جهیزیه حضرت فاطمه
مهریه و جهیزیه زهرا(س) از لوازم ساده تشکیل شده بود که بیشتر آنها سفالی بود، به‌گونه‌ای که وقتی رسول اکرم(ص) آنها را مشاهده کرد گریه کرده و فرمودند: "خدایا! این زندگی را بر خانواده‌ای که بیشتر ظروف آنها سفالین است، خجسته گردان".
مهریه و جهیزیه زهرا(س)
شروع زندگی مشترک فاطمه و علی(ع) با مراسمی ساده و بی‌آلایش و ابتدایی‌ترین لوازم زندگی، در خانه‌ای گلین همراه بود. جهیزیه بانوی نمونه اسلام عبارت بود از:
- پیراهن، یک قواره به هفت درهم؛
- مقنعه، یک عدد، به چهار درهم؛
- قطیفه مشکی خیبری، یک عدد؛
- تخت خواب چوبی که دور آن با لیف خرما پیچیده شده بود؛
- دو عدد تشک کتان مصری که یکی با پشم گوسفند و دیگری با لیف خرما پر شده بود؛
- چهار عدد بالش از پوست دباغی شده طائف که با إذخر (نوعی گیاه معطّر) پر شده بود؛
- پرده پشمی، یک عدد؛
- حصیر بافت هجر، یک عدد؛
- یک روانداز سیاه خیبری؛
- دستاس (آسیاب دستی)، یک عدد؛
- دلو چرمی، یک عدد؛
- تشت مسی، یک عدد؛
- قدح بزرگی ویژه دوشیدن شیر؛
- تنگ آبخوری، یک عدد؛
- آفتابه‌ای قیراندود؛
- سبوی گلی سبز رنگ، یک عدد؛
- کوزه سفالی، دو عدد؛
- سفره چرمی، یک عدد؛
- چادر قطرانی، یک عدد؛
- مشک آب، یک عدد.
- کاسه‌ای چوبی برای شیر؛
بعضی از اصحاب جهیزیه فاطمه(س) را طبق دستور پیامبر، خریدند که قیمت آنها فقط ۶۳ درهم شد. آن حضرت مقداری از باقی مانده پول را به بلال سپرد تا برای فاطمه عطر و مواد خوشبو کننده بخرد و مقداری را در اختیار ام‌ایمن نهاد تا وسایل ضروری را بخرد و بقیه را به ام‌سلمه سپرد و از او خواست که این مبلغ را نگه دارد[۱].
خریداران این اثاثیه اظهار داشتند: همه این اشیاء را خدمت رسول خدا(ص) آورده و مقابل حضرت نهادیم. وقتی رسول اکرم(ص) بدان‌ها نگریست به گریه افتاد و اشک‌های مبارکش جاری شد و سپس سرش را به آسمان بلند کرد و عرضه داشت: خدایا! این زندگی را بر خانواده‌ای که بیشتر ظروف آنها سفالین است، خجسته گردان[۲].
سپس علی(ع) خانه‌اش را مرتّب ساخت و کف اطاق و منزل را با ماسه‌های نرم پوشاند و چوبی را میان دو دیوار نصب کرد تا لباس‌هایشان را بر آن بیاویزند، و زمین اطاق را با پوست دباغی شده گوسفند فرش کرد و بالش‌هایی از لیف خرما در آن قرار داد. از ابویزید مدینی نقل شده گفت: آن‌گاه که فاطمه زهرا(س) به خانه علی(ع) رفت، در منزل آن حضرت جز ماسه‌هایی که به زمین گسترده شده بود و چند بالش و کوزه‌ای گلی و آبخوری سفالین، چیز دیگری وجود نداشت[۳].[۴]
جهیزیه
اعراب جهیزیه بردن زن به خانه شوهر را ننگ می‌دانستند و تهیه اسباب منزل بر عهده مرد بود؛ هرچند در روم باستان[۵] و ایرانیان، زن با خود جهیزیه می‌برد[۶]. اولین گزارش‌های تاریخی درباره جهیزیه بردن زن عرب به خانه شوهر، در دوران خلافت عباسی است. در این دوره ترکان دختران خود را با جهیزیه فراوان به همسری بزرگان عرب در می‌آوردند[۷]، اما از صدر اسلام گزارشی وجود ندارد که زن به خانه شوهر جهیزیه برده باشد.
رسول خدا(ص) نیز از دارایی خود، جهیزیه‌ای برای فاطمه(س) تهیه نکرد، بلکه از پول فروش زره علی(ع)، مبلغی را به بلال سپرد تا با آن عطر بخرد[۸]. مبلغی نیز به ابوبکر داد تا با آن لباس و وسایل خانه تهیه کند و عمار و برخی دیگر از اصحاب را نیز همراه او روانه کرد[۹].
جهیزیه خریداری شده از این قرار بود: یک پیراهن به ارزش هفت درهم، یک روسری به ارزش چهار درهم، حوله‌ای سیاه‌رنگ از تولیدات منطقه خیبر، تخت به همراه روتختی، دو تشک مصری که یکی از آنها از لیف خرما و دیگری از پشم گوسفند پر شده بود، چهار پشتی محصول طائف که از برگ گیاه اذخر پر شده بود، یک پرده پشمین، یک حصیر ساخت منطقه هجر، آسیاب دستی، یک تشت بزرگ مسی، کاسه‌ای چوبین برای دوشیدن شیر، یک ظرف آبخوری، مشک آب، آفتابه قیراندود شده، سبویی با لعاب سبزرنگ و کوزه‌های سفالین[۱۰]. در برخی منابع به زیرانداز چرمین و عبا نیز اشاره شده است. پیامبر(ص) هنگام وارسی جهیزیه، از خداوند خواست که این جهیزیه ساده را برای این خانواده مبارک گرداند[۱۱] و بنا بر نقلی، دعا کرد: «بارالها، مبارک گردان برای کسانی که بیشتر ظروف آنان سفالین است»[۱۲].
علی(ع) نیز در منزل خود اثاثیه‌ای ساده آماده کرده بود: پوست گوسفندی که هم زیرانداز بود[۱۳] و هم روی دیگرش جایگاه علوفه دادن به شتر بارکش[۱۴]. کف اتاق را با ماسه نرم پوشانده بود و تکه چوبی بین دو دیوار قرار داده بود برای آویختن لباس[۱۵]. دیگر اثاث او بالش، مشک، کاسه، کوزه، سبو و الک بود[۱۶]. چوبی نیز برای آویختن مَشک به دیوار زده بود که با پرده‌ای پوشانده شده بود[۱۷].
به دستور پیامبر(ص)، برخی از زنان، خانه حضرت علی(ع) را برای عروسی آماده ساختند[۱۸]. پس از نماز عشا، رسول الله(ص) برای دیدن خانه رفت و برای خانواده جدید دعا کرد[۱۹].
منزلی که اکنون بیت فاطمه(س) نام دارد و محل سکونت ایشان بوده است، در آغاز از آن شخصی به نام حارثة بن نعمان بود. منزل پیامبر(ص) و همسران ایشان نیز در ملک وی بود. طبق نقلی، شروع زندگی مشترک فاطمه(س) با همسرش در همین منزل بود[۲۰]. مطابق این گزارش، زندگی این زوج آسمانی در همین منزل آغاز شد و پایان یافت. بنا بر گزارشی دیگر، منزلی که امام علی(ع) در ابتدای زندگی مشترک خویش آماده ساخته بود، غیر از منزل کنونی بوده و با منزل پیامبر(ص) فاصله داشته است. با درخواست فاطمه(س) از پیامبر(ص)، حارثه متوجه موضوع گردید و با علاقه و احترامی ویژه - که دعای خیر پیامبر(ص) را به دنبال داشت - منزلی را در مجاورت منزل پیامبر(ص) در اختیار حضرت فاطمه(س) و علی(ع) قرار داد[۲۱].[۲۲]
منابع
پانویس
- ↑ مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۴۰۱؛ مقالات الزهرا، ص۱۳۷.
- ↑ «اللهم بورك لأهل بيت جل آنيتهم من الخزف»، مناقب ابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۵۳؛ کشف الغمه، ج۱، ص۳۵۹؛ امالی، ص۴۰؛ اعیان الشیعه، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ فاطمة الزهرا بهجة قلب المصطفی، ص۴۷۷، به نقل از مناقب احمد ابن حنبل.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۳ ص ۱۰۵؛ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص ۹۸.
- ↑ دورانت، ویلیام جیمز، تاریخ تمدن، ج۷، ص۱۱۰.
- ↑ دورانت، ویلیام جیمز، تاریخ تمدن، ج۱۰، ص۲۳۳.
- ↑ ابن اثیر جزری، الکامل، ج۱۰، ص۱۶۰؛ ابن عبری، ابوالفرج، تاریخ مختصر الدول، ص۱۵۰.
- ↑ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۸۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۸۸.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۴۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۹۴.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۴۰ - ۴۱؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۲۹؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۹۴.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۴۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۹۴.
- ↑ خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، ص۳۴۹؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۳۶۹؛ علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف الیقین، ص۱۹۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۳۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۲؛ ابن ماجه قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۳۹۱؛ طبری، احمد بن عبدالله، ذخائرالعقبی، ص۳۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۲؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۳۷۶.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۲۹؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۱۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۴.
- ↑ طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص۱۳۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۱۷.
- ↑ ابن ماجه قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۱، ص۶۱۶؛ دیار بکری، حسین بن محمد، تاریخ الخمیس، ج۱، ص۴۱۱-۴۱۲.
- ↑ دیار بکری، حسین بن محمد، تاریخ الخمیس، ج۱، ص۴۱۲.
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۲؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ج۸، ص۲۶۴.
- ↑ طباطبایی، سید محمد کاظم، مقاله «ازدواج فاطمه»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۳۹.