جاسوسی در فقه اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث جاسوسی است. جاسوسی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جاسوسی در قرآن - جاسوسی در فقه سیاسی - جاسوسی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - جاسوسی در فقه اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

جاسوسی عبارت است از گردآوری و گزارش مخفیانه اخبار و اطلاعات سرّی کسی یا مؤسسه‌ای و یا کشوری به طرف مقابل یا افراد و یا کشور ذی نفع. از احکام آن در باب جهاد سخن گفته‌اند.

جاسوسی مسلمانی علیه مسلمانان، حرام و موجب ثبوت تعزیراست؛ هر چند امام(ع) می‌تواند او را عفو کند.

جایز نیست فرمانده لشکر، کسی را که علیه مسلمانان جاسوسی می‌کند یا جاسوسی را پناه می‌دهد، همراه خود به جنگ ببرد و اگر چنین فردی در جنگ شرکت کند، از غنایم سهمی نمی‌برد.

جاسوسی کردن علیه کفّار، به نفع مسلمانان جایز است و بنابر تصریح برخی، جاسوس از غنایم نیز سهم می‌برد.

امان دادن به جاسوس دشمن باطل است.

پناه دادن کافر ذمّی جاسوس مشرکان را، در صورتی که خودداری از آن در عقد ذمّه شرط شده باشد، موجب بطلان عقد می‌شود و در صورت عدم اشتراط، قرارداد باطل نمی‌شود، لیکن ذمّی تعزیر می‌گردد. برخی، پناه دادن جاسوس را مطلقاً موجب بطلان عقد دانسته‌اند؛ هرچند ترک آن در عقد شرط نشده باشد.

جاسوسی (عین)

احکام فقهی جاسوسی که فقها از حبس تا قتل را بیان داشته‌اند و ضوابط فقهی ناظر بر آن بیانگر تأکید فقه بر ضرورت شناخت آن و نیز نگرانی شارع از نقش‌آفرینی جاسوس در تهدید امنیت حکومت اسلامی است. جاسوس به علت نوع کارکرد پنهانی‌اش، هم احساس ناامنی را در جامعه دامن می‌زند و هم در فضای عینی، امنیت را به مخاطره می‌افکند. جاسوس در واقع نوکر و مزدور بیگانه است که در لباس شهروند عادی برای دستیابی به اخبار محرمانه و اطلاعات سری مسلمانان و نظام اسلامی برای بیگانگان و ضربه زدن به امنیت آن می‌کوشد. برخی از فقها با تمسک به ادله‌هایی چون ﴿وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ﴾، روایات متعدد، قاعده حفظ نظام، حکم محاربه و مهدورالدم بودن، به قتل و اعدام جاسوس دشمن حکم داده‌اند؛ اما برخی از فقها حکم زندان را بر جاسوس مقرر کرده‌اند. برخی از فقیهان نیز معتقدند عنوان منافق و مفسد و محارب و باغی نیز غالباً بر جاسوس صادق است.

منابع

1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت
2. نباتیان، محمد اسماعیل، فقه و امنیت