آسیب‌شناسی حکومت
ضرورت آسیب‌شناسی حکومت
حکومت‌ها همچون موجودات زنده متولد می‌شوند، زندگی و حیات دارند و سرانجام به دوران پیری و زوال می‌رسند. همان‌گونه که موجود زنده به تغذیه و درمان بیماری‌های خود نیاز دارد، حکومت نیز باید عوامل مقوم و تقویت کننده خود را از یک سو، و عوامل تهدیدکننده را از سوی دیگر باز شناسد. آسیب‌های حکومت، مانند بیماری‌های بدن انسان، هم قابل درمان و هم قابل پیش‌گیری هستند. قدرت در معنای عام خود، به شکل مویرگی در جامعه سریان دارد. بحث از عدالت، سعادت، آزادی، برابری و امثال آنها به نحوی با مبحث قدرت و چگونگی توزیع آن مرتبط است. مکاتب گوناگون نیز هر یک قدرت را به شکلی در نظام خود توزیع می‌کنند. بدیهی است که پدیده‌ای با این اهمیت، احتمال دارد به فساد متمایل شود با موانع و آسیب‌ها و آفاتی در سر راه آن قرار گیرد.
شناخت آسیب‌ها، موانع و آفات ممکن است احتمالی یا یقینی، در زمان حال یا آینده، مربوط به رأس هرم قدرت یا مربوط به مردم و جامعه مدنی، مربوط به ساختارها یا عمل‌کردها، و مربوط به مسائل داخلی یا خارجی باشد. ضرورت آسیب‌شناسی حکومت هنگامی دوچندان می‌شود که افزون بر مباحث پیشین، می‌بینیم خود قرآن و روایات نیز ما را به این امر مهم ترغیب می‌کنند.
حکومت حکومت اسلامی دارای اهدافی در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است که مجموعه آنها را می‌توان «آرمان‌های حکومت اسلامی» نامید. برخی از این آرمان‌ها در طول زمان و با توجه به موقعیت زمانی و مکانی در خارج تحقق می‌یابد. علت این امر را باید در میزان توفیق یا عدم توفیق دولت‌ها و ملت‌ها در ظرف زمانی خود جست. به هر حال، آرمان‌های محقق شده، «دستاورد» نامیده می‌شوند. آرمان‌هایی که به دستاورد تبدیل نشده‌اند یا نمی‌شوند، بدون تردید با موانع و آفاتی روبه‌رو هستند. هر نظام سیاسی، راهبردها و راه‌کارهایی را برای خود تعریف می‌کند؛ اما میزان توفیق دولت‌ها در این جهت یکسان نیست. ضرورت بحث آسیب‌شناسی در این باره آن است که علل و عوامل آرمان‌های محقق نشده را بر می‌رسد، و در راه اصلاح امور و رفع موانع و آفات، سفارش‌هایی را ارائه می‌کند.
سلامت روحی و روانی برای موجود زنده یک هدف است. امراض داخلی و آسیب‌های خارجی ممکن است این سلامت را با خطرهایی مواجه سازد. آسیب‌شناسی کمک می‌کند تا شخص بهتر بتواند این‌گونه موانع و آفات را بشناسد و در راه اصلاح، رفع یا درمان آنها بکوشد و یا از آنها پیش‌گیری کند. به همین میزان، سه مبحث «آرمان»، «دستاورد» و «آسیب‌شناسی» در مسئله حکومت (اسلامی) به هم پیوند خورده است؛ بنابراین، در بحث آسیب‌شناسی حکومت، از راه مبحث آرمان‌های حکومت نیز می‌توان وارد شد.[۱]
