ملی‌گرایی

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

ناسیونالیزم یا ناسیونالیسم (Nationalism) در لغت به معنای ملت‌خواهی، ملیت‌خواهی و تعصب ملی است (فرهنگ فارسی عمید، جدوم، ص۱۸۸۹)، ناسیونالیزم ایدئولوژی است که «دولت ملی» را عالی‌ترین شکل سازمان سیاسی می‌داند، و مبارزه‌های ناسیونالیستی بر ضد چیرگی یا تاخت‌وتاز بیگانه برای به وجود آوردن یا پاسداری از چنین دولتی است. رشد ناسیونالیسم از ویژگی‌های یک دوره تاریخی است که در آن ملت‌ها به صورت واحدهای سیاسی مستقل درآمدند و اصل «حاکمیت ملی» شناخته شد. این دوره برای اروپا از قرن هفدهم تا اواخر سده نوزدهم، انجامید، و در آسیا و آفریقا به ویژه نیمه دوم سده بیستم را دربرمی‌گیرد، دوران رشد ناسیونالیسم را دوران «بیداری ملی» هم نامیده‌اند که در آسیا و آفریقا با جنبش استعماری درآمیخته است. ناسیونالیسم به عنوان آگاهی گروهی، حس همبستگی و یگانگی پدید می‌آورد که از اشتراک در عواملی مانند زبان، ارزش‌های اخلاقی، دین، ادبیات، متن‌های تاریخی، تاریخ، نمادها و تجربه‌های مشترک سرچشمه می‌گیرد. ناسیونالیسم همچنین احساس مسئولیت در برابر سرنوشت ملی و وفاداری به ملت را دربرمی‌گیرد که بر دیگر وفاداری‌ها (مانند وفاداری به خانواده) مقدم است، و این وفاداری، فداکاری نیز می‌طلبد. ناسیونالیزم فرد را در برابر خواست‌های ملی، مانند پاسداری از استقلال ملی یا مبارزه برای به‌دست آوردن آن یا کوشش برای رفاه، سربلندی و پیشرفت ملت مسئول می‌شمارد، و هر فرد، در عین حال، از راه هویت ملی خود، از غرور کرده‌ها و افتخارهای ملی و پیشینه تاریخی و فرهنگی ملت خود برخوردار است. ناسیونالیسم، فداکاری در راه ملت را به اصول یا برنامه‌ها تبدیل می‌کند. اغلب ناسیونالیست‌ها برنامه‌ای خاص برای ملت خود دارند. ویژگی عمومی اصول جهانی ناسیونالیسم، تأکید بر برتری هویت ملی بر دعاوی مبتنی بر طبقه، مذهب یا بشریت به‌طور کلی است.

چیستی هدف مورد نظر ناسیونالیسم‌های خاص می‌تواند به نحو قابل ملاحظه‌ای متفاوت باشد. در موارد «کلاسیک» در آلمان و ایتالیای سده نوزدهم، محور پروژه ناسیونالیستی استقرار وحدت سیاسی و استقلال بود. ناسیونالیست‌ها نه‌تنها می‌توانند در پی حفظ یک هویت فرهنگی باشند، بلکه همچنین ممکن است در پی گسترش قلمرو یا حفظ منافع ابتاع خارج از سرزمین خود باشند. از آنجا که هر ملت دارای سرزمین خاص است، وفاداری به خاک و فداکاری برای پاسداری از آن و بزرگداشت آن از پایه‌های ناسیونالیسم به‌شمار می‌رود. به‌طور معمول سده نوزدهم را آغاز جنبش‌های ناسیونالیستی در غرب قلمداد می‌کنند، ناسیونالیزم در قالب ایدئولوژی ملت و اندیشه میهن‌پرستانه، حرکت جدیدی را در غرب به وجود آورد که سرآغاز تشکل‌های جدید در اروپا و حرکت‌های تاریخ‌ساز شد.

منابع

1. عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۲