ابوحارثة بن علقمه
ابوحارثة بن علقمه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوحارثة بن علقمه در تراجم و رجال - ابوحارثة بن علقمه در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوحارثة بن علقمه | |
|---|---|
 تصویر قدیمی مدینه | |
| نام کامل | ابوحارثة بن علقمه |
| جنسیت | مرد |
| از قبیله | بکر بن وائل |
| برادر | کوز بن علقمة |
مقدمه
ابوحارثه یا ابوحارث بن علقمة بن ربیعه[۱] منتسب به قبیله بکر بن وائل[۲] و برادر کرز (تصحیف شده به کوز بن علقمة صحابی رسول خداست[۳].
برخی منابع نام وی را حصین ثبت کرده‌اند[۴]. از او در منابع اسلامی، بیشتر در جریان «وفد نجران» در سال دهم هجری[۵] یاد شده است. وی اصالت عرب بود که به دین مسیح درآمده بود. آن‌گونه که از برخی منابع بر می‌آید، ابوحارثه کشیش بزرگ و پیشوای مذهبی نجران بود و افزون بر سرپرستی امور دینی و علمی سرزمین خویش[۶] به دلیل آگاهی و احاطه‌اش بر دین مسیح، مورد احترام و توجه پادشاهان روم نیز بود؛ به گونه‌ای که به احترام او کلیساهایی ساخته بودند[۷].
مفسران مشهوری چون طبرسی[۸]، قرطبی[۹] ذیل آیه مباهله، از عظمت شخصیت علمی و اجتماعی ابوحارثه سخن گفته‌اند. بنابه گزارش‌ها، ابوحارثه جزو هیئت شصت[۱۰] یا هفتاد[۱۱] نفری نجران بود که به همراه دو تن دیگر (عاقب و سید) عهده دار امور ایشان در سفر به مدینه بودند[۱۲]. برخی از وی با عنوان رئیس هیئت نجران یاد کرده و نوشته‌اند وی بر دو رفیق خود «عاقب» و «سید» برتری داشت و همان کسی است که درباره دین مسیح از پیامبر (ص) سؤالاتی پرسید و سرانجام قرار بر مباهله شد، ولی أبوحارثه از انجام آن خودداری کرد و گفت: محمد (ص) همانند پیامبران برای مباهله آمده است. از این‌رو به دادن جزیه رضایت داد[۱۳].
می‌گویند پیامبر نامه‌ای به او نوشت[۱۴] و طی آن از وی و هم کیشانش خواست به جای پرستش و ولایت بندگان، به عبادت و ولایت خداوند روی آورند. تاریخ‌نگاران درباره اسلام آوردن او گزارش‌ها همسانی ندارند. ابن اثیر[۱۵] به نقل از ابوموسی آورده است که او گفته: «نمی‌دانم ابوحارثه اسلام آورد یانه؟»[۱۶] می‌گوید: او اسلام نیاورد. با وجود این، بعضی از اسلام او سخن گفته و آورده‌اند وی به هنگام حضور در مدینه، بیش از صد و بیست سال داشته و به پیامبر (ص) مؤمن بوده است، ولی به دلیل اینکه قومش مسلمان نبودند، اسلام خود را پنهان میکرده است[۱۷].
بر اساس گزارشی، اسلام او پس از بازگشت به نجران و به اصرار برادرش کرز بوده است[۱۸]. اما پذیرش این نکته، به دلیل سکوت بسیاری از منابع معتبر درباره اسلام او قابل خدشه است و بعید به نظر می‌رسد مسلمان شدن شخص برجسته‌ای چون وی، از دید تیزبین تاریخ‌نگاران و مفسران پنهان مانده باشد. چنان که از اسلام برادرش کرز و دو تن دیگر که همراه وفد نجران با پیامبر دیدار کردند، یاد شده است[۱۹]، می‌گویند وی در گرایش برادرش به اسلام، نقش داشته است؛ چنان که روایت کرده‌اند او در مسیر نجران به مدینه به برادرش کرز گفته بود: به خدا سوگند محمد (ص) همان پیامبری است که ما در انتظارش هستیم[۲۰]. نقلی دیگر، حاکی است که به هنگام بازگشت ابوحارثه از مدینه، پیامبر (ص) بدو گفت: گویا زین مرکبت را وارونه می‌بینم. او وقتی سراغ آن رفت، همان‌گونه یافت که آن حضرت خبر داده بود. در این وقت ابوحارثه گفت: شهادت می‌دهم محمد، رسول خداست[۲۱]. از سرانجام ابوحارثه چیزی گزارش نشده است.[۲۲]
جستارهای وابسته
- کوز بن علقمة (برادر)
منابع
پانویس
- ↑ ابن سعد، ج۱، ص۲۶۷.
- ↑ ابن هشام، ج۲، ص۴۱۲؛ ابن اثیر، ج۴، ص۲۵۷؛ ابن ماکولا، ج۷، ص۱۸۱.
- ↑ ابن اثیر، ج۴، ص۴۷۵؛ ابن حجر، ج۵، ص۴۳۷.
- ↑ ابن طاووس، ج۲، ص۳۳۰؛ مجلسی، ج۲۱، ص۲۸۸ و ۳۰۵.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۳، ص۴۲؛ مفید، ج۱، ص۱۶۷-۱۶۶.
- ↑ ابن سعد، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ ابن هشام، ج۲، ص۴۱۲؛ طبرانی، ج۴، ص۱۷۷-۱۷۶.
- ↑ مجمع البیان، ج۲، ص۲۳۴.
- ↑ قرطبی، ج۴، ص۵.
- ↑ ابن هشام، ج۲، ص۵۷۳
- ↑ ابن حجر، ج۵، ص۴۳۷.
- ↑ ابن هشام، ج۲، ص۴۱۲؛ ابن سعد، ج۱، ص۲۶؛ ابن کثیر، ج۵، ص۴۴.
- ↑ یعقوبی، ج۲، ص۸۳-۲۸؛ سید عبدالله حسینی، ص۲۶.
- ↑ احمدی میانجی، ج۲، ص۴۹۱ و ۴۸۹.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۲۱۰.
- ↑ طبرانی، ج۴، ص۱۷۷-۱۷۶.
- ↑ مجلسی، ج۲۱، ص۲۸۸.
- ↑ ابن حجر، ج۵، ص۴۳۷.
- ↑ ابن سعد، ج۱، ص۲۶۸؛ طبرسی، ج۲، ص۳۱۰؛ طبرانی، ج۴، ص۱۷۷-۱۷۶.
- ↑ ابن هشام، ج۲، ص۵۷۳؛ ابن سعد، ج۱، ص۱۳۱.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۲۵۷؛ بحار، ج۲۱، ص۳۳۸.
- ↑ سامانی، سید محمود، مقاله «ابوحارثه بن علقمه اسقف»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۲۲۹.