روزه
- مدخل‌های وابسته به این بحث:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل دوستی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
روزه: یعنی یکی از واجبات دینی و از فروع دین است. کسی که به سنّ تکلیف برسد و روزه برای او ضرر نداشته باشد، در ماه رمضان واجب است که به مدت یک ماه، روزه بگیرد، یعنی از اذان صبح تا اذان مغرب، از خوردن و آشامیدن و کارهای دیگری که روزه را باطل میکند بپرهیزد. روزه یکی از عبادت‌هاست و باید با قصد قربت و با نیّت اجرای فرمان الهی انجام گیرد. در ادیان گذشته و امّت‌های دیگر هم روزه وجود داشته است. این برنامه عبادی، هم برای سلامتی مفید است، هم انسان را به یاد محرومان و گرسنگان می‌اندازد و هم روح را نشاط می‌بخشد و برای خودسازی و تقویت اراده ثمربخش است. روزه‌های مستحب هم وجود دارد که در ایّام دیگر گرفته می‌شود. به روزه "صوم" و "صیام" هم گفته می‌شود و به روزه‌دار، "صائم" گویند. روزه گرفتن در روز عید فطر و عید قربان حرام است. روزه‌خواری از گناهان بزرگ است و کسی که عمداً روزه خود را بخورد، جریمه سنگینی به نام "کفّاره" دارد. کسی هم که در مسافرت است، نباید روزه بگیرد، مگر آنکه ده روز در یک جا بماند[۱].
مقدمه
- روزه یکی از فروع دین اسلام و از مهم‌ترین مصادیق عبادت‌ها و واجبات است. این عمل صالح که شامل اجتناب از مفطرات مذکور در کتب فقهی است، آثار و برکات معنوی و روحی فراوان برای انسان دارد. با استفاده از قرآن کریم و نهج البلاغه برخی از این نکات به‌دست می‌آید[۲].
روزه در قرآن
آیه صوم
تقوا، محصول روزه
- به تعبیر قرآن کریم، محصول روزه تقوا و دوری از گناهان است: ای اهل ایمان روزه (ماه رمضان) بر شما واجب شد... شاید که متقی شوید[۳]. انسان با روزه‌داری می‌تواند با ایجاد حصن و پوششی مناسب در برابر گناهان، خود را از آسیب‌های آن‌ها سالم نگه دارد. در این‌صورت فرد روزه‌دار در پایان ماه رمضان، به‌معنای واقعی به فطرت پاک و الهی خویش بازمی‌گردد و تنها عایدی او از روزه تحمل گرسنگی و تشنگی نبوده است. امام علی (ع) می‌فرماید: امروز تنها برای کسانی عید است که خداوند نماز و روزه آنان را پذیرفته باشد و هر روزی که در آن مخالفت الهی نشود، آن روز عید است[۴]. و نیز می‌فرماید: چه بسیار روزه‌داری که از روزه‌اش جز گرسنگی و تشنگی سودی نبرد... آفرین بر خواب و خوراک زیرکان[۵][۶].
خضوع و خشوع، رهاورد روزه
- فروتنی به درگاه الهی از دیگر فلسفه‌های وجودی عبادات از جمله روزه بیان شده است. امام علی (ع) می‌فرماید: و از این‌جاست که خدا بندگان مؤمن خود را با نماز و زکات و سخت‌کوشی ایام روزه‌داری حفظ فرماید تا اندامشان از گناه بیمه شود و چشم‌هاشان فروتنی آموزد و جانشان خاکساری گیرد و دل‌هاشان فروهشتگی پذیرد و خودپسندی از آن به کلی رخت بربندد... و از سر فروتنی در روزه، پرواری و شکمبارگی فراموش شود... به اسرار آنچه در این کارهاست با همه وجود بنگرید، از سرکوبی جوانه‌های نازیدن و ریشه‌کن کردن درخت کبر ورزیدن[۷][۸].
روزه، آزمونی برای اخلاص بندگان
- یکی از آفات و آسیب‌های عبادات، ریا و خودنمایی است که باعث بطلان عمل می‌شود. برخی از عبادت‌ها به‌دلیل ویژگی‌هایی که دارند کمتر در معرض این آسیب قرار می‌گیرند. روزه از جمله اعمالی است که تا انسان خود در آن ریا نکند برای کسی معلوم نیست که آن شخص روزه گرفته است یا نه و از این‌رو می‌تواند از آفت ریا و خودنمایی معصون باشد. امام علی (ع) می‌فرمید: و (خداوند) روزه را برای آزمایش خلوص بندگان قرار داد[۹][۱۰].
روزه و سلامتی بدن
- امام (ع) در دو حکمت از حکمت‌های نهج البلاغه، پرداخت زکات را مایه حفظ و فزونی اموال بیان می‌دارد[۱۱]. هم‌چنین زکات اشیای مختلف در روایات بیان شده است، از جمله زکات بدن که روزه است[۱۲][۱۳].
مصونیت از عذاب جهنم، ثمره اخروی روزه
- همان طور که ثمره روزه تقواست، نتیجه تقوا و دوری جستن از گناهان نیز مصونیت از عذاب است.امام (ع) روزه ماه مبارک رمضان را سپری در برابر عذاب الهی می‌داند[۱۴]. امام (ع) در لحظات پایان عمر خویش در وصیّت به فرزندانش چنین سفارش می‌فرماید: خدا را خدا را درباره روزه ماه رمضان، همانا روزه آن سپری است از آتش[۱۵][۱۶].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۰۶.
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص۴۳۱.
- ↑ ﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ﴾؛ سوره بقره، آیه ۱۸۳
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۴۲۰: «"إِنَّمَا هُوَ عِيدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللَّهُ صِيَامَهُ وَ شَكَرَ قِيَامَهُ؛ وَ كُلُّ يَوْمٍ لَا يُعْصَى اللَّهُ فِيهِ فَهُوَ عِيدٌ"»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۷: «"كَمْ مِنْ صَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيَامِهِ إِلَّا الْجُوعُ وَ الظَّمَأُ،..... حَبَّذَا نَوْمُ الْأَكْيَاسِ وَ إِفْطَارُهُمْ"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص۴۳۲.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴: «"وَ عَنْ ذَلِكَ مَا حَرَسَ اللَّهُ عِبَادَهُ الْمُؤْمِنِينَ بِالصَّلَوَاتِ وَ الزَّكَوَاتِ وَ مُجَاهَدَةِ الصِّيَامِ فِي الْأَيَّامِ الْمَفْرُوضَاتِ تَسْكِيناً لِأَطْرَافِهِمْ وَ تَخْشِيعاً لِأَبْصَارِهِمْ وَ تَذْلِيلًا لِنُفُوسِهِمْ وَ تَخْفِيضاً لِقُلُوبِهِمْ وَ إِذْهَاباً لِلْخُيَلَاءِ عَنْهُمْ،... انْظُرُوا إِلَى مَا فِي هَذِهِ الْأَفْعَالِ مِنْ قَمْعِ نَوَاجِمِ الْفَخْرِ وَ قَدْعِ طَوَالِعِ الْكِبْرِ"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص۴۳۲.
- ↑ «وَ الصِّيَامَ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْقِ»؛نهج البلاغه، حکمت ۲۴۴.
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص۴۳۲.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۴۴: «"وَ الزَّكَاةَ تَسْبِيباً لِلرِّزْقِ"»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۱: «"وَ زَكَاةُ الْبَدَنِ [الصَّوْمُ] الصِّيَامُ"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۴۳۳.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹: «"وَ صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَإِنَّهُ جُنَّةٌ مِنَ الْعِقَابِ"»
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۴۷: «"اللَّهَ اللَّهَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ، فَإِنَّ صِيَامَهُ جُنَّةٌ مِنَ النَّار"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 433.