صبر
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل صبر (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
صبر از صفات پسندیده در انسان، به معنای پایداری، تحمل، مقاومت و شکیبایی. صبر یا در مقابل مصیبتها، سختیها و ناملایمات است، یا در انجام کارهای سخت و تکالیف دینی، یا در برخورد با گناه و وسوسههای شیطانی. پیامبر خدا(ص) صبر را سه گونه میداند: صبر بر مصیبت، صبر بر طاعت، صبر از معصیت[۱]. انسانهای صابر و صبور، به اهداف خود هم میرسد و کسی که صبر نداشته باشد، در مقابل سختیها و مصیبتها از پا در میآید و در برابر وسوسههای شیطانی دچار گناه میشود. صبر، پیروزی و موفقیت را در پی دارد.خدا صابران را دوست میدارد و با صابران است و دستور داده که مؤمنان هم صبور باشند، هم یکدیگر را به صبر دعوت کنند﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾[۲]؛ ﴿إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ﴾ [۳][۴].
مقدمه
- "صبر"، نام یک داروی تلخ[۵] و به معنای خویشتنداری در سختی و تنگی است[۶]. صبر، در اصطلاح، یعنی شکیبایی و خودداری نفس از آنچه عقل و شرع حکم میکند و آن را میطلبد، یا آنچه را که عقل و شرع، خودداری نفس از آن را اقتضا میکند[۷][۸].
واژهشناسی لغوی
- به عبارت دیگر: صبر عبارت است از امساک در تنگناها و خویشتن داری به مقتضای عقل و شرع یا حبس نفس از چیزی که عقل و شرع حبس نفس از آن را اقتضا کند[۱۵][۱۶].
مسائلی که باعث آرامش قلب میشوند
- خداوند در قرآن، پس از سفارش پیامبر خویش به شکیبایی، مسائلی را به ایشان گوشزد میکند تا بر صبر ایشان بیفزاید؛ مانند موارد زیر:
- تبیین عاقبت ظالمان و تکذیب کنندگان از امتهای پیشین و بیان سنت الهی در این باره برای پیامبر(ص)[۱۷]؛
- دستور دادن به ایشان برای خواندن نماز و انجام تسبیح خداوند، هنگام ناراحتی[۱۸]؛
- بیان وضعیت مشابهی که پیامبران پیشین نیز با آن دست به گریبان بودند برای رسول اکرم(ص)؛ زیرا آنها هم پیشتر در چنین شرایطی قرار گرفته بودند[۱۹]؛
- نام بردن[۲۰] از پیامبرانی که به سختیهایی مشابه مشکلات آن حضرت دچار شدند و در برابر آنها صبر کردند، که خداوند در قرآن نام نه نفر از انبیای گرامی خود را آورده است[۲۱].
اهمیّت صبر (ارزش و جایگاه صبر)
ضرورت صبر
اقسام صبر
مراتب صبر
شرایط صبر
خاستگاه صبر (اسباب و عوامل صبر)
راه کسب صبر
موانع صبر
لوازم صبر
آداب صبر
آثار و نشانههای صبر
فواید و کارکردهای صبر
گستره صبر
ویژگی های صبر
عواقب ترک صبر
استعانت از صبر
نقش اسوههای صبر
صبر یکی از اسباب رستگاری
- پاداش صبر مؤمنان بر آزار و ریشخند کافران، رستگاری آنان در روز قیامت است: ﴿إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِمَا صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائِزُونَ ﴾[۲۲][۲۳] افزون بر صبر، مصابره نیز از اسباب رستگاری است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾[۲۴] درباره معنای صبر و مصابره در این آیه، سخنان گوناگونی هست[۲۵]: برخی، صبر را مطلق صبر فردی دانستهاند که شامل صبر بر سختیها، صبر در اطاعت الهی و صبر از نافرمانی میشود و مصابره را صبر اجتماعی خواندهاند که در آن، صبر برخی مایه تقویت صبر بعضی دیگر و دوچندان شدن تأثیر آن میشود[۲۶][۲۷].
جستارهای وابسته
- تصبر
- دائم الصبر
- صبر آسان
- صبر بر مصیبت
- صبر بر طاعت
- صبر از معصیت
- صبر بر بد اخلاقی زن
- صبر بر بد اخلاقی شوهر
- صبر بر حق
- صبر بر شهوت
- صبر در امور غیر موافق هوی
- صبر در امور موافق هوی
- صبر صدّیق
- صبر بالله
- صبر علی الله
- صبر عن الله
- صبر فی الله
- صبر لله
- صبر مع الله
- صبر حرام
- صبر مستحب
- صبر مکروه
- صبر واجب
- درجات صابران
- صبر زاهدان
- صبر سالکان
- صبر عابدان
- صبر عارفان
- صبر متقیان
- صبر بعد عمل
- صبر حین عمل
- صبر قبل عمل
- صبر ظافران
- صبر متوسطان
- صبر هالکان
- قوای انسان
- صبر بدنی
- صبر نفسی
- صبر جمیل
- مراتب صبر
- صبر اخص
- صبر خاص
- صبر عام
- صبر در نعمت
- آیات صبر
- آثار صبر
- اجتماع صبر و شکر
- احادیث صبر
- اسباب صبر
- اصطبار
- بی تابی
- بلاء
- تحمل
- ستایش صبر
- شکایت
- صابر
- طلب صبر
- علایم صبر
- فاقت
منابع
- فرهنگ قرآن ج۱۸
- یوسفزاده، حسین علی، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳
- نبیاللهی، علی، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم
- محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی
- مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۴
- محمدی ریشهری، محمد، سیره پیامبر خاتم ج۱
- دانشنامه نهج البلاغه ج۲
- موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان
- صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری
- فاضل همدانی، سید یحیی، نشانههای قائم آل محمد
- سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت
- سلیمیان، خدامراد، بایستههای عصر چشم به راهی
- سلیمیان، خدامراد، انتظار و منتظران
- کارگر، رحیم، مهدویت پیش از ظهور
- علیزاده، مهدی، نشانههای یار و چکامه انتظار
- صفائی حائری، علی، تو میآیی
- مهدویفرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار
- نیلیپور، مهدی، انتظار و وظایف منتظران
- موسوینسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان
- صمدی، قنبر علی، آخرین منجی
- کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران
- موسوی، سید مهدی، تربیت سیاسی در پرتو انتظار
- آهنگران، محمد رسول، بررسی مبانی ضرورت زمینهسازی برای ظهور موعود
- گرجیان، محمد مهدی، تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه
- ملکی راد، محمود، خانواده و زمینهسازی ظهور
- ملکی راد، محمود، کارکرد مهدویت در اصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی
- فاکر میبدی، محمد، زمینهسازی ظهور حضرت ولی عصر
- آیتی، نصرتالله، دلیل روشن
- هدایتنیا، فرجالله، ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات
- عرفان، امیر محسن، تبیین نقش گفتمان انتظار در مهندسی فرهنگ مقاومت
- سبحانینیا، محمد، مهدویت و آرامش روان
- آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان
- رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات
- رضوانی، علی اصغر، وظایف ما در عصر غیبت
- حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر
- بابایی طلاتپه، محمد باقر، مبانی صلح و امنیت در فرهنگ انتظار
- طهماسبی بلداجی، اصغر، قرآن و سبک زندگی مهدوی
- امینی، سید عبدالحمید، انتظار عدالت و صلح جهانی
- محمدهاشمی، عبدالله، فرهنگ انتظار زمینهساز تحقق جامعه مهدوی
- هراتیان، علی، انتظار فریضهای فراموششده
- محمدی، ابراهیم، ضرورت توانمندی منتظران در قرآن کریم و حدیث
- میرباقری، سید محمد حسین، وظایف منتظران
- شریفی، مرضیه، انتظار و آثار تربیتی مکلفین در عصر غیبت
- نجفی لیواری، مریم، واکاوی شاخصههای الگوی خانواده منتظر
- صمیمی، سیمین، عرصههای تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث
- فرحمند، مهناز، جامعه منتظر ظهور از منظر دعای عصر غیبت
- رجایی، محبوبه، مؤلفههای انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت
- انتظار بهار و باران
- انتظار منتظر و تکالیف منتظران
- شیعه در عصر غیبت
پانویس
- ↑ کافی، ج۲، ص۹۱.
- ↑ «ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰
- ↑ «جز آنان که ایمان آوردهاند و کارهای شایسته کردهاند و یکدیگر را به راستی پند دادهاند و همدیگر را به شکیبایی اندرز دادهاند» سوره عصر، آیه ۳.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۱۳۰-۱۳۱.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۶، ص ۱۸۱؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۴، ص ۴۴۲ و الزبیری، تاج العروس، ج ۷، ص ۷۴.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۷۴.
- ↑ همان (تمامی موارد چهارگانه یاد شده از "المفردات" راغب اصفهانی نقل شده است).
- ↑ نبیاللهی، علی، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۸۰.
- ↑ ترتیب العین، ج ۲، ص ۹۶۶، «صبر».
- ↑ فرهنگ قرآن، ج۱۸ ، ص۲۴۶ - ۲۵۹.
- ↑ فرهنگ قرآن، ج۱۸ ، ص۲۴۶ - ۲۵۹.
- ↑ فرهنگ قرآن، ج۱۸ ، ص۲۴۶ - ۲۵۹.
- ↑ معجم مقاییس اللّغه، ج ۳، ص ۳۲۹، «صبر».
- ↑ فرهنگ قرآن، ج۱۸ ، ص۲۴۶ - ۲۵۹.
- ↑ مفردات، ص ۴۷۴، «صبر».
- ↑ فرهنگ قرآن، ج۱۸ ، ص۲۴۶ - ۲۵۹.
- ↑ ﴿فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ﴾ «بنابراین او و سپاهیانش را فرو گرفتیم و به دریا افکندیم پس بنگر که سرانجام ستمکاران چگونه بود» سوره قصص، آیه ۴۰. و همچنین ر.ک: سوره زخرف، آیه ۲۵.
- ↑ ﴿وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِمَا يَقُولُونَ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ﴾ «و ما به درستی میدانیم که تو از آنچه میگویند دلتنگ میگردی پس پروردگارت را با سپاس به پاکی بستای و از سجدهگزاران باش و پروردگارت را پرستش کن تا مرگ تو فرا رسد» سوره حجر، آیه ۹۷-۹۹؛ و ر.ک: سوره طه، آیه ۱۳۰ و سوره حاقه، آیه ۵۲.
- ↑ ﴿وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ﴾ «و بیگمان پیش از تو پیامبرانی ریشخند شدهاند» سوره انعام، آیه ۱۰؛ و ر.ک: سوره یونس، آیه ۷۳.
- ↑ مانند: سوره ص، ص۱۷.
- ↑ ۱. داوود؛ ۲. سلیمان؛ ۳. ایوب؛ ۴. ابراهیم ۵. اسحاق؛ ۶. یعقوب ۷. اسماعیل؛ ۸. الیسع؛ ۹. ذوالکفل، خداوند ابتدا نام داوود را آورده و به قسمتی از داستانهای او اشاره میفرماید: ر.ک: سوره ص، آیات ۳۰- ۴۸ و سوره انبیاء، آیات ۷۸ - ۹۰.
- ↑ من امروز به آنان برای شکیبی که ورزیده بودند پاداش دادم؛ بیگمان آنانند که کامیابند؛ سوره مؤمنون، آیه: ۱۱۱.
- ↑ تفسیر بغوی، ج ۳، ص ۳۷۷؛ زاد المسیر، ج ۳، ص ۲۷۳؛ تفسیر مراغی، ج ۱۸، ص ۶۰.
- ↑ ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه: ۲۰۰.
- ↑ جامع البیان، ج ۴، ص ۱۴۷-۱۴۹؛ التبیان، ج ۳، ص ۹۶-۹۵.
- ↑ المیزان، ج ۴، ص ۹۱-۹۲.
- ↑ یوسفزاده، حسین علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱۳، ص ۶۱۰ - ۶۲۰.