توسل در حدیث
این مدخل زیرشاخهٔ بحث توسل است. توسل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: توسل در قرآن - توسل در حدیث - توسل در نهج البلاغه - توسل در کلام اسلامی - توسل در معارف و سیره حسینی - توسل در معارف دعا و زیارات - توسل در معارف و سیره سجادی - توسل در حقوق اسلامی - توسل در فقه اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
شمار روایاتی که دعوت به دعا و توسل و شفاعت و زیارت و امثال آن دارند، بسیارند که برخی از آنها عبارت‌اند از:
- امام سجاد(ع) پیاپی و پُرشمار، اولیای الهی را واسطه و شفیع در بارگاه حق و زمینه استجابت دعای خویش قرار می‌دهد: «بِحَقِّ مَنِ اخْتَرْتَ مِنْ بَرِيَّتِكَ، وَ مَنِ اجْتَبَيْتَ لِشَأْنِكَ، بِحَقِّ مَنْ وَصَلْتَ طَاعَتَهُ بِطَاعَتِكَ، وَ مَنْ جَعَلْتَ مَعْصِيَتَهُ كَمَعْصِيَتِكَ، بِحَقِّ مَنْ قَرَنْتَ مُوَالاتَهُ بِمُوَالاتِكَ...»[۱].
- امام سجاد(ع) در جای دیگری از صحیفه سجادیه با تصریح به شفاعت و استمداد از شفاعت محمد و آل محمد(ص)، می‌گوید: «من با اعتماد به کردار شایسته‌ای که آن را از پیش فرستاده باشم، یا با امید شفاعت یکی از مخلوقات نیامده‌ام؛ مگر با امید به شفاعت محمد و اهل بیت ایشان، که صلوات و درود تو بر او و آنان باد.»..[۲].
- امام رضا(ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کند: «ائمه از نسل حسین هستند. هر کس اطاعتشان کند خدا را اطاعت کرده و هرکه نافرمانی ورزد، خدا را نافرمانی کرده. آنان ریسمان مطمئن الهی و همان وسیله به سوی خدای عزّوجل هستند»[۳].
افزون بر امامیه، منابع عامه نیز توسل را به عنوان آموزه‌های قرآنی و نبوی بازتابانده‌اند؛ مانند: در ذیل آیه ﴿فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴾[۴] بسیاری از برجسته‌ترین محدثین عامه معتقدند مقصود از کلماتی که آدم به آنها توسل جست و به سوی خدا توبه کرد، اسامی اهل بیت بود؛ مانند: سیوطی[۵] حاکم حسکانی[۶]، ابن مغازلی شافعی[۷]، ابن ابی الحدید[۸]، قلقشندی شافعی[۹]، متقی هندی[۱۰]، شرف‌الدین موصلی[۱۱]، قندوزی حنفی[۱۲].
از آنجا که توسل، سنتی اجتماعی و مقبول میان عقلاء بود، توسل عبدالمطلب به پیامبر در روزگار شیرخوارگی[۱۳] و دست به دامن پیامبر شدن ابوطالب برای طلب باران در روزگار کودکی و تأیید آن رفتار از سوی پیامبر در منابع عامه منعکس شده[۱۴]. امام شافعی نیز واسطه ساختن کودکان و پیرزنان را برای استسقاء توصیه می‌کند[۱۵]. متون اهل سنت توسل جستن خلیفه دوم به عباس عموی پیامبر را نیز ثبت کرده‌اند[۱۶]. توسل قرن‌ها سیره مستمره مسلمین بود که با فتوای حُرمت ابن‌تیمیه و تقلید و تشدید آن از سوی وهابیون با تشکیک مواجه شد[۱۷]. در کتاب «بحوث فی الملل و النحل» مصادیق متعددی از توسل انبیا(ع) و صحابه در منابع عامه طرح شده[۱۸].[۱۹]
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ الصحیفة السجادیة، دعای عرفه، ص۲۲۴.
- ↑ الصحیفة السجادیة، ص۲۳۶.
- ↑ نقد پنج‌بخشی بر گفتار آقای کدیور در مورد اعتقاد شیعه به امامت، سید محمد حسین یثربی و همکاران www.toraath.com.
- ↑ «آنگاه آدم از پروردگارش کلماتی فرا گرفت و (پروردگار) از او در گذشت که او بسیار توبه‌پذیر بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۳۷.
- ↑ الدر المنثور، ج۱، ص۶۱.
- ↑ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۰.
- ↑ مناقب ابن المغازلی، ص۱۰۵.
- ↑ شرح نهج‌البلاغه، ج۶، ص۳۷۵-۳۷۶.
- ↑ اتحاف السائل، ص۸۷.
- ↑ کنزالعمال، ج۲، ۳۵۹.
- ↑ مناقب آل محمد، ص۲۱۶.
- ↑ ینابیع المودة، ج۱، ص۲۸۸.
- ↑ فتح الباری، ج۲، ص۴۱۲.
- ↑ فتح الباری، ج۲، ص۴۱۱؛ کتاب الدعاء (الطبرانی)، ص۵۹۷؛ شرح نهج‌البلاغة، ج۱۴، م ۸۱؛ البدایة و النهایة، ج۶، ص۹۹.
- ↑ کتاب الأم، ج۱، ص۲۸۴؛ المجموع (للنووی)، ج۵، ص۷۱.
- ↑ صحیح البخاری، ج۲، ص۱۶؛ سبل السلام، ج۲، ص۸۱.
- ↑ بحوث فی الملل و النحل، ج۴، ص۳۷۴.
- ↑ بحوث فی الملل و النحل، ج۴، ص۳۸۰ به بعد.
- ↑ علی‌پور وحید، حسن، مکتب در فرآیند نواندیشی، ص ۲۵۶.