مقام عبودیت
از جمله مقامات امامان معصوم(ع) مقام عبودیت که در زیارت جامعه کبیره با عبارت "الْمُطِيعُونَ لِلَّهِ" آمده است.
واژهشناسی لغوی
- این واژه از ریشه "ط ـ وـ ع" "ضد کَرْه" بهمعنای فرمان بردن[۱] همراه با خضوع و رغبت است[۲]. در تفاوت اطاعت با "اِتّباع" و "اجابت" گفتهاند: اطاعت فرمانبری از موجودی برتر است، در حالی که اِتّباع، مطلق پیروی با فرمان یا بدون فرمان، و اجابت، پذیرش درخواست موجود زیر دست است[۳].
- واژه اطاعت و مشتقات آن ۷۸ بار در قرآن بهکار رفته و مضمون آن از برخی آیات نیز که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست، استفاده میشود[۴].
امامان معصوم(ع)؛ فرمانبرداران خالص خداوند
- " الْمُطِيعُونَ لِلَّهِ "؛ "سلام بر امامان معصوم(ع) که بنده خالص و فرمانبردار حقاند و بس فرمانبرداری از سر عشق"[۵].
- شارح صحیفه سجادیه مرحوم سید علیخان شیرازی میگوید: "برای آنکه اطاعت جزو فضایل شمرده شود، باید دارای این شرایط باشد[۶]:
- اطاعت معصومین از خداوند، اعمّ از پیامبران و امامان(ع) مطلق است، مقطعی و موسمی نیست. آنان مطيع همه احکام حضرت حقاند، واجبات، مستحبّات، مکروهات و مباحات، تمامی اینها را حکم حضرت حق دانسته پایبند و ملتزم به آن هستند[۱۲].
- ریشه نافرمانی در این گلهای بیخار جهان هستی خشکانده شده است. ریشه نافرمانی، هوا و هوس و خودخواهی است، این رذیله در آنان راه ندارد و چون معصوماند؛ لذا مطیع به نحو اطلاق خداوند هستند و این فضیلت برتر از فضیلت در عبادت به معنای خاصّ آن؛ یعنی نماز و روزه و دیگر عبادات است؛ زیرا چه بسا کسانی اهل اینها هستند، اما مطيع محض و بیچون و چرای ذات مقدّس حق نیستند[۱۳].
- امیرمؤمنان علی(ع) در مورد شیطان میفرماید: "شیطان، شش هزار سال که معلوم نیست از سالهای دنیاست، یا از سالهای آخرت، خدا را عبادت کرد[۱۴][۱۵].
- البتّه برای خود آن حضرت و سایر انسانهای کامل معصوم، روشن است لكن برای انسانهای عادی معلوم نیست و آن ذوات قدسی بر اساس مصالحی نخواستند بیان کنند[۱۶].
- شیطان با این همه عبادت، چون اطاعت بیچون و چرا از خداوند نداشت، از درگاه ذات احدیّت رانده شد[۱۷].
- امام صادق(ع) فرمود: "هنگامی که ابلیس، مأمور به سجده بر آدم شد، او گفت: پروردگار من! به عزّتت سوگند! اگر مرا از سجده بر آدم معاف داری، به گونهای تو را عبادت خواهم کرد که کسی مانند آن عبادت نکرده باشد، خدای متعال فرمود: من دوست دارم آنگونه که خودم میخواهم اطاعت شوم نه آنگونه که تو میخواهی"[۱۸][۱۹].
امامان معصوم(ع) تکلیف محوران الهی
- " وَ بِأَمْرِهِ تَعْمَلُونَ "؛ "فرمانی که شما اهل بیت(ع) را فرماندهی میکند، تنها و تنها فرمان خداوند است و بس". این یعنی "تکلیف محوری" و همانی است که خداوند، حضرت اسماعیل(ع) را به آن میستاید آنجا که در برابر فرمان خداوند مبنی بر ذبحش فرمود: ﴿ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِن شَاء اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ﴾[۲۰][۲۱].
- جالب این است که حضرت اسماعیل(ع) نفرمود: " پدرم! مرا ذبح کن" بلکه فرمود: "آنچه امر خداست انجام ده!"؛ یعنی مهم، امر خداوند است[۲۲].
- امامان معصوم(ع) تجسّم تکلیفمداری بودند که در حقیقت، این ویژگی، قطب نمای تمام حرکات سیاسی آنان بود و تنوّع شیوهها در موضعگیریها برخاسته از این خطّ راهبردی است[۲۳].
منابع
پانویس
- ↑ مقاییساللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰، «طوع».
- ↑ مفردات، ص۵۲۹؛ التحقیق، ج۷، ص۱۳۸، «طوع».
- ↑ التحقیق، ج۱، ص۳۷۷، «تبع».
- ↑ جعفرپیشه فرد، مصطفی، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص۵۲۷ - ۵۳۵
- ↑ در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ رياض السالكين، ج۳، ص۳۱۰.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ " وَ كَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَا يُدْرَى أَ مِنْ سِنِي الدُّنْيَا أَمْ مِنْ سِنِي الْآخِرَةِ"؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ "أُمِرَ إِبْلِيسُ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ فَقَالَ يَا رَبِّ وَ عِزَّتِكَ إِنْ أَعْفَيْتَنِي مِنَ السُّجُودِ لآِدَمَ لَأَعْبُدَنَّكَ عِبَادَةً مَا عَبَدَكَ أَحَدٌ قَطُّ مِثْلَهَا قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ إِنِّي أُحِبُّ أَنْ أُطَاعَ مِنْ حَيْثُ أُرِيدُ"؛بحارالأنوار، ج۲، ۲۶۲.
- ↑ در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ ای پدر! آنچه فرمان مییابی انجام ده که- اگر خداوند بخواهد- مرا از شکیبایان خواهی یافت؛ سوره صافات، آیه:۱۰۲.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۵۶۰.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۵۶۰.
- ↑ در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۵۶۰.