سیره نظامی حضرت فاطمه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۹ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۱۶

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث حضرت فاطمه زهرا است. "سیره نظامی حضرت فاطمه" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سیره نظامی حضرت فاطمه در حدیث - سیره نظامی حضرت فاطمه در معارف و سیره فاطمی

حضور در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و نظامی

از جمله قلمروهای الگوبخشی سیره حضرت فاطمه(س) زندگی اجتماعی و سیاسی آن حضرت است. حیات اجتماعی بانوی اسلام در این بُعد نیز برای شیفتگان مکتبش بسیار درس‌آموز است. او همان‌گونه که در ابعاد مختلف علمی، اخلاقی، عبادی، تربیتی و سایر کمالات انسانی و ارزش‌های دینی پیشگام بود، در مسائل سیاسی و اجتماعی نیز انسانی ممتاز و چهر‌ه‌ای فعال به شمار می‌رفت.

فاطمه(س) گرچه در شرایط عادی، بانویی خانه‌دار بود و دور از مردان بیگانه زندگی می‌کرد و تمایل نداشت حتی مردی نابینا کنار او بنشیند و با او هم‌سخن شود، اما این بدان معنا نیست که دختر پیامبر(ص) از مسئولیت‌های اجتماعی خویش غافل بوده و خود را در برابر جامعه و مسائلی که در آن می‌گذرد مسئول نمی‌دانسته است.

حضرت زهرا(س) هرگز در یک نقطه از ابعاد زندگی توقف نداشت و به یک مرحله و یک بُعد از ابعاد آن هر چند مهم، اکتفا نکرد؛ چراکه نه اسلام را محدود به بعد عبادی و فردی‌اش می‌دانست و نه رسالت و مسئولیت زن را تنها در خانه‌داری و تربیت فرزند. از این رو، به موازات اهتمام به مسائل خانه و خانواده و نیز مسائل عبادی، مسائل اجتماعی و مبارزاتی و سیاسی جامعه نیز برایش مطرح و با ارزش بود. او این رهنمود هشدار دهنده را از پدر بزرگوارش شنیده بود که: "هر کس صبح کند در حالی که اهتمامی به امور مسلمانان نداشته باشد، مسلمان نیست"^[۱].

بدین روی، فاطمه(س) در زندگی اجتماعی خویش اهتمامی وافر به حل و فصل امور مسلمانان و رفع دردمندی‌ها و نیازمندی‌ها از زندگی آنان داشت^[۲].

نظامی

در طول نه سال زندگی مشترک فاطمه و علی(ع) بیش از شصت برخورد نظامی بین پیامبر(ص) و مخالفان رخ داد که علی(ع) در بسیاری از آنها حضور داشت. حضرت زهرا(س) در این مدت، ضمن ایفای مسئولیت سنگین خانه‌داری و فرزندداری، در مواقع لازم با حضور در میدان‌های نبرد به یاری رزمندگان اسلام می‌شتافت و کارهای خدماتی و امدادی انجام می‌داد. به عنوان نمونه:

در میدان جنگ احد حضور یافت و به مداوای زخم‌های پدر پرداخت که به شدت مجروح شده بود. علی(ع) با سپر آب می‌آورد و فاطمه(س) زخم‌های رسول الله را می‌شست. خون بند نمی‌آمد. فاطمه(س) قطعه حصیری را آتش زد و خاکستر آن را بر زخم نهاد و آن را بست^[۳]. سپس شمشیر‌های پیامبر(ص) و علی(ع) را شست^[۴]. در این نبرد، فاطمه(س) همراه صفیه خواهر حمزه سیدالشهداء، کنار پیکر مثله شده این فرمانده دلاور نشست و گریست. پیامبر(ص) هم با گریه آنان گریست. آن‌گاه رسول خدا(ص) به آنان مژده داد که حمزه در آسمان‌های هفت‌گانه، شیر خدا و شیر رسول خدا خوانده می‌شود^[۵].
نام‌گذاری یکی از مساجد هفت‌گانه منطقه خندق به نام مسجد حضرت فاطمه(س) نشان و یادگاری از حضور آن حضرت در جنگ سرنوشت‌ساز خندق است. در یکی از روزهای این جنگ فاطمه(س) قطعه نانی برای پیامبر(ص) آورد و گفت: «برای کودکان نان پختم، این را هم برای شما آوردم». رسول خدا(ص) فرمود: «دخترم! این اولین غذایی است که پس از سه روز از دهان پدرت فرو می‌رود»^[۶].
چون جعفر بن ابی‌طالب در نبرد موته به شهادت رسید، رسول خدا(ص) برای دلداری همسر و فرزندانش به خانه او رفت. حضرت فاطمه(س) با شنیدن صدای گریه از خانه جعفر بدان جا رفت و با بقیه زنان هم ناله شد و می‌گفت^[۷]: «وای پسر عموی من، وای» رسول خدا(ص) به فاطمه(س) فرمود: «خانواده جعفر به عزاداری مشغولند، غذایی برای آنان تهیه کن». فاطمه(س) سه روز غذای خانواده شهید را تهیه کرد که این عمل، سنت بنی‌هاشم شد.
فاطمه(س) در فتح مکه نیز حضور داشت و به پدر و همسرش کمک می‌کرد^[۸]. در جریان بیعت زنان مشرک با پیامبر(ص) نیز حضور داشت^[۹].

بدین ترتیب زندگی فاطمه(س) همان‌گونه که در ابعاد فردی، عبادی، اخلاقی و تربیتی حجت است، در ابعاد اجتماعی، سیاسی و نظامی نیز حجت و درس‌آموز است. او به همگان آموخت که درباره مسائل مختلف فردی و اجتماعی چگونه موضع بگیرند و نیز آموخت که در مواردی که ضرورت ایجاب کند، با حفظ معیارها و ضوابط مذهبی می‌توان به میدان اجتماعی پا نهاد و حتی وارد عرصه کارزار شد و به یاری رزمندگان شتافت. همچنین نشان داد که زن مسلمان باید در عرصه سیاسی، آن‌گاه که تشخیص دهد، حق به انزوا و فراموشی سپرده شده و مردم، راه انحراف در پیش گرفته‌اند، به دفاع از حق بپردازد و با پرچمداران باطل به ستیز برخیزد و در این راه تا سرحد شهادت پیش رود^[۱۰].

جستارهای وابسته

منابع

رفیعی، علی، درآمدی بر سیره فاطمی

پانویس

↑ « مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ»؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۵۵۹.
↑ رفیعی، علی، درآمدی بر سیره فاطمی، ص۱۴۷.
↑ مغازی، ج۱، ص۲۴۹ - ۲۵۰.
↑ سیره ابن هشام، ج۳، ص۱۰۶.
↑ مغازی، ج۱، ص۲۹۰.
↑ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۱، ص۲۹؛ طبقات ابن سعد، ج۱، ص۴۰۰؛ بحار الانوار، ج۲۰، ص۲۴۵.
↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۶۵ – ۶۶؛ طبقات ابن سعد، ج۸، ص۲۸۲.
↑ مغازی، ج۲، ص۸۳۰.
↑ مغازی، ج۲، ص۸۵۰.
↑ رفیعی، علی، درآمدی بر سیره فاطمی، ص ۱۵۳.

[1] « مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ»؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۵۵۹.

[2] رفیعی، علی، درآمدی بر سیره فاطمی، ص۱۴۷.

[3] مغازی، ج۱، ص۲۴۹ - ۲۵۰.

[4] سیره ابن هشام، ج۳، ص۱۰۶.

[5] مغازی، ج۱، ص۲۹۰.

[6] شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۱، ص۲۹؛ طبقات ابن سعد، ج۱، ص۴۰۰؛ بحار الانوار، ج۲۰، ص۲۴۵.

[7] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۶۵ – ۶۶؛ طبقات ابن سعد، ج۸، ص۲۸۲.

[8] مغازی، ج۲، ص۸۳۰.

[9] مغازی، ج۲، ص۸۵۰.

[10] رفیعی، علی، درآمدی بر سیره فاطمی، ص ۱۵۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 ==حضور در عرصه‌های [[اجتماعی]]، [[سیاسی]] و نظامی==
-از جمله قلمروهای الگوبخشی [[سیره]] [[حضرت فاطمه]]{{س}} [[زندگی اجتماعی]] و سیاسی آن [[حضرت]] است. [[حیات اجتماعی]] بانوی [[اسلام]] در این بعد نیز برای شیفتگان مکتبش بسیار درس‌آموز است. او همان‌گونه که در ابعاد مختلف [[علمی]]، [[اخلاقی]]، [[عبادی]]، [[تربیتی]] و سایر [[کمالات انسانی]] و [[ارزش‌های دینی]] پیشگام بود، در مسائل سیاسی و اجتماعی نیز [[انسانی]] ممتاز و چهر‌ه‌ای فعال به شمار می‌رفت.
+از جمله قلمروهای الگوبخشی [[سیره]] [[حضرت فاطمه]]{{س}} [[زندگی اجتماعی]] و سیاسی آن حضرت است. [[حیات اجتماعی]] بانوی [[اسلام]] در این بُعد نیز برای شیفتگان مکتبش بسیار درس‌آموز است. او همان‌گونه که در ابعاد مختلف [[علمی]]، [[اخلاقی]]، [[عبادی]]، [[تربیتی]] و سایر [[کمالات انسانی]] و [[ارزش‌های دینی]] پیشگام بود، در مسائل سیاسی و اجتماعی نیز [[انسانی]] ممتاز و چهر‌ه‌ای فعال به شمار می‌رفت.
 [[فاطمه]]{{س}} گرچه در شرایط عادی، بانویی خانه‌دار بود و دور از مردان [[بیگانه]] [[زندگی]] می‌کرد و [[تمایل]] نداشت حتی مردی [[نابینا]] کنار او بنشیند و با او هم‌سخن شود، اما این بدان معنا نیست که [[دختر پیامبر]]{{صل}} از مسئولیت‌های اجتماعی خویش [[غافل]] بوده و خود را در برابر [[جامعه]] و مسائلی که در آن می‌گذرد [[مسئول]] نمی‌دانسته است.
-[[حضرت زهرا]]{{س}} هرگز در یک نقطه از ابعاد زندگی توقف نداشت و به یک مرحله و یک بعد از ابعاد آن هر چند مهم، اکتفا نکرد؛ چراکه نه اسلام را محدود به بعد عبادی و فردی‌اش می‌دانست و نه [[رسالت]] و [[مسئولیت]] [[زن]] را تنها در خانه‌داری و [[تربیت فرزند]]. از این رو، به موازات اهتمام به مسائل [[خانه]] و [[خانواده]] و نیز مسائل عبادی، مسائل اجتماعی و [[مبارزاتی]] و سیاسی جامعه نیز برایش مطرح و با [[ارزش]] بود. او این رهنمود هشدار دهنده را از [[پدر]] بزرگوارش شنیده بود که:
+[[حضرت زهرا]]{{س}} هرگز در یک نقطه از ابعاد زندگی توقف نداشت و به یک مرحله و یک بُعد از ابعاد آن هر چند مهم، اکتفا نکرد؛ چراکه نه اسلام را محدود به بعد عبادی و فردی‌اش می‌دانست و نه [[رسالت]] و [[مسئولیت]] [[زن]] را تنها در خانه‌داری و [[تربیت فرزند]]. از این رو، به موازات اهتمام به مسائل [[خانه]] و [[خانواده]] و نیز مسائل عبادی، مسائل اجتماعی و [[مبارزاتی]] و سیاسی جامعه نیز برایش مطرح و با [[ارزش]] بود. او این رهنمود هشدار دهنده را از [[پدر]] بزرگوارش شنیده بود که: "هر کس صبح کند در حالی که اهتمامی به امور [[مسلمانان]] نداشته باشد، [[مسلمان]] نیست"<ref>{{متن حدیث| مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۵۵۹.</ref>.
-{{متن حدیث| مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ}}<ref>وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۵۵۹.</ref>؛
-هر کس صبح کند در حالی که اهتمامی به امور [[مسلمانان]] نداشته باشد، [[مسلمان]] نیست.
-بدین روی، فاطمه{{س}} در زندگی اجتماعی خویش اهتمامی وافر به حل و فصل امور مسلمانان و رفع دردمندی‌ها و نیازمندی‌ها از زندگی آنان داشت.<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|درآمدی بر سیره فاطمی]]، ص ۱۴۷.</ref>
+بدین روی، فاطمه{{س}} در زندگی اجتماعی خویش اهتمامی وافر به حل و فصل امور مسلمانان و رفع دردمندی‌ها و نیازمندی‌ها از زندگی آنان داشت<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|درآمدی بر سیره فاطمی]]، ص۱۴۷.</ref>.
 ==نظامی==
-در طول نه سال [[زندگی]] مشترک [[فاطمه]] و علی{{عم}} بیش از شصت برخورد نظامی بین [[پیامبر]]{{صل}} و [[مخالفان]] رخ داد که علی{{ع}} در بسیاری از آنها حضور داشت. [[حضرت زهرا]]{{س}} در این مدت، ضمن ایفای [[مسئولیت]] سنگین خانه‌داری و فرزند داری، در مواقع لازم با حضور در میدان‌های [[نبرد]] به [[یاری]] [[رزمندگان]] [[اسلام]] می‌شتافت و کارهای خدماتی و امدادی انجام می‌داد،
+در طول نه سال [[زندگی]] مشترک [[فاطمه]] و علی{{عم}} بیش از شصت برخورد نظامی بین [[پیامبر]]{{صل}} و [[مخالفان]] رخ داد که علی{{ع}} در بسیاری از آنها حضور داشت. [[حضرت زهرا]]{{س}} در این مدت، ضمن ایفای [[مسئولیت]] سنگین خانه‌داری و فرزندداری، در مواقع لازم با حضور در میدان‌های [[نبرد]] به [[یاری]] [[رزمندگان]] [[اسلام]] می‌شتافت و کارهای خدماتی و امدادی انجام می‌داد. به عنوان نمونه:
-به عنوان نمونه:
+# در میدان [[جنگ احد]] حضور یافت و به مداوای زخم‌های پدر پرداخت که به شدت مجروح شده بود. علی{{ع}} با سپر آب می‌آورد و فاطمه{{س}} زخم‌های [[رسول الله]] را می‌شست. [[خون]] بند نمی‌آمد. فاطمه{{س}} قطعه حصیری را [[آتش]] زد و خاکستر آن را بر زخم نهاد و آن را بست<ref>مغازی، ج۱، ص۲۴۹ - ۲۵۰.</ref>. سپس شمشیر‌های پیامبر{{صل}} و علی{{ع}} را شست<ref>سیره ابن هشام، ج۳، ص۱۰۶.</ref>. در این نبرد، فاطمه{{س}} همراه [[صفیه]] [[خواهر]] [[حمزه سیدالشهداء]]، کنار پیکر [[مثله]] شده این [[فرمانده]] [[دلاور]] نشست و گریست. پیامبر{{صل}} هم با [[گریه]] آنان گریست. آن‌گاه [[رسول خدا]]{{صل}} به آنان مژده داد که [[حمزه]] در آسمان‌های هفت‌گانه، [[شیر خدا]] و شیر رسول خدا خوانده می‌شود<ref>مغازی، ج۱، ص۲۹۰.</ref>.
-# در میدان [[جنگ احد]] حضور یافت و به مداوای زخم‌های [[پدر]] پرداخت که به شدت مجروح شده بود. علی{{ع}} با سپر آب می‌آورد و فاطمه{{س}} زخم‌های [[رسول الله]] را می‌شست. [[خون]] بند نمی‌آمد. فاطمه{{س}} قطعه حصیری را [[آتش]] زد و خاکستر آن را بر زخم نهاد و آن را بست<ref>مغازی، ج۱، ص۲۴۹ - ۲۵۰.</ref>. سپس شمشیر‌های پیامبر{{صل}} و علی{{ع}} را شست<ref>سیره ابن هشام، ج۳، ص۱۰۶.</ref>. در این نبرد، فاطمه{{س}} همراه [[صفیه]] [[خواهر]] [[حمزه سیدالشهداء]]، کنار پیکر [[مثله]] شده این [[فرمانده]] [[دلاور]] نشست و گریست. پیامبر{{صل}} هم با [[گریه]] آنان گریست. آن‌گاه [[رسول خدا]]{{صل}} به آنان مژده داد که [[حمزه]] در آسمان‌های هفت‌گانه، [[شیر خدا]] و شیر رسول خدا خوانده می‌شود<ref>مغازی، ج۱، ص۲۹۰.</ref>.
+# نام‌گذاری یکی از [[مساجد]] هفت‌گانه منطقه [[خندق]] به نام [[مسجد]] [[حضرت فاطمه]]{{س}} نشان و یادگاری از حضور آن حضرت در [[جنگ]] سرنوشت‌ساز خندق است. در یکی از روزهای این جنگ فاطمه{{س}} قطعه نانی برای پیامبر{{صل}} آورد و گفت: «برای [[کودکان]] نان پختم، این را هم برای شما آوردم». رسول خدا{{صل}} فرمود: «دخترم! این اولین غذایی است که پس از سه [[روز]] از دهان پدرت فرو می‌رود»<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۱، ص۲۹؛ طبقات ابن سعد، ج۱، ص۴۰۰؛ بحار الانوار، ج۲۰، ص۲۴۵.</ref>.
-# نام‌گذاری یکی از [[مساجد]] هفت‌گانه منطقه [[خندق]] به نام [[مسجد]] [[حضرت فاطمه]]{{س}} نشان و یادگاری از حضور آن [[حضرت]] در [[جنگ]] سرنوشت‌ساز خندق است. در یکی از روزهای این جنگ فاطمه{{س}} قطعه نانی برای پیامبر{{صل}} آورد و گفت: «برای [[کودکان]] نان پختم، این را هم برای شما آوردم». رسول خدا{{صل}} فرمود: «دخترم! این اولین غذایی است که پس از سه [[روز]] از دهان پدرت فرو می‌رود»<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۱، ص۲۹؛ طبقات ابن سعد، ج۱، ص۴۰۰؛ بحار الانوار، ج۲۰، ص۲۴۵.</ref>.
+# چون [[جعفر بن ابی‌طالب]] در [[نبرد موته]] به [[شهادت]] رسید، رسول خدا{{صل}} برای [[دلداری]] [[همسر]] و فرزندانش به [[خانه]] او رفت. حضرت فاطمه{{س}} با شنیدن صدای گریه از خانه جعفر بدان جا رفت و با بقیه [[زنان]] هم ناله شد و می‌گفت<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۶۵ – ۶۶؛ طبقات ابن سعد، ج۸، ص۲۸۲.</ref>: «وای پسر عموی من، وای» [[رسول خدا]]{{صل}} به [[فاطمه]]{{س}} فرمود: «[[خانواده]] جعفر به [[عزاداری]] مشغولند، غذایی برای آنان تهیه کن». فاطمه{{س}} سه [[روز]] غذای خانواده [[شهید]] را تهیه کرد که این عمل، [[سنت]] [[بنی‌هاشم]] شد.
-# چون [[جعفر بن ابی‌طالب]] در [[نبرد موته]] به [[شهادت]] رسید، رسول خدا{{صل}} برای [[دلداری]] [[همسر]] و فرزندانش به [[خانه]] او رفت. حضرت فاطمه{{س}} با شنیدن صدای گریه از خانه جعفر بدانجا رفت و با بقیه [[زنان]] هم ناله شد و می‌گفت<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۶۵ – ۶۶؛ طبقات ابن سعد، ج۸، ص۲۸۲.</ref>: «وای پسر عموی من، وای» [[رسول خدا]]{{صل}} به [[فاطمه]]{{س}} فرمود: «[[خانواده]] جعفر به [[عزاداری]] مشغولند، غذایی برای آنان تهیه کن». فاطمه{{س}} سه [[روز]] غذای خانواده [[شهید]] را تهیه کرد که این عمل، [[سنت]] [[بنی‌هاشم]] شد.
+# فاطمه{{س}} در [[فتح مکه]] نیز حضور داشت و به پدر و همسرش کمک می‌کرد<ref>مغازی، ج۲، ص۸۳۰.</ref>. در جریان [[بیعت]] زنان [[مشرک]] با [[پیامبر]]{{صل}} نیز حضور داشت<ref>مغازی، ج۲، ص۸۵۰.</ref>.
-# فاطمه{{س}} در [[فتح مکه]] نیز حضور داشت و به [[پدر]] و همسرش کمک می‌کرد<ref>مغازی، ج۲، ص۸۳۰.</ref>. در جریان [[بیعت]] زنان [[مشرک]] با [[پیامبر]]{{صل}} نیز حضور داشت<ref>مغازی، ج۲، ص۸۵۰.</ref>.
-بدین ترتیب [[زندگی]] فاطمه{{س}} همان‌گونه که در ابعاد فردی، [[عبادی]]، [[اخلاقی]] و [[تربیتی]] [[حجت]] است، در ابعاد [[اجتماعی]]، [[سیاسی]] و نظامی نیز حجت و درس‌آموز است. او به همگان آموخت که درباره مسائل مختلف فردی و اجتماعی چگونه موضع بگیرند و نیز آموخت که در مواردی که [[ضرورت]] ایجاب کند، با [[حفظ]] معیارها و ضوابط مذهبی می‌توان به میدان اجتماعی پا نهاد و حتی وارد عرصه [[کارزار]] شد و به [[یاری]] [[رزمندگان]] شتافت. همچنین نشان داد که [[زن]] [[مسلمان]] باید در عرصه سیاسی، آن‌گاه که تشخیص دهد، [[حق]] به [[انزوا]] و [[فراموشی]] سپرده شده و [[مردم]]، راه [[انحراف]] در پیش گرفته‌اند، به [[دفاع از حق]] بپردازد و با پرچمداران [[باطل]] به [[ستیز]] برخیزد و در این راه تا سرحد [[شهادت]] پیش رود.<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|درآمدی بر سیره فاطمی]]، ص ۱۵۳.</ref>
+بدین ترتیب [[زندگی]] فاطمه{{س}} همان‌گونه که در ابعاد فردی، [[عبادی]]، [[اخلاقی]] و [[تربیتی]] [[حجت]] است، در ابعاد [[اجتماعی]]، [[سیاسی]] و نظامی نیز حجت و درس‌آموز است. او به همگان آموخت که درباره مسائل مختلف فردی و اجتماعی چگونه موضع بگیرند و نیز آموخت که در مواردی که [[ضرورت]] ایجاب کند، با [[حفظ]] معیارها و ضوابط مذهبی می‌توان به میدان اجتماعی پا نهاد و حتی وارد عرصه [[کارزار]] شد و به [[یاری]] [[رزمندگان]] شتافت. همچنین نشان داد که [[زن]] [[مسلمان]] باید در عرصه سیاسی، آن‌گاه که تشخیص دهد، [[حق]] به [[انزوا]] و [[فراموشی]] سپرده شده و [[مردم]]، راه [[انحراف]] در پیش گرفته‌اند، به [[دفاع از حق]] بپردازد و با پرچمداران [[باطل]] به [[ستیز]] برخیزد و در این راه تا سرحد [[شهادت]] پیش رود<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|درآمدی بر سیره فاطمی]]، ص ۱۵۳.</ref>.
 == جستارهای وابسته ==