بحث:انواع آمادگی برای ظهور کدامند؟ (پرسش)
پاسخ جامع اجمالی
* پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:
 |
 |
 |
|
| رضایی اصفهانی | یوسفیان | رضوانی | پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم |
مقدمه
- آمادگی برای ظهور مستلزم انتظاری خوب و شایسته است[۱]. رسیدن به مرحله‌ای از تاریخ که در آن همۀ انسان‌ها زیر یک پرچم گردآیند و کشمکش‌ها و بازی‌های خطرناک سیاسی و استعمارگری از بین برود، احتیاج به آمادگی‌های عمومی دارد[۲]. یکی از مهمترین رازهای غیبت امام مهدی(ع) نبود آمادگی در جامعۀ انسانی است[۳]. علاوه بر نشانه‌های ظهور، شرایط و بایسته‌هایی برای تحقق ظهور لازم است[۴].
آمادگی‌های تحقق ظهور
- برخی از آمادگی‌های قبل از ظهور عبارتند از:
آمادگی فکری و فرهنگی برای حکومت عدل جهانی
- آمادگی فکری و فرهنگی: اصلی‌ترین حکمت تأخیر در قیام مهدوی، فراهم نشدن زمینۀ فرهنگی در سطح جهانی برای تحقق آن است[۵]. حالت انتظار حالت آمادگی است؛ آمادگی فکری و روحی و داشتن برنامه برای رسیدن به هدف[۶]. یعنی سطح افکار مردم جهان چنان بالا رود که بدانند مثلاً تفاوت رنگ و زبان و سرزمین نمی‌تواند بشر را از هم جدا سازد[۷]. بی‌تردید، تحقق حکومت جهانی مستلزم پذیرش عمومی انسان‌هاست. وقتی قومیت‌ها و تعصبات ملی بر اذهان مردم حاکم است، آنها هرگز نمی‌توانند جهانی فکر کرده، از وابستگی‌های گروهی رهایی یابند[۸]. چنانچه در قرآن کریم شایستگی و صلاحیت افراد شرط آن انقلاب بیان شده است[۹]: «ما در زبور نوشتیم که بندگان شایسته و صلاحیت دار ما قدرت زمین را به دست می‌‌گیرند».[۱۰]
- یکی از ویژگی‌های منتظِر، شناخت و معرفت نسبت به امام زمان(ع) و ویژگی‌ها و ابعاد وجودی ایشان و اندیشیدن در کلمات و اوامر حضرت و تأمل در حکمت نامه‌ها و نشانه‌ها و علائم ظهور و شگفتی ولادت و حیات او، همچنین دانستن سبب و حکمت غیبت پر رمز و راز حضرت است. شناخت آن حضرت از دو راه ممکن است: معرفت علمی و شناخت قلبی و روحی[۱۱].
آمادگی اجتماعی
- آمادگی اجتماعی[۱۲]: خسته شدن از ظلم و ستم، عدالت‌طلبی[۱۳] و مأیوس شدن از حل مشکلات به وسیلۀ نظامات موجود. امام صادق(ع) فرمودند[۱۴]: «تا همۀ اصناف مردم به حکومت نرسند حضرت مهدی قیام نمی‌کند برای اینکه وقتی حکومتش را تشکیل داد کسی نگوید اگر ما هم به حکومت می‌‌رسیدیم با عدالت رفتار می‌‌کردیم».[۱۵] مردم باید به اندازه‌ای از رشد و آگاهی برسند که بدانند ایده‌ها و مکاتب ساختۀ فکر محدود انسان‌ها و حکومت‌هایی که بر پایۀ این ایدئولوژی‌ها به وجود می‌آیند، نمی‌توانند بشر را از گرداب تباهی نجات دهند؛ بلکه تنها در سایۀ حکومت و حاکمیت مردی آسمانی و پیشوای عادل الهی، می‌توانند طعم زندگی خوب انسانی را به دست آورند[۱۶].
آمادگی برای خدمت گذاری
- آمادگی برای خدمت‌گذاری: از امام صادق(ع) نقل شده می‌فرمایند: «اگر دوران او را درک می‌کردم همه روزهای زندگیم را در خدمت به او می‌گذراندم».[۱۷] وقتی پیامبران و امامان در خدمت به امام زمان پیشتاز هستند وقتی امام صادق(ع) آرزوی خدمت به ایشان را دارد و حضرت عیسی (ع) از آسمان فرود می‌آید تا او را یاری کند!!! وظیفه شیعیان منتظر در خدمت به ساحت مقدس او چقدر است؟ برخی از مظاهر آمادگی عبارتند از:
- تحصیل شناخت صفت و آداب و ویژگی‌های آن جناب و تداوم درخواست معرفت آن حضرت؛
- تشکیل مجالس ذکر مناقب و فضایل آن حضرت؛
- سعی در خدمت کردن به آن حضرت؛
- تصمیم قلبی بر یاری کردن آن جناب در زمان حضور و ظهور او؛
- تهذیب نفس؛ و... [۱۸].
آمادگی‌های تکنولوژی و ارتباطی
- آمادگی‌های تکنولوژی و ارتباطی: برای رسیدن به تکامل اجتماعی و جهانی آکنده از صلح و عدالت، وجود صنایع پیشرفته نه تنها مزاحم حکومت عادلانه جهانی نیست، بلکه شاید بدون آن وصول به چنین هدفی محال باشد[۱۹].
آمادگی‌های فردی
- آمادگی‌های فردی: یکی از شرایط قیام جهانی وجود یاران فدارکار، آشنای با اهداف و معتقد به امام و دین و آمادۀ هر گونه فداکاری تا آخرین لحظه است[۲۰]. حکومت جهانی قبل از هر چیز نیازمند عناصر آماده و باارزش انسانی است تا بتواند بار سنگین اصلاحات وسیع را به دوش بکشد. امام صادق(ع) می‌فرمایند[۲۱]: «امام زمان(ع) ظهور نمی‌کند، مگر آنکه تعداد آنان به ده هزار نفر برسد».[۲۲] به یقین وقتی انسان نسبت به امام زمان معرفت پیدا کند و اهداف و آرمانهای او را بفهمد خود را برای عملی کردن اهداف امام زمان آماده می‌سازد و خشنودی او را به خشنودی خویش ترجیح داده و سعی می‌کند سرباز خوبی برای آن حضرت باشد[۲۳]. اطاعت از دستورات امام زمان(ع) در واقع اطاعت از خداوند متعال است و مخالفت با او مخالفت با خداوند است[۲۴]. تبعیت از آرمانهای موعود و تخلق به اخلاق پسندیده از نمودهای آن است[۲۵].
آمادگی نظامی
- آمادگی نظامی: مسلمان باید همیشه آمادگی نظامی و نیروی سلحشوری داشته باشد، تا به هنگام طلوع طلایع حق، به صف پیکارگران رکاب مهدی(ع) بپیوندد و در آن نبرد بزرگ حق و باطل، حماسه آفریند و کمک رساند. امام صادق(ع) در این زمینه می‌فرماید[۲۶]: «باید هر یک از شما برای خروج قائم (ع) اسلحه تهیه کند، اگر چه یک نیزه».[۲۷]
مقدمه
- آمادگی برای ظهور مستلزم انتظاری خوب و شایسته است[۲۸]. رسیدن به مرحله‌ای از تاریخ که در آن همۀ انسان‌ها زیر یک پرچم گردآیند و کشمکش‌ها و بازی‌های خطرناک سیاسی و استعمارگری از بین برود، احتیاج به آمادگی‌های عمومی دارد[۲۹]. یکی از مهمترین رازهای غیبت امام مهدی(ع) نبود آمادگی در جامعۀ انسانی است[۳۰]. علاوه بر نشانه‌های ظهور، شرایط و بایسته‌هایی برای تحقق ظهور لازم است[۳۱].
انواع آمادگی برای ظهور
- برخی از آمادگی‌های ظهور عبارتند از:
آمادگی و زمینه سازی معنوی و درونی فرد و جامعه[۳۲]
آمادگی و زمینه سازی در عرصۀ فکری و اعتقادی (آمادگی علمی و معرفتی)[۳۳]
- اصلی‌ترین حکمت تأخیر در قیام مهدوی، فراهم نشدن زمینۀ فکری، فرهنگی و اعتقادی در سطح جهانی برای تحقق آن است[۳۴]. بی‌گمان حضرت مهدی(ع) به پا می‌خیزد تا بیش از آنکه چگونگی زندگی مادی مردم را بر پایۀ عدالت سامان دهد، باورهای آنان را رشد داده، کمال بخشد[۳۵]. حالت انتظار حالت آمادگی است؛ آمادگی فکری و روحی و داشتن برنامه برای رسیدن به هدف[۳۶]. یعنی سطح افکار مردم جهان چنان بالا رود که بدانند مثلاً تفاوت رنگ و زبان و سرزمین نمی‌تواند بشر را از هم جدا سازد[۳۷]. بی‌تردید، تحقق حکومت جهانی مستلزم پذیرش عمومی انسان‌هاست. وقتی قومیت‌ها و تعصبات ملی بر اذهان مردم حاکم است، آنها هرگز نمی‌توانند جهانی فکر کرده، از وابستگی‌های گروهی رهایی یابند[۳۸]. چنانچه در قرآن کریم شایستگی و صلاحیت افراد شرط آن انقلاب بیان شده است[۳۹]: «ما در زبور نوشتیم که بندگان شایسته و صلاحیت دار ما قدرت زمین را به دست می‌‌گیرند».[۴۰] یکی از ویژگی‌های منتظِر، شناخت و معرفت نسبت به امام زمان(ع) و ویژگی‌ها و ابعاد وجودی ایشان و اندیشیدن در کلمات و اوامر حضرت و تأمل در حکمت نامه‌ها و نشانه‌ها و علائم ظهور و شگفتی ولادت و حیات او، همچنین دانستن سبب و حکمت غیبت پر رمز و راز حضرت است. شناخت آن حضرت از دو راه ممکن است: معرفت علمی و شناخت قلبی و روحی[۴۱].
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصۀ اخلاقی و رفتاری[۴۲]
- یکی از شرایط قیام جهانی، وجود یاران فدارکار، آشنای با اهداف و معتقد به امام و دین و آمادۀ هر گونه فداکاری تا آخرین لحظه است[۴۳]. حکومت جهانی قبل از هر چیز نیازمند عناصر آماده و باارزش انسانی است تا بتواند بار سنگین اصلاحات وسیع را به دوش بکشد. امام صادق(ع) می‌فرمایند[۴۴]: «امام زمان(ع) ظهور نمی‌کند، مگر آنکه تعداد آنان به ده هزار نفر برسد».[۴۵] به یقین وقتی انسان نسبت به امام زمان معرفت پیدا کند و اهداف و آرمانهای او را بفهمد خود را برای عملی کردن اهداف امام زمان آماده می‌سازد و خشنودی او را به خشنودی خویش ترجیح داده و سعی می‌کند سرباز خوبی برای آن حضرت باشد[۴۶]. اطاعت از دستورات امام زمان(ع) در واقع اطاعت از خداوند متعال است و مخالفت با او مخالفت با خداوند است[۴۷]. تبعیت از آرمانهای موعود و تخلق به اخلاق پسندیده از نمودهای آن است[۴۸]. از امام صادق(ع) نقل شده می‌فرمایند: «اگر دوران او را درک می‌کردم همه روزهای زندگیم را در خدمت به او می‌گذراندم».[۴۹] وقتی پیامبران و امامان در خدمت به امام زمان پیشتاز هستند وقتی امام صادق(ع) آرزوی خدمت به ایشان را دارد و حضرت عیسی (ع) از آسمان فرود می‌آید تا او را یاری کند!!! وظیفه شیعیان منتظر در خدمت به ساحت مقدس او چقدر است؟ برخی از مظاهر آمادگی عبارتند از: تحصیل شناخت صفت و آداب و ویژگی‌های آن جناب و تداوم درخواست معرفت آن حضرت؛ تشکیل مجالس ذکر مناقب و فضایل آن حضرت؛ سعی در خدمت کردن به آن حضرت؛ تصمیم قلبی بر یاری کردن آن جناب در زمان حضور و ظهور او؛ تهذیب نفس؛ و... [۵۰].
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصۀ روحی و روانی[۵۱]
آمادگی و زمینه‌سازی مادی و برونی فرد و جامعه[۵۲]
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه سیاسی[۵۳]
- مشتاقان برپایی حکومت عدل جهانی می‌بایست زمینه‌های سیاسی این اتفاق بزرگ را فراهم نمایند؛ که این زمینه‌سازی باید در دو محور تلاش‌های علمی و عملی صورت پذیرد: نخست آشنا شدن با روش‌های سیاسی حضرت مهدی(ع) در برپایی حکومت جهانی و به بیان دیگر، روش سیاسی حضرت در عصر ظهور و دیگر، آشنا کردن دیگران با این اندیشه بلند سیاسی. حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر(ع) و تجدید دائمی عهد و پیمان، یکی از نشانه‌های آمادگی سیاسی در ولایت‌پذیری آن حضرت هنگام ظهور به شمار می‌آید[۵۴].
- از طرفی دیگر آمادگی سیاسی یعنی خسته شدن از ظلم و ستم، عدالت‌طلبی[۵۵] و مأیوس شدن از حل مشکلات به وسیلۀ نظامات موجود. امام صادق(ع) فرمودند[۵۶]: «تا همۀ اصناف مردم به حکومت نرسند حضرت مهدی قیام نمی‌کند برای اینکه وقتی حکومتش را تشکیل داد کسی نگوید اگر ما هم به حکومت می‌‌رسیدیم با عدالت رفتار می‌‌کردیم».[۵۷] مردم باید به اندازه‌ای از رشد و آگاهی برسند که بدانند ایده‌ها و مکاتب ساختۀ فکر محدود انسان‌ها و حکومت‌هایی که بر پایۀ این ایدئولوژی‌ها به وجود می‌آیند، نمی‌توانند بشر را از گرداب تباهی نجات دهند؛ بلکه تنها در سایۀ حکومت و حاکمیت مردی آسمانی و پیشوای عادل الهی، می‌توانند طعم زندگی خوب انسانی را به دست آورند[۵۸].
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصۀ نظامی و انتظامی[۵۹]
- مسلمان باید همیشه آمادگی نظامی و نیروی سلحشوری داشته باشد، تا به هنگام طلوع طلایع حق، به صف پیکارگران رکاب مهدی(ع) بپیوندد و در آن نبرد بزرگ حق و باطل، حماسه آفریند و کمک رساند. امام صادق(ع) در این زمینه می‌فرماید[۶۰]: «باید هر یک از شما برای خروج قائم (ع) اسلحه تهیه کند، اگر چه یک نیزه، خدای تعالی هرگاه بداند کسی چنین نیتی دارد، امید آن است که عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را درک کند و از یاران و همراهانش قرار گیرد».[۶۱]
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصۀ اجتماعی
- خواست گروهیِ جامعه، بسترهای گوناگونی را فراهم می‌سازد که در دگرگونی سرنوشت آن اجتماع، نقش به‌سزایی دارد. در واقع، دگرگونی زیرساخت‌های ارزشی جامعه، بستر و زمینه مهمی در دگرگونی اوضاع اجتماعی است. این تغییر از درون اندیشه و جان انسان‌ها سر برآورده و آن‌گاه اراده اجتماعی نوین هماهنگ با آن اندیشه و آرمان را پدید می‌آورد. و حکومت‌ها به مثابه بزرگ‌ترین فرآورده اراده اجتماعی، پیرو این اصل اساسی است. بنابراین، ضروری‌ترین کار، پیش از سامان‌یافتن هر نوع حکومتی در جامعه، فراهم‌کردن زمینه‌ها و بسترهای هماهنگ با آن حکومت، جهت پذیرش مردمی است؛ چرا که ساختار حکومت مطلوب مردم، در جامعه به گونه‌ای شکل می‌گیرد که خرد گروهیِ اجتماع، تحمل پذیرش آن را داشته باشند[۶۲].
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصۀ تکنولوزی و تبلیغاتی و روابط بین‌المللی[۶۳]
- برای رسیدن به تکامل اجتماعی و جهانی آکنده از صلح و عدالت، وجود صنایع پیشرفته نه تنها مزاحم حکومت عادلانه جهانی نیست، بلکه شاید بدون آن وصول به چنین هدفی محال باشد[۶۴].
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصۀ اقتصادی[۶۵]
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک. رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص: ۲۲۳ ـ ۲۲۶.
- ↑ ر.ک. کارگر، رحیم؛ مهدویت دوران ظهور، ص‌ص۲۳ ـ ۲۶، ۳۳ ـ ۳۷.
- ↑ ر.ک. باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۱۲۹، ۱۳۰.
- ↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر؛ دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۱۱۸، ۱۱۹.
- ↑ ر.ک. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۷۹، ۸۰؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص: ۲۲۳- ۲۲۶؛ پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. بهروزی لک، غلام رضا، حکومت جهانی حضرت مهدی، ص ۳۳۷ ـ ۳۴۳.
- ↑ سوره انبیاء آیه ۱۰۵.
- ↑ ر.ک. امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص۲۴۱؛ مکارم شیرازی، ناصر؛ حکومت جهانی مهدی(ع)، ص۱۰۰؛ پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷.
- ↑ ر.ک. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۷۹، ۸۰؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص: ۲۲۳ ـ ۲۲۶؛ پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۷۹، ۸۰ ؛ بهروزی لک، غلام رضا، حکومت جهانی حضرت مهدی، ص ۳۳۷ ـ ۳۴۳.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۴۴.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. یوسفیان، مهدی؛ شرایط ظهور، ص ۴۴ ـ ۵۱.
- ↑ «"لَوْ أَدْرَکْتُهُ لَخَدَمْتُهُ أَیَّامَ حَیَاتِی"»، مجلسی، محمد باقر، بحار، ج ۵۱، ص ۱۴۸.
- ↑ ر.ک. رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷.
- ↑ ر.ک. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۷۹، ۸۰؛ مکارم شیرازی، ناصر؛ حکومت جهانی مهدی(ع)، ص۸۲ ؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص: ۲۲۳- ۲۲۶ ؛ پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم ؛ بهروزی لک، غلام رضا، حکومت جهانی حضرت مهدی، ص ۳۳۷ ـ ۳۴۳.
- ↑ ر.ک. کارگر، رحیم؛ مهدویت دوران ظهور، ص‌ص۲۳-۲۶، ۳۳ ـ ۳۷.
- ↑ ر.ک. نعمانی، الغیبه، ص۳۰۷؛ حر عاملی، اثبات الهداه، ج۳، ص۵۴۸.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷.
- ↑ ر.ک. رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷.
- ↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر؛ دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۱۱۸، ۱۱۹.
- ↑ ر.ک. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص ۳۶۶.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. رضائی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص: ۲۲۳ ـ ۲۲۶.
- ↑ ر.ک. کارگر، رحیم؛ مهدویت دوران ظهور، ص‌ص۲۳ ـ ۲۶، ۳۳ ـ ۳۷.
- ↑ ر.ک. واسطی، محمد حسین، مصاحبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک. واسطی، محمد حسین، مصاحبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک. باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۱۲۹، ۱۳۰.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۶۸.
- ↑ ر.ک. موسوی نسبت، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۱۱۸، ۱۱۹.
- ↑ ر.ک. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۷۹، ۸۰؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص: ۲۲۳- ۲۲۶؛ پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. بهروزی لک، غلام رضا؛ حکومت جهانی حضرت مهدی، ص ۳۳۷ ـ ۳۴۳.
- ↑ سوره انبیاء آیه ۱۰۵.
- ↑ ر.ک. ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص۲۴۱؛ مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی(ع)، ص۱۰۰؛ پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. رضائی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷.
- ↑ ر.ک. واسطی، محمد حسین، مصاحبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک. کارگر، رحیم؛ مهدویت دوران ظهور، ص‌ص۲۳-۲۶، ۳۳ ـ ۳۷؛ یوسفیان، مهدی؛ شرایط ظهور، ص ۴۴ ـ ۵۱.
- ↑ ر.ک. نعمانی، الغیبه، ص۳۰۷؛ حر عاملی، اثبات الهداه، ج۳، ص۵۴۸.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. رضائی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷.
- ↑ ر.ک. رضائی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷.
- ↑ ر.ک. موسوی نسبت، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۱۱۸، ۱۱۹.
- ↑ «"لَوْ أَدْرَکْتُهُ لَخَدَمْتُهُ أَیَّامَ حَیَاتِی"»، مجلسی، محمد باقر، بحار، ج ۵۱، ص ۱۴۸.
- ↑ ر.ک. رضائی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷.
- ↑ ر.ک. واسطی، محمد حسین، مصاحبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک. واسطی، محمد حسین، مصاحبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک. واسطی، محمد حسین، مصاحبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۶۸.
- ↑ ر.ک. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۷۹، ۸۰ ؛ بهروزی لک، غلام رضا؛ حکومت جهانی حضرت مهدی، ص ۳۳۷ ـ ۳۴۳.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۴۴.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.
- ↑ ر.ک. یوسفیان، مهدی؛ شرایط ظهور، ص ۴۴ ـ ۵۱.
- ↑ ر.ک. واسطی، محمد حسین، مصاحبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص ۳۶۶.
- ↑ ر.ک. کارگر، رحیم، مهدویت پیش از ظهور، ص ۲۱۷ و ۲۲۱؛ پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم؛ سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۶۸.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۶۸.
- ↑ ر.ک. واسطی، محمد حسین، مصاحبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۷۹، ۸۰؛ مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی(ع)، ص۸۲ ؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص: ۲۲۳- ۲۲۶ ؛ پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم ؛ بهروزی لک، غلام رضا؛ حکومت جهانی حضرت مهدی، ص ۳۳۷ ـ ۳۴۳.
- ↑ ر.ک. واسطی، محمد حسین، مصاحبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.