ضعف در جامعه‌شناسی اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ضعف است. ضعف از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ضعف در قرآن - ضعف در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش مرتبط نداردسستی و ضعف در انجام وظایف
یکی دیگر از بیماری‌های روحی بسیار مهلکی که در روایات فراوان بدان توجه داده شده، سستی، کسالت، خمودگی، تنبلی و ضعف در انجام وظایف و مسئولیت‌ها و از دست دادن فرصت‌های مقتضی است. بیماری نه چندان مشهودی که بسیار خسارت‌بار و ویرانگر معرفی شده و اولیای الهی همواره از شر ابتلای به آن به خدا پناه برده‌اند. آثار تخریبی این بیماری هنگامی خود را کاملاً نمایان می‌سازد که اکثریتی از جامعه بدان مبتلا گشته و به رغم شرایط و امکانات، به دلیل ضعف اراده نتوانند کاری درخور صورت دهند. برخی از جامعه‌شناسان توسعه، یکی از موانع دست‌یابی برخی کشورها به توسعه را رخوت جمعی یا فقدان تحرک و پویایی لازم برای خروج از وضع موجود و نیل به تعالی و تکامل مطلوب اجتماعی دانسته‌اند. علامه طباطبایی در تفسیر آیه ۱۳۹ سوره آل عمران می‌نویسد: وهن در آیه به معنای ضعف مسلمین از حیث عزم و اهتمام بر اقامه دین و قتال با دشمنان است[۱]. به بیان برخی مفسران: هنگامی که رکود و سستی و تنبلی جای سعی و کوشش را گرفت، غفلت و بی خبری به جای آگاهی، تردید و دودلی به جای تصمیم محافظه‌کاری به جای شهامت، نفاق و تفرقه به جای اتحاد، تن‌پروری و خودخواهی به جای فداکاری، تظاهر و ریاکاری به جای اخلاص و ایمان نشست، سقوط و نکبت آغاز می‌شود[۲].
قرآن کریم در برخی آیات از باب نمونه مجاهدان را به اجتناب جدی از کشمکش، نزاع، اختلاف و تفرقه دعوت کرده است، چه اثر قهری و طبیعی این وضعیت، بروز سستی، ناتوانی و ضعف و فتور در صفوف آنان برای مبارزه یکپارچه با دشمنان خواهد بود و نتیجه و پیامد قهری این سستی از میان رفتن قدرت، هیبت، عزت، برتری و سیادت آنهاست[۳]
آیات قرآنی مرتبط
- نهی از سستی در انجام مسئولیت:
وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ
[۴]. - عنایات خدا در زدودن زمینه‌های سستی از مؤمنین: إِذْ يُرِيكَهُمُ اللَّهُ فِي مَنَامِكَ قَلِيلًا وَلَوْ أَرَاكَهُمْ كَثِيرًا لَفَشِلْتُمْ وَلَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ... [۵].
- نهی مؤمنان از کشمکش و تنازع به عنوان یکی از زمینه‌های سست شدن اراده‌ها: وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ... [۶].
- دوری گزیدن از سستی در انجام وظایف، رویه مؤمنان راستین: وَكَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُوا وَمَا اسْتَكَانُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ [۷].[۸]
منابع
پانویس
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۳۹.
- ↑ ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۷، ص۲۰۹.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۳۰۵.
- ↑ «و سستی نورزید و اندوهگین مباشید که اگر مؤمن باشید شما برترید» سوره آل عمران، آیه ۱۳۹.
- ↑ «(یاد کن) آنگاه را که خداوند آنان را به تو در خوابت «اندک» نشان داد و اگر آنان را «بسیار» نشان داده بود سست می‌شدید و در کار (جنگ) اختلاف می‌یافتید ولی خداوند (شما را) در امان داشت که او به اندیشه‌ها داناست» سوره انفال، آیه ۴۳.
- ↑ «و از خداوند و پیامبرش فرمانبرداری کنید و در هم نیفتید که سست شوید و شکوهتان از میان برود.».. سوره انفال، آیه ۴۶.
- ↑ «و بسا پیامبرانی که همراه آنان توده‌های انبوه به نبرد (با دشمنان خداوند) پرداختند و در راه خداوند هر چه به ایشان رسید نه سست و نه ناتوان شدند و نه تن به زبونی سپردند؛ و خداوند شکیبایان را دوست می‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۴۶.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۳۰۵.