افضلیت امام علی
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل افضلیت امام علی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
در اینکه امیر المؤمنین(ع) از همۀ صحابه - بلکه انبیا و اوصیای الهی - در جهات مختلف برتر است، روایات فراوانی نقل شده و پیامبر خدا(ص) فضایل او را یک به یک برشمرده و افضل از دیگران دانسته است[۱][۲].
افضلیت نسبت به انبیا
- امام علی(ع) انبوهی از مکنونات و معارف غیبی را می‌دانست که بسیاری از پیامبران پیشین نمی‌دانستند. البته او پیامبر نبود، یعنی امر جدیدی که هیچ پیامبری حتی حضرت رسول(ص) نفرموده باشد، ندارد.[۳]
افضلیت نسبت به صحابه
- یک نمونه از صدها حدیث، چنین است: « عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَقْدَمُ أُمَّتِي سِلْماً وَ أَكْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَصَحُّهُمْ دِيناً وَ أَكْثَرُهُمْ يَقِيناً وَ أَكْمَلُهُمْ حِلْماً وَ أَسْمَحُهُمْ كَفّاً وَ أَشْجَعُهُمْ قَلْباً وَ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْخَلِيفَةُ بَعْدِي»[۴] که برتری آن حضرت را از نظر سابقۀ در اسلام، علم، دین، یقین، حلم، بخشندگی و شجاعت بیان فرموده و بر امامت و خلافت وی پس از خود تصریح کرده است. در میان متکلمان شیعه و اهل سنت، در اینکه علی(ع) افضل است یا دیگری، بحث‌هایی وجود دارد و برخی این حقیقت روشن‌تر از آفتاب را منکر شده‌اند. در مقابل، عالمانی از شیعه هم در ردّ نظریه آنان تألیفاتی مستقل دارند[۵] تفضیلیّه، نام گروهی است که به برتری آن حضرت باور دارند[۶]
افضلیت نسبت به دیگر امامان
افضلیت امیرالمؤمنین(ع) و دلایل آن
در این باره که برترین فرد امت اسلامی پس از پیامبر(ص) چه کسی است سه دیدگاه معروف و دو دیدگاه شاذ مطرح شده است. مذاهب شیعی و گروهی از معتزله، علی بن ابی طالب(ع) را برترین صحابه پیامبر(ص) دانسته‌اند. عده‌ای از صحابه مانند: زبیر، حذیفه بن یمان، جابر بن عبدالله انصاری، عمار بن یاسر، سلمان فارسی، ابوذر غفاری، مقداد بن اسود و برخی از تابعین مانند: مجاهد، عطاء و سلمه بن کهیل نیز طرفدار این دیدگاه بودند. اهل‌سنت و گروهی از معتزله به افضلیت ابوبکر اعتقاد داشته‌اند. از صحابه، عمر، عثمان و ابوهریره، و از تابعین، حسن بصری و شعبی طرفدار این نظریه بودند. برخی از معتزله و اشاعره نیز بر این باور بوده‌اند که تعیین برترین فرد در میان صحابه ممکن نیست و باید در این باره توقف کرد. دو دیدگاه شان در این باره، یکی افضلیت عباس عموی پیامبر و دیگری افضلیت عمر است[۷]. دلایل افضلیت امیرالمؤمنین(ع) دو گونه‌اند: گونه نخست دلایلی‌اند که فقط اصل افضلیت آن حضرت را اثبات می‌کنند و موارد یا جهات افضلیت را بیان نمی‌کنند. گونه دوم، موارد و جهات افضلیت آن بزرگوار مانند علم، ایمان، زهد، سخاوت و نظایر را بیان می‌کنند. گونه نخست را دلایل اجمالی و کلی، و گونه دوم را دلایل تفصیلی افضلیت نامیده‌اند[۸]. در اینجا به تبیین برخی از مهم‌ترین دلایل دسته اول بسنده می‌کنیم:
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ از جمله ر. ک: موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۹،۱۰ و ۱۱، بحار الأنوار، ج ۳۸،۳۹ و ۴۰
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۴.
- ↑ خاتمیت، ص ۷۲.
- ↑ امالی صدوق، ص ۵۷
- ↑ از جمله رسالة تفضیل امیر المؤمنین از شیخ مفید و البیان الجلیّ فی افضلیّة مولی علیّ ابن رویش
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۴.
- ↑ المغنی، الإمامة، ج۲، ص۱۱۳؛ کشف المراد، ص۵۱۷- ۵۱۸؛ أبکار الأفکار، ج۳، ص۵۷۷.
- ↑ اللوامع الإلهیه فی المباحث الکلامیه، ص۳۸۳-۳۸۹؛ گوهر مراد، ص۵۴۲ و ۵۵۰.