فاطمه زهرا

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

فاطمه زهرا دختر بزرگوار پیامبر خدا(ص) و همسر مظلومه و شهیدۀ امام علی(ع) که در سال ۵ بعثت در مکّه متولد شد و در سال ۱۱ هجری در مدینه در پی مصدومیت‌هایی که در راه دفاع از ولایت و حماسۀ غدیر متحمّل شد، به شهادت رسید^[۱].

مقدمه

زنان بخشی از جامعه انسانی‌اند که در حوزه ایمان و کمال، تفاوتی با مردان ندارند و گاه به چنان شعاعی دست می‌یابند که مردان باید از آنان درس تقوا، شجاعت، دیانت و خضوع در برابر پروردگار بگیرند.
قرآن کریم از برخی از زنان به عنوان "الگو" نام می‌برد. آسیه^[۲]، مریم^[۳] و زهرا مرضیه (س)^[۴] الگوهایی نه‌تنها برای زنان بلکه برای همه مؤمنان اعم از مرد و زن هستند. زهرا مرضیه‌ای که پدر، دستش را می‌بوسد و هنگام ورودش در برابر او به پا می‌ایستد.
حضرت فاطمه (س) در روز جمعه سی‌ام جمادی الثانی (هفت سال و هشت ماه و ده روز) قبل از هجرت رسول اکرم (ص) سال ۶۰۳ میلادی دیده به جهان گشود. القاب زیادی برای ایشان یاد کرده‌اند، از جمله: زهرا – صدیقه – مبارکه – طاهره – زکیه – راضیه – محدثه – بتول – انسیه – حوراء – سیدة نساء العالمین – حصان – حره – سیده – العذراء. از میان اسامی و القاب آن حضرت، اسم فاطمه و لقب زهرا مشهورتر است. واژه فاطمه در لغت از ماده "فَطَم" به معنای قطع کننده، جدا کننده و نگه‌دارنده است. در مورد وجه تسمیه حضرت به این اسم نکاتی گفته شده است، از جمله این‌که شیعیان او از آتش جهنم دورند.
بررسی آثار علما و پژوهشگران و مورخان و محدثان اهل سنت و شیعه نشان می‌دهد که فاطمه زهرا (س) دارای شخصیتی ممتاز بود و در میان زنان عالم از اولین و آخرین، هیچ‌کس به مرتبه و مقام او نخواهد رسید. پدر او محمد مصطفی (ص) و مادرش حضرت خدیجه (س) بوده‌اند. حضرت خدیجه (س) از لحاظ حسب و نسب و شرافت خانوادگی ممتاز بوده و اولین زنی است که به پیامبر ایمان آورد و علما و محدثان شیعه اتفاق نظر دارند که نطفه فاطمه (س) از میوه بهشتی منعقد شده است. و پیامبر اسلام (ع) بوی بهشت را از وی استشمام می‌کرد و دخترش فاطمه را می‌بویید. دوران حمل و هنگام وضع حمل او نیز همراه با عنایت خاص الهی بود. فاطمه (س) در دامان بهترین مربی الهی همچون پدرش تربیت شد و به رشد و بالندگی رسید تا این‌که برترین و داناترین زنان عالم شد، به‌گونه‌ای که بهشت مشتاق اوست. زندگی مشترک او با علی (ع) و کانون خانواده‌اش پر از مهر و محبت و انسانیت و تقوا و ایثار بود. در این مدت چندین آیه قرآن مانند آیه تطهیر و آیه مباهله و رضایت و سوره کوثر در شأن حضرت زهرا (س) و فرزندان او نازل شد. آن حضرت در حیات اجتماعی خود نیز اسوه و الگوی بانوان جهان است. حضرتش تقوا را با شجاعت و حیا و عفت را حق‌طلبی و فریاد علیه ظالمان توأم ساخت و تا حد شهادت پیش رفت.
در روایتی از پیامبر اسلام (ص) فاطمه محبوب‌ترین مردم نزد آن حضرت معرفی شده است. خشم و خشنودی فاطمه همان خشم و خشنودی پیامبر (ص) و در نهایت همان خشم و خشنودی خداوند دانسته شده است. بعد از رحلت پیامبر (ص) در پی حزن و اندوه شدید فاطمه (س)، خداوند متعال به‌عنوان دل‌جویی از آن حضرت مطالبی را به‌وسیله جبرئیل بر او نازل کرد و حضرتش (س) آن مطالب را بر امام علی (ع) املا کردند که این نوشته‌ها نزد اهل بیت (ع) به‌نام مصحف فاطمه (س) یاد می‌شود. شأن و مزلت حضرت فاطمه زهرا (س) در آیات قرآن کریم نیز یاد شده است که می‌توان به آیات زیر مراجعه کرد^[۵]
امام علی (ع) نیز در سخنان خود به منزلت بانوی مکرم اسلام اشاراتی داشته‌اند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اندوه امام علی (ع) در شهادت حضرت فاطمه (ع)

سلام بر تو ای رسول خدا، سلامی #از طرف من و دخترت که هم‌اکنون در جوارت فرود آمده و شتابان به شما رسیده است. ای پیامبر خدا، صبر و بردباری من با از دست دادن فاطمه (س) کم شده و توان خویش‌داری ندارم، اما برای من که سختی جدایی تو را دیده و سنگینی مصیبت تو را کشیدم، شکیبایی ممکن است. این من بودم که با دست خود تو را در میان قبر نهادم و هنگام رحلت، جان گرامی تو میان سینه و گردنم پرواز کرد "پس همه ما از خداییم و به خدا باز می‌گردیم." پس امانتی که به من سپرده بودی برگردانده شد و به صاحبش رسید. از این پس، اندوه من جاودانه و شب‌هایم شب زنده‌داری است تا آن روز که خدا خانه زندگی تو را بر من برگزیند. - به زودی دخترت تو را آگاه خواهد ساخت که امت تو چگونه در ستم‌کاری بر او اجتماع کردند. از فاطمه (س) بپرس و احوال اندوهناک ما را از او خبر گیر، که هنوز روزگاری سپری نشده و یاد تو فراموش نگشته است.
سلام من به هر دو شما؛ سلام وداع کننده‌ای که از روی ناخشنودی یا خسته‌دلی سلام نمی‌کند. اگر از خدمت تو باز می‌گردم از روی خستگی نیست و اگر در کنار قبرت می‌نشینم از بدگمانی بدانچه خدا صابران را وعده داده نخواهد بود^[۶].
در بخش نامه‌های نهج البلاغه وصیتی از امام علی (ع) نقل شده است. در این وصیت حضرت سرپرستی اموال خود را با امام حسن (ع) و پس از وی به امام حسین (ع) واگذار می‌کند و در خصوص علت این انتخاب می‌فرماید: من سرپرستی اموالم را به پسران فاطمه واگذاردم تا خشنودی خدا و نزدیک شدن به رسول الله (ص) و بزرگ‌داشت حرمت او و احترام پیوند خویشاوندی پیامبر (ص) را فراهم آورد^[۷]. این جمله نشان دهنده احترام فوق العاده امام نسبت به همسر گرامی‌اش، فاطمه زهرا (س) است. او به فرزندان حضرت زهرا به چشم فرزندان رسول خدا (ص) می‌نگریست و به همین دلیل برای آنان جایگاه ویژه‌ای نسبت به سایر فرزندانش قائل بود.

فاطمه (س)، بهترین زن جهان

امام (ع) در بیان برتری‌های بنی‌هاشم به موضوع فاطمه زهرا و منزلت ویژه ایشان اشارت دارد: بهترین زن جهان از ماست^[۸]
بهترین زن، حضرت زهرا (س) است. در حدیث مشهوری از پیامبر (ص) چنین آمده است: «" أَنَّكِ‏ سَيِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِين‏"»^[۹]^[۱۰].
قبر پنهان او گواه نارضایی وی از حکومت وقت است و وصیتش بر دفن پنهانی و مخفی بودن مدفن، مبارزه‌ای مستمر با باطل و سند مظلومیّت او و خاندان پیامبر است. او جوانی و عمر خود را نثار "راه ولایت" و حمایت از "فرهنگ غدیر" کرد و از راویان حدیث غدیر بود و خطبۀ بلند او در مسجد پیامبر در حضور خلیفه و مهاجران و انصار، محاکمۀ خلیفه و انتقاد از رجعت‌های پدیدآمده در امّت پس از پیامبر خدا و غصب خلافت و غصب فدک که به خطبه فدکیه معروف است، نشان‌دهندۀ علم و فضل و بینش و صلابت اوست. برای آشنایی با شخصیت این کوثر جاوید و شهید ولایت و نقش او در حمایت از امیر المؤمنین باید به کتاب‌های مفصّل‌تر رجوع کرد^[۱۱]^[۱۲].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۱.
↑ ﴿وَقَالَتِ امْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَيْنٍ لِّي وَلَكَ لا تَقْتُلُوهُ عَسَى أَن يَنفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَهُمْ لا يَشْعُرُونَ ﴾؛ سوره قصص، آیه ۹
↑ ﴿ فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنثَى وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالأُنثَى وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۳۶
↑ ﴿إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الأَبْتَرُ ﴾؛ سوره کوثر، آیه 1-3
↑ سوره آل عمران، آیه ۴۲ و ۱۱۰؛ سوره احزاب، آیه ۶ و ۳۳؛ سوره شوری، آیه ۲۳ و ۵۱؛ سوره سبأ، آیه ۴۷؛ سوره فرقان، آیه ۵۷؛ سوره هود، آیه ۲۹؛ سوره مائده، آیه ۳ و ۶۷؛ سوره توبه، آیه ۱۰۵؛ سوره فاطر، آیه ۳۵؛ سوره عنکبوت ، آیه ۴۹؛ سوره بقره، آیه ۳۳، ۳۷ و ۱۴۷؛ سوره انعام، آیه ۹۰ و ۱۱۵؛ سوره زخرف، آیه ۲۸؛ سوره دهر، آیه ۵ و ۹؛ سوره مطففین، آیه ۱۸ و ۲۸؛ سوره واقعه، آیه ۱۰، ۱۱، ۷۷ و ۷۹؛ سوره انسان، آیه ۱۰ و ۱۷؛ سوره اسراء، آیه۳۶؛ سوره حشر، آیه ۶ و ۷؛ سوره انفال، آیه ۱ و ۴۲؛ سوره یوسف، آیه ۱۰۴؛ سوره کوثر، آیه ۱؛ سوره تحریم، آیه ۱۲؛ سوره دخان، آیه ۳۲ و ۱۶۰.
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۰۲
↑ نهج البلاغه، نامه ۲
↑ نهج البلاغه، نامه ۲۸
↑ همانا تو ای فاطمه سرور زنان جهانی
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 603-605.
↑ «فاطمه در آئینۀ کتاب»، از اسماعیل انصاری بیش از دوهزار کتاب دربارۀ حضرت فاطمه را شناسایی و معرّفی کرده است
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۱.

[1] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۱.

[2] ﴿وَقَالَتِ امْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَيْنٍ لِّي وَلَكَ لا تَقْتُلُوهُ عَسَى أَن يَنفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَهُمْ لا يَشْعُرُونَ ﴾؛ سوره قصص، آیه ۹

[3] ﴿ فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنثَى وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالأُنثَى وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۳۶

[4] ﴿إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الأَبْتَرُ ﴾؛ سوره کوثر، آیه 1-3

[5] سوره آل عمران، آیه ۴۲ و ۱۱۰؛ سوره احزاب، آیه ۶ و ۳۳؛ سوره شوری، آیه ۲۳ و ۵۱؛ سوره سبأ، آیه ۴۷؛ سوره فرقان، آیه ۵۷؛ سوره هود، آیه ۲۹؛ سوره مائده، آیه ۳ و ۶۷؛ سوره توبه، آیه ۱۰۵؛ سوره فاطر، آیه ۳۵؛ سوره عنکبوت ، آیه ۴۹؛ سوره بقره، آیه ۳۳، ۳۷ و ۱۴۷؛ سوره انعام، آیه ۹۰ و ۱۱۵؛ سوره زخرف، آیه ۲۸؛ سوره دهر، آیه ۵ و ۹؛ سوره مطففین، آیه ۱۸ و ۲۸؛ سوره واقعه، آیه ۱۰، ۱۱، ۷۷ و ۷۹؛ سوره انسان، آیه ۱۰ و ۱۷؛ سوره اسراء، آیه۳۶؛ سوره حشر، آیه ۶ و ۷؛ سوره انفال، آیه ۱ و ۴۲؛ سوره یوسف، آیه ۱۰۴؛ سوره کوثر، آیه ۱؛ سوره تحریم، آیه ۱۲؛ سوره دخان، آیه ۳۲ و ۱۶۰.

[6] نهج البلاغه، خطبه ۲۰۲

[7] نهج البلاغه، نامه ۲

[8] نهج البلاغه، نامه ۲۸

[9] همانا تو ای فاطمه سرور زنان جهانی

[10] دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 603-605.

[11] «فاطمه در آئینۀ کتاب»، از اسماعیل انصاری بیش از دوهزار کتاب دربارۀ حضرت فاطمه را شناسایی و معرّفی کرده است

[12] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]