فرق شیعه

فرق شیعه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فرق شیعه در حدیث - فرق شیعه در نهج البلاغه - فرق شیعه در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• عنوانی است برای همه گروه‌هایی که به امامت و خلافت بلافصل حضرت علی (ع) معتقدند. برای نخستین بار، پیامبر اسلام (ص) بود که به آنان که خود را پیرو علی بن ابی طالب (ع) می‌دانستند عنوان "شیعه" داد. از جمله این افراد، سلمان، مقداد، ابوذر، عمار و ابوایوب بودند. پیامبر اسلام (ص) بارها علی را جانشین بلافصل خود خواند و کسی بدین موضوع به صورت علنی اعتراض نکرد. مذهب تشیع تا زمان پس از وفات پیامبر (ص)، به عنوان فرقه‌ای مستقل مطرح نبود. چون پیامبر اسلام (ص) به دیار باقی رفت، بر سر جانشینی او میان مسلمانان‌ اختلاف درگرفت. در این میان، شیعیان، این منصب را حق حضرت علی (ع) دانستند و از این زمان بود که تشیع به عنوان مذهبی رسمی نمودار گشت.

انشعاب در تشیع

• تا هنگام شهادت امام حسین (ع) شیعیان یکپارچگی خویش را حفظ کردند و انشعابی در این مذهب رخ ننمود. از آن پس بر اثر حوادث گوناگون، هر بار اقلیتی از شیعیان، از اصول نخستین تشیع روی برتافتند و راه خویش را از اکثریت جدا کردند. در میان فرقه‌های مختلف شیعه، آن که بیش‌ترین پیروان را دارد و اصول نخستین تشیع را حفظ کرده است، "امامیه" است. امامیه امروزه پیروان بسیاری در سراسر دنیا دارد. از نظر شمار پیروان، پس از امامیه، به ترتیب، اسماعیلیه و زیدیه جای دارند؛ اما بیش‌ترینه فِرَق شیعه از میان رفته‌اند و جز نام و یادی در تاریخ، اثری از آنها بر جای نمانده است. شمار فِرَق شیعه را تا صد فرقه دانسته‌اند؛ اما مشهورترین آنها عبارت‌اند از: امامیه، کیسانیه، زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه و غلات. برخی فرقه‌های شیعه به سختی انحراف یافته و از دین درآمده‌اند؛ چنان که علمای شیعه از آنان با عنوان "فرقه‌های ضاله" یاد می‌کنند. از این فرقه‌هایند: شیخیه، بهائیه و احمدیه.
• پدید آمدن فرقه‌های مختلف در تشیع به عللی متعدد باز می‌گردد؛ از جمله تحولات اجتماعی، درک ناصحیح مفاهیم دینی و منافع و اغراض شخصی. اختلاف اصلی شیعیان بر سر شمار امامان و چگونگی تعیین امام است؛ اما همین اختلاف به تدریج در سه محور توسعه یافته است:

1. امامت و جانشینی رسول خدا (ص) و چگونگی تعیین، نصب و ویژگی‌های شخصی امام؛
2. مسائل فکری و اصول عقیدتی؛
3. مسائل فرعی فقهی.

منابع

• فرهنگ شیعه