طغیان
طغیان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: طغیان در قرآن - طغیان در حدیث - طغیان در کلام اسلامی - طغیان در فقه سیاسی - طغیان در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش‌های مرتبططغیان یعنی گستاخی، زیاده‌روی و نافرمانی و تجاوز از حدود تعیین شده عقلی و شرعی. طغیان یا در موضوع‌های خارجی یا در مسیر گمراهی و انحراف صورت می‌گیرد. به کسی که طغیان و تعدی‌اش از حق شدت یافته باشد، "طاغوت" اطلاق می‌شود.
معناشناسی
طغیان در لغت عبارت است از گستاخی، گردنکشی، زیاده‌روی، نافرمانی، عصیان[۱] و سرپیچی کردن[۲]، تجاوز از حدود تعیین شده عقلی و شرعی[۳] یا زیاده‌روی و تجاوز از حدود متعارف (نظم و اعتدال) در امور مادی یا معنوی.
طغیان یا در موضوع‌های خارجی یا در مسیر گمراهی و انحراف صورت می‌گیرد. در قرآن، به کسی که طغیان و تعدی‌اش از حق شدت یافته باشد، “طاغوت” اطلاق شده است. شیطان و همه مظاهر بازدارنده آن از سلوک طریق حق و توجه به خداوند، از جمله مصداق‌های “طاغوت” شمرده می‌شوند[۴]؛ از این‌رو، طاغوت صیغه مبالغه از طغیان به معنای تعدی و تجاوز از حد است و به هر چیزی که سبب تجاوز از حد گردد، اطلاق می‌شود. شیاطین، بت‌ها، حکام جبار و مستکبر، هر معبودی غیر پروردگار و هر مسیری که به غیر حتی منتهی شود، همه از مصداق‌های “طاغوت”اند[۵].[۶]
طغیان در قرآن
طغیان در قرآن در سه معنای طغیان آدمی و طغیان آب و در وزن کردن به کار رفته است، مثل: ﴿أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِ﴾[۷] معنای آن مطلق تجاوز از حدّ است و با گناه و طغیان آب و غیر آن تطبیق می‌شود که گناهکار از حد خویش تجاوز کرده و گرنه حدّ او انسانیت و نیکوکاری و تعادل در رفتار است [۸].
طغیان در فرهنگ سیاسی
در فرهنگ سیاسی، طغیان به قیام و عصیان در برابر قدرت دولتی یا مسلط (یا قوانین حاکم بر جامعه) اطلاق شده که حرکت مقطعی است و به شکست می‌انجامد (به واسطه سرکوبی یا فروکش کردن) و به آن شورش نیز گفته می‌شود[۹].[۱۰]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۷، ص۴۱۲؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۲۰.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۷۲.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۶۴۲.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۷، ص۹۷-۹۹.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۶۶؛ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۴۰۳.
- ↑ «که در ترازو تجاوز نکنید» سوره الرحمن، آیه ۸.
- ↑ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۲، ص ۹۶.
- ↑ علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۵۷.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۴۰۳.