زمعة بن اسود قرشی اسدی
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
زمعه فرزند اسود بن مطّلب بن اسد بن عبدالعزی بن قصی بن کلاب قرشی اسدی[۱] کنیه‌اش ابوحکیمه است.[۲] او و شماری از قریش را "ازواد الرکب" می‌گفتند، زیرا در سفرها به همراهان خود اجازه خرج کردن مال نمی‌دادند و همه هزینه سفر را می‌پرداختند.[۳] پدر وی اسود بن مطّلب است که از مستهزئان پیامبر گرامی(ص) بود و به نفرین آن حضرت نابینا شد.[۴] نام مادرش را أروی بنت حذیفة بن مهشّم بن سعید بن سهم ذکر کرده‌اند.[۵] از برادرانش حارث بن اسود و عقیل بن اسود هم در ماجرای روز بدر نام برده‌اند که به دست عمار یاسر و حمزه سیدالشهداء و امیرمؤمنان علی(ع) کشته شدند؛ همچنین هبّار بن اسود که شاعر بوده است.[۶] نام همسر وی را قریبه کبرا دختر امیه مخزومی، خواهر ام سلمه همسر پیامبر گرامی(ص) ذکر کرده‌اند.[۷] نام فرزندانش چنین است: حارث بن زمعه (در جنگ بدر به دست حضرت علی(ع) کشته شد)،[۸] یزید بن زمعه (یکی از مهاجران به حبشه که در جنگ حنین در رکاب پیامبر اکرم(ص) به شهادت رسید)،[۹] وهب بن زمعه، عبداللّه بن زمعه[۱۰] (یکی از راویان پیامبر اکرم(ص) و شیعه امام علی(ع)).[۱۱] سوده دختر زمعة بن قیس از طایفه عامر بن لؤی (همسر رسول خدا)[۱۲] هیچ ربطی به زمعة بن اسود قرشی ندارد.
او از اشراف، تجار و سخنوران [۱۳]قریش در جاهلیت به شمار می‌آمد. با این حال مردی شجاع و دلاور بود که شمشیرش به "لسان الکلب" معروف بود [۱۴] که در دوران بعد از بعثت پیامبر اکرم(ص) از جمله مستهزئان و آزاردهندگان آن حضرت به شمار می‌رفت و پیامبر(ص) را با درخواست‌ها و سؤالات خود (مانند نزول فرشته همراه آن حضرت، درخواست دو نیم کردن ماه یا جاری ساختن چشمه‌ای از زمین) آزار می‌داد.[۱۵] خانه وی در دوران جاهلیت مرکز فحشا و فساد اخلاقی بود و از این راه درآمد کسب می‌کرد.[۱۶] در ماجرای نوشتن پیمان‌نامه علیه بنی‌هاشم حضور داشت و بنابر نقلی، پیمان‌نامه نزد وی به امانت بود یا اینکه یکی از نگهبانان آن بود، اگرچه بعدا در مشاجره لفظی با ابوجهل، مخالفتش را با سختگیری بیش از اندازه بر بنی‌هاشم در شعب ابی‌طالب اعلام داشت و پس از خورده شدن پیمان‌نامه به وسیله موریانه و ثابت شدن حقانیت رسول خدا(ص)، همراه شماری از قریش به دیدار بنی‌هاشم شتافت و رسما آنها را از محاصره بیرون آورد.[۱۷]
در تاریخ سیاسی از کسانی است که در دارالندوه حضور داشت که در آنجا پیامبر اکرم(ص) را شاعر خطاب کردند.[۱۸] وی در طرح ترور نافرجام پیامبر(ص) در لیلة المَبیت شخصاً حاضر شد.[۱۹] او در جنگ بدر فرمانده سوارکاران و به نقلی فرمانده میسره لشکر و نخستین کسی بود که با اسب به سوی لشکر اسلام حمله کرد.[۲۰] رسول خدا(ص) وی و پدرش را نفرین کرد [۲۱] و به دست امیرمؤمنان علی(ع) [۲۲] یا ثابت بن جذع کشته شد. بنا بر قولی، حمزه سیدالشهداء و علی بن ابی‌طالب و ثابت بن جذع در کشتن او مشارکت داشتند[۲۳].[۲۴]
زمعة بن اسود در شأن نزول
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ النسب، ص ۲۰۵.
- ↑ انساب الاشراف، ج ۱، ص ۱۶۸؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۶۴۸.
- ↑ جمهرة نسب قریش، ص ۴۶۴؛ المحبر، ص ۱۳۷؛ انساب الاشراف، ج ۱، ص ۱۷۰.
- ↑ المنمق، ص ۳۶۹؛ انساب الاشراف، ج ۱، ص ۱۶۸.
- ↑ جمهرة نسب قریش، ص ۴۶۵.
- ↑ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۷۰۹؛ جمهرة انساب العرب، ص ۱۱۸؛ الروض الانف، ج ۵، ص ۳۰۳.
- ↑ المحبر، ص ۱۰۲؛ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۵۷۴؛ الاصابه، ج ۴، ص ۸۳.
- ↑ انساب الاشراف، ج ۱، ص ۱۶۸، ۳۵۷.
- ↑ الطبقات، ج ۴، ص ۹۰؛ اسد الغابه، ج ۴، ص ۷۱۳.
- ↑ جمهرة نسب قریش، ص ۴۷۰ - ۴۷۲؛ جمهرة انساب العرب، ص ۱۱۹.
- ↑ رجال الطوسی، ص ۴۳؛ شرح نهج البلاغه، ج ۱۳، ص ۲۲.
- ↑ الاستیعاب، ج ۳، ص ۱۳۵۲؛ الاصابه، ج ۴، ص ۸۳.
- ↑ جمهرة نسب قریش، ص ۴۶۶؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۴۳؛ المفصل، ج ۴، ص ۱۰۴.
- ↑ المنمق، ص ۴۱۶ - ۴۱۷.
- ↑ التکمیل والاتمام، ص ۱۳۳؛ البدایة والنهایه، ج ۳، ص ۱۲۰؛ الدر المنثور، ج ۶، ص ۱۳۳.
- ↑ تفسیر مقاتل، ج ۲، ص ۴۰۸؛ جامع البیان، ج ۱۸، ص ۹؛ روض الجنان، ج ۱۴، ص ۸۳.
- ↑ الکامل، ج ۲، ص ۸۹؛ البدایة والنهایه، ج ۳، ص ۸۵، ۹۶.
- ↑ سیره ابن اسحاق، ص ۱۶۶؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۳۷۰ - ۳۷۱؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۴۸۱.
- ↑ الطبقات، ج ۱، ص ۱۷۶؛ المنتظم، ج ۳، ص ۴۹.
- ↑ المغازی، ج ۱، ص ۵۸ - ۵۹.
- ↑ المغازی، ج ۱، ص ۴۶؛ انساب الاشراف، ج ۱، ص ۱۶۷-۱۶۸؛ امتاع الاسماع، ج ۱، ص ۱۰۱.
- ↑ اعلام الوری، ج۱، ص ۱۷۰؛ تاریخ حبیب السیر، ج ۱، ص ۳۴۰.
- ↑ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۷۰۹.
- ↑ تقوی دامغانی، سید محمد مهدی، مقاله «زمعة بن اسود»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱۴.