حضرت خدیجه
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حضرت خدیجه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
خدیجه همسر بزرگوار حضرت محمّد(ص) از زنان نامور و ثروتمند حجاز بود، زنی عاقل و شریف که مردان با ثروت او تجارت میکردند. نخستین زنی بود که مسلمان شد و به تعبیر پیامبر اکرم(ص) یکی از چهار زن برگزیدۀ خداست. حضرت زهرا(س) ثمرۀ ازدواج پیامبر با اوست. خدیجه سه سال پیش از هجرت در سن ۶۵ سالگی، در مکه درگذشت و در قبرستان ابوطالب مدفون شد.
نسب خدیجه(س)
- خدیجه "دختر خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی بن کلاب[۱] و نام مادرش "فاطمه بنت زائدة بن اصم" است[۲]. بنابر روایتی در سال پانزده پیش از عام الفیل در مکه به دنیا آمد و اولین و شایستهترین همسر رسول خدا بود[۳].[۴]
ازدواج با پیامبر(ص)
- خدیجه(س) از زنان نامور و ثروتمند حجاز و زنی عاقل، دانا و شریف بود و مردان با ثروت او تجارت میکردند. خدیجه(س) زمانی که راستگویی و امانتداری رسول خدا(ص) را شنید از ایشان درخواست کرد تا برای تجارت به شام سفر کند و ایشان هم قبول کردند. در این سفر تجاری میسره، غلام خدیجه(س) همراه ایشان بود که پس از بازگشت از سفر برای خدیجه(س) اتفاقات پیش آمده را گزارش داد و او هم که زنی دانا و شریف بود برای پیامبر(ص) پیغام فرستاد و برای ازدواج با ایشان ابراز آمادگی کرد، پیامبر(ص) نیز موضوع را با عموهای خود مطرح کرد و سپس به اتفاق ابوطالب و چند تن از عموهای خود نزد ورقة بن نوفل، پسر عموی خدیجه(س) رفتند و ایشان را از او خواستگاری کردند[۵].[۶] مهریه‌ای که برای ایشان در نظر گرفته شد، دوازده اوقیه طلا (هر اوقیه معادل چهل درهم)[۷] یا بیست ماده شتر جوان[۸] بود و بعد از عقد، ایشان به منزل رسول خدا(ص) رفتند[۹]. این ازدواج، دو ماه پس از بازگشت پیامبر(ص) از سفر شام به وقوع پیوست[۱۰].
- پس از ازدواج، خدیجه(س) برای درهم شکستن نقشۀ پلید قریشیان که یتیمی و فقر رسول خدا(ص) را دستاویز قرار داده بودند و پیامبر(ص) را تحقیر میکردند به پسر عمویش، وکالت داد تا تمامی داراییهایش را به محمد(ص) هدیه دهد و به همگان اعلام کند تمامی اموال از این پس، ملک محمد(ص) است و او میتواند هر گونه که بخواهد در آن تصرف کند. سپس یادآور شد که از قول من به محمد(ص) بگو: خودم و همۀ ثروت و سرمایهام و تمام عمال و کارگزارانی که امر تجارت مرا سامان میدادند، همه و همه را به او بخشیدم. ورقه هم در میان جمعیت حاضر در کنار کعبه با صدایی بلند، این مطلب را به اطلاع عموم رسانید و آنان را بر این امر شاهد گرفت[۱۱].[۱۲]
- بنابر آنچه در کتب بیشتر مؤرخان ثبت شده است، خدیجه(س) در زمان ازدواج، چهل سال و پیامبر(ص) بیست و پنج سال سن داشت[۱۳].
فرزندان خدیجه(س)
- مؤرخان و نسبشناسان ثمرۀ ازدواج خدیجه(س) با پیامبر(ص) را دو پسر و چهار دختر دانستهاند: قاسم و عبدالله معروف به طیب و طاهر، زینب، ام‌کلثوم، رقیه و فاطمه(س). دربارۀ بعضی از فرزندان منتسب به خدیجه(س) از جمله رقیه و زینب گفته شده اینها دختر خواندههای پیامبر(ص) بودند و چون عرب ربیبه را دختر شخص میدانستند، این دختران را به حضرت رسول(ص) منسوب میکردند و مؤیداتی نیز این مطلب را تأیید میکند[۱۴].
اوصاف خدیجه(س)
- اوصافی برای حضرت خدیجه(س) بیان شده است که برخی از آنها عبارت‌اند از:
- اولین زن مسلمان و اولین زن نمازگزار[۱۵]؛
- همدلی و حمایت عملی از امر رسالت[۱۶]؛
- حمایت‌های اقتصادی در امر رسالت[۱۷]؛
- عدم اعتراض به اقامتهای پیامبر(ص) در غار حراء[۱۸]؛
- راوی حدیث از رسول خدا(ص)[۱۹]؛
- اوصافی نیز از زبان رسول اکرم(ص) در مورد حضرت خدیجه(س) بیان شده است، مانند:
- بانوی برگزیدۀ الهی: به تعبیر پیامبر اکرم(ص) خدیجه(س) یکی از چهار زن برگزیدۀ خداست؛ مریم، آسیه، خدیجه و فاطمه(س)[۲۰].
- سلام خداوند و جبرئیل بر خدیجه(س): از رسول خدا(ص) روایت شده که جبرئیل بر من نازل شد و گفت: «هم اکنون خدیجه(س) با ظرفی از غذا و نوشیدنی بر تو وارد می‌شود. پس هرگاه آمد، سلام خدا و من را به او برسان»[۲۱].
- زنی زیبا و عاقل و فرزانه: رسول خدا(ص) فرمودند: «خدیجه(س) در زیبایی یکی از نیکوترین زنان و در خردورزی از کاملترین زنان و در فرزانگی از داناترین زنان بود. او عفیفترین، متدینترین، باحیاترین، با شخصیتترین و برازندهترین زنان بود»[۲۲].
وفات خدیجه
- خدیجه(س) زمان کوتاهی پس از محاصرۀ اقتصادی در سال دهم بعثت در سن ۶۵ سالگی درگذشت. پیامبر اکرم(ص) او را با دستان خویش غسل داد و در قبر نهاد. مصیبت مرگ خدیجه(س)، اندک زمانی پس از رحلت ابوطالب، عموی گرامی پیامبر، سنگینی از حزن و اندوه را بر سینۀ پیامبر فرو آورد از اینرو آن سال را عام الحزن نام نهادند[۲۳].
رسول خدا(ص) بعد از وفات خدیجه(س)
- شخصیت ممتاز حضرت خدیجه(س)، محبت‌ها، حمایت‌های بی‌دریغ او از رسول خدا(ص) و نیز اوصاف ممتاز و ارزندهاش چنان جاذبهای در رسول خدا(ص) ایجاد کرده بود که ایشان حتی سال‌ها بعد از وفات وی نیز با تمام وجود به او اظهار عشق و علاقه میکرد. برخی از مواردی که نشان دهندۀ عشق و علاقۀ بینهایت پیامبر(ص) به خدیجه(س) است عبارت‌اند از: استقبال از تداعی کنندۀ نام و یاد ایشان؛ یاد کردن از خدیجه(س) با تمام وجود[۲۴]؛ گریه برای خدیجه(س)[۲۵]؛ هدیه به دوستان خدیجه(س)[۲۶] و...[۲۷].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی
حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱
دانشنامه نهج البلاغه ج۱
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۶؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۸۹؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۸، ص۹۹.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۱ و ص۱۰۶؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۸۹؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۹۶؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۴، ص۱۸۱۷.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۲؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸-۹۹.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، ازدواج پیامبر با خدیجه، فرهنگنامۀ تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص ۱۰۸.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۵، ص۳۷۴.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، ازدواج پیامبر با خدیجه، فرهنگنامۀ تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص ۱۰۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳؛ دولابی، محمد بن احمد، الذریة الطاهره، ص۲۸.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۹۰.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، ازدواج پیامبر با خدیجه، فرهنگنامۀ تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۱۰.
- ↑ مجمل التواریخ والقصص، ص۲۳۸؛ مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۷۱.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الأطهار(ع)، ج۱۶، ص۷۱.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۰۵ـ۳۰۶.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، ازدواج پیامبر با خدیجه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۱۵.
- ↑ دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۲۷ـ ۳۲۹.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۰۶ـ۳۰۷.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۰۷ـ ۳۰۸.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۱۱ـ۳۱۲.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۹۶.
- ↑ عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۹، ص۱۰۱؛ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوة فی احوال صاحب الشریعه، ص۳۵۱ـ۳۵۲؛ این کثیر، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۴۱.
- ↑ انصاری زنجانی خوئینی، اسماعیل، الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهرا(س)، ج۱۲، ص۳۷۰.
- ↑ ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۲۷ـ ۳۲۹.
- ↑ سید بن طاووس، الطرائف، ج۱، ص۲۹۹؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۳، ص۱۲۸؛ مقریزی، تقی الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة والمتاع، ج۲، ص۲۲۶؛ العینی، عمدة القاری، ج۱۶، ص۲۸۰.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار، ج۴۳، ص۱۳۱.
- ↑ نویری، نهایة الارب فی فنون الأدب، ج۱۸، ص۱۷۲؛ نیشابوری، مسلم، صحیح مسلم، ج۷، ص۱۳۴؛ ابن اثیر، عزالدین، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۶ ص۸۴ ـ ۸۵؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲۳، ص۱۲؛ دولابی، احمد بن محمد، الذریة الطاهره، ص۶۵.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۰۹ـ۳۱۰.