنی [[همسر]] خویش پس از فوت [[پدر]] زن ایرادی ندارد، زیرا رابطه مصاهره بین داماد و مادر تنی زن برقرار شده است<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۵۰؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۴۶۷، ۴۷۲.</ref>. چنان که ازدواج مرد با دختری که از مادر ناتنی او (زوجه دیگر پدرش) شیر کامل خورده جایز است<ref>الکافی، ج۵، ص۳۲۷؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۳۹۰.</ref>. همچنین [[حکم]] [[ربیبه]] در [[ازدواج موقت]] نیز جریان دارد. یعنی مرد هرگز نمی‌تواند با دختر زنی که در حباله [[نکاح موقت]] او بوده (البته به شرط وقوع نزدیکی) [[ازدواج]] کند<ref>الکافی، ج۵، ص۴۲۲؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۴۵۷.</ref>.
| |
|
| |
| ازدواج [[مسلمان]] با [[زنان]] [[اهل کتاب]]، مورد [[اختلاف]] است. برخی آن را مطلقاً مجاز می‌شمرند، برخی به طور مطلق [[باطل]] می‌دانند و برخی هم بین ازدواج دائم و موقت فرق می‌گذارند<ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص۲۸.</ref>. در یک [[روایت]] منقول از [[امام رضا]]{{ع}} ازدواج با زنان [[یهودی]]، [[مسیحی]] و زرتشتی مجاز و در روایت دیگری با وجود زنان مسلمان، چنین ازدواجی [[مکروه]] دانسته شده است<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۲۵۶؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۲۶، ۳۸.</ref>. روایت سوم، بین انواع اهل کتاب فرق گذاشته و از میان سه [[مذهب]] مذکور، ازدواج با [[زن]] زرتشتی غیر مجاز اعلام گردیده است<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۲۵۶؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۳۷.</ref>. در سخنی از امام رضا{{ع}} آمده است: ازدواج یک مسلمان با زن یهودی یا [[نصرانی]]، مستلزم فرو کاستن [[ارزش]] و پایین آوردن جایگاه یک مسلمان است<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۵.</ref>. از برخی [[روایت‌ها]] ممکن است استفاده شود که ازدواج مسلمان به هر شکل با زن مسیحی مجاز نیست<ref>الکافی، ج۵، ص۳۵۷؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۵۳۴.</ref>. در صورتی که ازدواج با اهل کتاب مجاز نباشد، اگر زوجین مثلاً مسیحی نخواهد بود و حتی اگر شوهر بعداً نیز [[اسلام]] آورد باید [[عقد]] [[تجدید]] شود<ref>الکافی، ج۵، ص۳۳۴؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۵۴۲.</ref>.
| |
| چنانچه زن و شوهر از یکدیگر [[طلاق]] گیرند و جدا شوند، سپس زن با مرد دیگری ازدواج کند و از وی دختری آورد، [[فرزندان]] زن از شوهر اول می‌توانند با فرزندان وی از شوهر دوم ازدواج کنند، هر چند از برخی روایت‌ها [[کراهت]] آن استفاده می‌شود<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۵۳؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۴۷۴- ۴۷۵.</ref>. کسی که زوجه دائمه دارد می‌تواند با [[اذن]] او رابطه جنسی با [[کنیز]] داشته باشد البته اگر [[مالک]] کنیز هم [[اذن]] داده باشد<ref>الکافی، ج، ص۴۶۳؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۴۰- ۴۱.</ref>.
| |
| زنی که در قید زوجیت و حباله [[نکاح]] مردی است، مادام که رابطه [[زناشویی]] باقی است نمی‌تواند با مرد دیگری [[ازدواج]] کند، هر چند ازدواج اول به صورت موقت و پنهانی و ازدواج دوم آشکارا و در [[ملأ]] صورت گرفته باشد<ref>قرب الإسناد، ص۳۶۱؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۳۳.</ref>. [[زن]] پس از پایان مدت در [[نکاح موقت]]، مادامی که در عده است [[حکم]] زوجه را دارد و لذا شوهر نمی‌تواند در این [[زمان]] با [[خواهر]] او ازدواج نماید<ref>الکافی، ج۵، ص۴۳۱؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۴۸۰.</ref>.
| |
|
| |
| در مورد [[ازدواج موقت]]، طرفین باید نسبت به [[احکام]] آن [[آگاهی]] یابند<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۲۹۲؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۸.</ref>، صیغه [[شرعی]] خوانده شود، مدت کاملاً معلوم باشد و به احکام مربوط به عده نکاح پایبند باشند تا به [[حرام]] [[الهی]] در نیفتند<ref>الکافی، ج۵، ص۴۶۶؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۳۱.</ref>. در مورد عدد [[متعه]] نیز گرچه [[علی]] الاصول عدد خاصی لحاظ نگردیده، [[امام رضا]]{{ع}} بر اساس [[احتیاط]] [[دستور]] می‌دهد عدد چهار را در مورد ازدواج موقت نیز مراعات کنند<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۲۵۹؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۲۰.</ref>. برخی از [[فقیهان]] مقصود از احتیاط را رعایت شرایط [[تقیه]] و [[پرهیز]] از اطلاع [[مخالفان]] دانسته‌اند<ref>جواهر الکلام، ج۳۰، ص۸.</ref>.
| |
| درباره [[صحت]] شرط توارث در نکاح موقت میان فقیهان [[اختلاف]] نظر وجود دارد، ولی در [[روایت]] صحیح از امام رضا{{ع}} نکاح موقت به دو قسم همراه با [[میراث]] و بدون میراث تقسیم گردیده و قسم نخست در صورتی است که طرفین به [[صراحت]] شرط توارث کرده باشند<ref>الکافی، ج۵، ص۴۶۵؛ وسائل الشیعة، ج۲۶، ص۲۳۰.</ref>. در ازدواج موقت به طور ضمنی این شرط هست که زن در [[شهر]] خودش می‌ماند و لذا شوهر موقت نمی‌تواند وی را [[اجبار]] به انتقال از شهر خویش نماید<ref>الکافی، ج۵، ص۴۶۷؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۷۷.</ref>.
| |
| درباره شروط ضمن [[عقد]] نکاح طرفین آزادند هر نوع شرطی را در ضمن [[عقد]] [[نکاح]] مطرح سازند و از این طریق نیازهای مد نظر خویش را که طبق [[احکام]] نخستین [[شرعی]] راه‌حلی ندارد برطرف سازند، ولی این [[آزادی]] تا جایی است که مخالف با احکام الزامی [[شارع]] نباشد. مثلاً در [[سخن امام رضا]]{{ع}} آمده که شرط عدم توارث در نکاح دائم پذیرفته نیست، چنان که شرط جلو‌گیری از بارداری ([[عزل]]) نیز در نکاح مزبور روا نمی‌باشد<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۳۷۵؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۳۰۲.</ref>. ولی در مثال دیگر شخصی که می‌خواهد [[کنیز]] خود را به [[ازدواج]] مردی [[آزاد]] در آورد و زمام جدایی بین آنها را در [[اختیار]] بگیرد، می‌تواند ضمن عقد به صورت شرط نتیجه شرط کند که از طرف شوهر [[وکیل]] باشد هر وقت خواست [[زن]] را مطلقه سازد<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۳۴۱؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۱۸۳.</ref>.
| |
|
| |
| در مورد مهر نیز مطالبی را در سخنان منسوب به [[امام رضا]]{{ع}} [[مشاهده]] می‌کنیم: مهریه می‌تواند هر شیء دارای [[ارزش]]، اعم از عین معین، کلی در [[ذمه]] یا عمل دارای مالیت مثلاً کار برای مدت معین یا حتی [[آموزش]] یک [[سوره]] از [[قرآن]] باشد<ref>مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۵۹.</ref>.
| |
| مهریه با رقم بالا نیز [[علی]] الاصول جایز است، ولی شیربها که مبلغی برای [[پدر]] دختر در ازای تزویج او قرار می‌دهند [[نفوذ]] شرعی ندارد<ref>الکافی، ج۵، ص۳۸۴؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۲۶۳.</ref>. سبک بودن مهریه شرعاً مطلوب است و [[مستحب]] است [[میزان]] آن پانصد [[درهم]] باشد، چنان که [[مهریه]] [[زنان پیامبر]]{{صل}} همین مقدار بوده و [[حضرت رضا]]{{ع}} مهریه [[ام‌حبیبه]]، [[خواهر]] [[مأمون]]، را در [[مراسم]] ازدواج پانصد درهم قرار داد<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۴؛ إثبات الوصیة، ص۲۱۲.</ref>. زن به محض انعقاد ازدواج [[مالک]] مهر می‌گردد، ولی استقرار آن مشروط به نزدیکی است. در روایتی از امام رضا{{ع}} آمده است: اگر مرد خصی با زنی ازدواج دائم کند و پس از وقوع نزدیکی او را [[طلاق]] دهد، [[حق]] [[رجوع]] به هیچ قسمتی از مهر را که قبلاً پرداخت کرده ندارد<ref>قرب الإسناد، ص۳۸۸؛ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۲۲۸.</ref>.
| |
| [[نکاح]] [[فضولی]] صحیح است و اگر چند [[عقد]] به طور فضولی در مورد یک [[زن]] منعقد شده باشد، وی در [[گزینش]] هر یک [[حق]] [[انتخاب]] خواهد داشت بنابر این، اگر چند نفر، دختری را قبل از رسیدن به سن [[بلوغ]] به [[ازدواج]] فرزند خود در آورده باشند، وی پس از بلوغ امکان خواهد داشت هر یک را انتخاب کند و بر [[رضایت]] اعلام شده او پیش از بلوغ اثری مترتب نیست<ref>الکافی، ج۵، ص۳۹۷؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۲۸۲.</ref>.
| |
|
| |
| [[شهادت]] دادن [[زنان]] به [[تنهایی]] در مواردی پذیرفته است که مردان نمی‌توانند به طور معمول در آن موارد [[تحمل]] شهادت کنند، ولی شهادت آنان در مورد ازدواج چنان چه در کنار شهادت یک مرد قرار گیرد مسموع خواهد بود<ref>الکافی، ج۷، ص۳۹۱؛ وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۳۵۲.</ref>. در مورد [[عیوب]] نکاح و خیار تدلیس، از [[امام رضا]]{{ع}} نقل شده که [[جنون]] موجب حق فسخ است. همچنین هرگاه خصی (مردی که خصیه او را کشیده باشند) با زنی که [[جاهل]] به وضعیت اوست ازدواج کند، در حالی که خود را سالم معرفی می‌کند، زن حق فسخ دارد و مرد به دلیل پوشاندن واقع و تدلیس صورت گرفته، [[تعزیر]] می‌گردد. چنان چه نزدیکی صورت نگرفته باشد، نیمی از مهر را می‌پردازد و زن هم عده‌ای نگه نخواهد داشت. البته اگر زن [[راضی]] باشد، می‌تواند به [[زندگی]] ادامه دهد و پس از آن دیگر نمی‌تواند از حق فسخ استفاده کند<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۷.</ref>. در مورد مرد عنین که [[توانایی]] جنسی ندارد، چنان چه زن از [[واقعیت]] بی‌اطلاع باشد، یک سال برای معالجه به وی [[فرصت]] می‌دهند. اگر معالجه شد، همچنان [[همسر]] اوست و الا زن حق فسخ دارد و نصف مهر را می‌گیرد، بدون آنکه عده‌ای نگه دارد. البته اگر بدان وضعیت رضایت داد، دیگر حق فسخ نخواهد داشت.
| |
| به همین ترتیب، اگر زن دارای [[بیماری]] قَرَن یا عَفَل باشد (زائده‌هایی در [[فرج]] که مانع نزدیکی می‌گردد) یا [[مبتلا]] به [[بیماری]] پیسی (بَرَص) یا دیوانگی باشد، مرد می‌تواند در صورت [[ظهور]] این [[بیماری‌ها]] [[نکاح]] را فسخ کند، بدون آنکه نیازی به [[طلاق]] باشد<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۳۷- ۲۳۸.</ref>.<ref>[[سید حسن وحدتی شبیری|وحدتی شبیری، سید حسن]]، [[ازدواج - وحدتی شبیری (مقاله)|مقاله «ازدواج»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۱۱۰-۱۱۹.</ref>
| |
|
| |
|
| ==[[تحکیم روابط زناشویی]]== | | ==[[تحکیم روابط زناشویی]]== |
