آیه شهادت در کلام اسلامی
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث آیه شهادت است. "آیه شهادت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
﴿وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ﴾[۱].
خداوند در آیه شهادتسخن از وساطت امّتی میان رسول خدا(ص) و مردم می‌نماید. محور این برهان، تبیین معنای وساطت و تعیین مصداق امّت وسط و مقام شهادتی است که خداوند به آنان نسبت می‌دهد. با بررسی سیاق آیه و معنای امّت وسط و دقت در روایات اهل بیت(ع)، مشخص می‌گردد که منظور از امّت وسط در این آیه، مردم عادی نمی‌توانند باشند؛ زیرا در میان امّت کسانی هستند که حق شهادت در کوچک‌ترین امور را هم ندارند، تا چه رسد که واسطه میان رسول خدا(ص) و سایر خلایق قرار گیرند؛ بلکه مخاطب این آیه، اهل بیت عصمت و طهارت(ع) هستند که واسطه ایصال فیض هدایت الهی بین رسول خدا(ص) و امّت اسلام می‌باشند. لازمه وساطت در چنین امر خطیری، شهادت بر ظاهر و باطن اعمال و نیّات مردمان است و پیامبر(ص) نیز شاهد بر آنان است. لازمه چنین وساطت و شهادتی، اشراف بر عالم ملک و ملکوت و عصمت الهی و علوم لدنّی مانند رسول خدا(ص) است. امام در اصطلاح قرآن به کسانی اطلاق می‌گردد که شاهد بر خلق و واسطه فیوضات الهی در عالم تکوین و تشریع باشند. از آنجا که مردمان همیشه محتاج فیض هدایت الهی هستند، ضرورت وجود دائمی واسطان در فیض میان مردم ثابت می‌شود.[۲]
- در ابتدا قیاس استثنائی را به شکل زیر ترتیب می‌دهیم: اگر مراد از امّت وسط در آیه شهادت همه آحاد امّت باشد، لازم می‌آید که شهادت افراد غیرعادل و فاسق نیز مورد قبول قرار گیرد. با نفی تالی، مقدّم نفی شده و نقیض آن ثابت می‌گردد؛ به این ترتیب که: ولیکن شهادت غیرعادل به اجماع امّت مورد قبول نیست؛ پس مراد از امّت وسط، صالحان از امّت اسلام است.
- با استفاده از نتیجه قیاس اول، اثبات عصمت شاهدان از امّت وسط را با قیاس اقتراتی نتیجه‌گیری می‌نماییم و می‌گوییم: امّت وسط (در آیه شهادت) علاوه بر عدالت (چون در قیامت شهادت بر اعتقادات و اعمال انسان‌ها می‌دهند)، باید دائماً اشراف بر ملک و ملکوت و عالم بر ظاهر و باطن انسان‌ها داشته باشند. هرکس که عالم بر ملک و ملکوت و ظاهر و باطن انسان‌ها باشد، معصوم به عصمت الهی و عالم به علوم ربّانی است. نتیجه آنکه: مراد از امّت وسط در آیه شهادت، گروهی از امّت اسلام هستند که مانند رسول خدا(ص) معصوم به عصمت الهی و آگاه از عالم غیب به تعلیم الهی هستند.
- در مرحله سوم، قیاس اقترانی دیگری را با حد وسط قرار دادن عصمت الهی امام تشکیل می‌دهیم و می‌گوییم:
اولاً، امّت وسط در آیه شهادت، معصوم به عصمت الهی و عالم به علوم ربّانی است.
ثانیاً، افراد معصوم به عصمت الهی و عالمان به علوم ربّانی، تنها رسول خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) از ذریه حضرتش می‌باشند.
نتیجه آنکه: مراد از امّت وسط در آیه شهادت، تنها ائمه اطهار(ع) از ذریه رسول خدا(ص) هستند که معصوم به عصمت الهی و مأذون به علوم صمدانی می‌باشند.[۳]
جستارهای وابسته
پرسش مستقیم
آیه شهادت چگونه نصب الهی امام را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
منابع
پانویس
- ↑ «و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده» سوره بقره، آیه ۱۴۳.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۴ ص ۶۰۷.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۴ ص ۶۴۳.