نسخهای که میبینید نسخهای قدیمی از صفحهاست که توسط Wasity(بحث | مشارکتها) در تاریخ ۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۳:۲۹ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوتهای عمدهای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۳:۲۹ توسط Wasity(بحث | مشارکتها)
در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل بیت المال (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
بیت المال در گذشته عنوانی برای داراییهای دولت اسلامی و مکانی بود که بخش منقول داراییهای دولت در آن مکان نگهداری میشد تا مطابق با قوانین خاصی به مصرف برسد. این اصطلاح امروزه در مفهومی عام به اموال و املاک و درآمدها و داراییهای دولتی اطلاق میشود. بیت المال در دولت اسلامی از منابع متعددی بهدست میآید که عبارتند از: زکات، خمس، انفال، فیء، جزیه و خراج. افزون بر این، کفارات، اموال پیدا شده که صاحب آن مشخص نیست (لقطه) و نیز اموال مجهول المالک، تعاونیهای مستحبی و قرض الحسنه و... پشتوانههای بیت المال بهشمار میآیند. گرچه آغاز بهکارگیری واژه بیتالمال در دولت اسلامی مربوط به زمان پیامبر اکرم (ص) است، اما در طول تاریخبشر، بهویژه حکومتپیامبران الهی، هرجا موضوع تعاون و همکاری اقتصادی مطرح بوده، برنامه و قوانینی برای امر تعاوناجتماعی و رفع نیاز حاجتمندان تدارک دیده شده است. خداوند در قرآن کریم در مورد حضرت اسماعیل (ع) میفرماید که کسان خویش را به نماز و زکاتفرمان میداد[۱]. در روایات نیز مطرح است که حضرت ابراهیم (ع) نخستین کسی بود که خمساموال خود را به مصرف نیازمندان میرساند. پیامبر اکرم (ص) گردآوری زکات و مصرف آنرا از محل خانه خویش انجام میداد. در منطق اسلام، بیتالمال اموال همه مسلمین است و باید برای منفعت همه آنها مصرف شود. از اینرو امام علی (ع) در آغاز دوران خلافت خویش فرمود: بیتالمال مسلمین را اگر بهای کنیزان یا کابین (مهریه) زنان خود کرده باشید از شما بازمیستانم و به جایگاه اصلی خود بازمیگردانم[۲].
تأسیس مکانی خاص بهعنوان بیتالمال را مربوط به دوران خلیفه اول میدانند، چنانکه او خود از بیتالمال حقوق دریافت میکرد. در دوران خلیفه دوم، بیتالمال بهعنوان نهادی مستقل پدید آمد. در دوران خلیفه سوم، بیتالمال در مدینه مستقر و متصدی آن در امر مصرف آن مبسوط الید بود. در زمان امام علی (ع) گرچه مکانی برای نگهداری بیتالمال پیشبینی شده بد، اما سیرهامام بر آن بود که اموال رسیده را به سرعت میان مسلمین تقسیم میکرد. حفظ و حراست و رعایت عدالت در مصرف بیتالمال از مهمترین اصولی بود که امام علی (ع) بر آن پای میفشرد و اهتمام ویژهای به توزیع درآمدهای دولتی بر اساس عدل و احسان داشت. از اینرو در سیاستهای کلی خود اهداف خاصی را دنبال میکرد: