سیره نظامی حضرت فاطمه
حضور در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و نظامی
از جمله قلمروهای الگوبخشی سیره حضرت فاطمه(س) زندگی اجتماعی و سیاسی آن حضرت است. حیات اجتماعی بانوی اسلام در این بُعد نیز برای شیفتگان مکتبش بسیار درس‌آموز است. او همان‌گونه که در ابعاد مختلف علمی، اخلاقی، عبادی، تربیتی و سایر کمالات انسانی و ارزش‌های دینی پیشگام بود، در مسائل سیاسی و اجتماعی نیز انسانی ممتاز و چهر‌ه‌ای فعال به شمار می‌رفت.
فاطمه(س) گرچه در شرایط عادی، بانویی خانه‌دار بود و دور از مردان بیگانه زندگی می‌کرد و تمایل نداشت حتی مردی نابینا کنار او بنشیند و با او هم‌سخن شود، اما این بدان معنا نیست که دختر پیامبر(ص) از مسئولیت‌های اجتماعی خویش غافل بوده و خود را در برابر جامعه و مسائلی که در آن می‌گذرد مسئول نمی‌دانسته است.
حضرت زهرا(س) هرگز در یک نقطه از ابعاد زندگی توقف نداشت و به یک مرحله و یک بُعد از ابعاد آن هر چند مهم، اکتفا نکرد؛ چراکه نه اسلام را محدود به بعد عبادی و فردی‌اش می‌دانست و نه رسالت و مسئولیت زن را تنها در خانه‌داری و تربیت فرزند. از این رو، به موازات اهتمام به مسائل خانه و خانواده و نیز مسائل عبادی، مسائل اجتماعی و مبارزاتی و سیاسی جامعه نیز برایش مطرح و با ارزش بود. او این رهنمود هشدار دهنده را از پدر بزرگوارش شنیده بود که: "هر کس صبح کند در حالی که اهتمامی به امور مسلمانان نداشته باشد، مسلمان نیست"[۱].
بدین روی، فاطمه(س) در زندگی اجتماعی خویش اهتمامی وافر به حل و فصل امور مسلمانان و رفع دردمندی‌ها و نیازمندی‌ها از زندگی آنان داشت[۲].
نظامی
در طول نه سال زندگی مشترک فاطمه و علی(ع) بیش از شصت برخورد نظامی بین پیامبر(ص) و مخالفان رخ داد که علی(ع) در بسیاری از آنها حضور داشت. حضرت زهرا(س) در این مدت، ضمن ایفای مسئولیت سنگین خانه‌داری و فرزندداری، در مواقع لازم با حضور در میدان‌های نبرد به یاری رزمندگان اسلام می‌شتافت و کارهای خدماتی و امدادی انجام می‌داد. به عنوان نمونه:
- در میدان جنگ احد حضور یافت و به مداوای زخم‌های پدر پرداخت که به شدت مجروح شده بود. علی(ع) با سپر آب می‌آورد و فاطمه(س) زخم‌های رسول الله را می‌شست. خون بند نمی‌آمد. فاطمه(س) قطعه حصیری را آتش زد و خاکستر آن را بر زخم نهاد و آن را بست[۳]. سپس شمشیر‌های پیامبر(ص) و علی(ع) را شست[۴]. در این نبرد، فاطمه(س) همراه صفیه خواهر حمزه سیدالشهداء، کنار پیکر مثله شده این فرمانده دلاور نشست و گریست. پیامبر(ص) هم با گریه آنان گریست. آن‌گاه رسول خدا(ص) به آنان مژده داد که حمزه در آسمان‌های هفت‌گانه، شیر خدا و شیر رسول خدا خوانده می‌شود[۵].
- نام‌گذاری یکی از مساجد هفت‌گانه منطقه خندق به نام مسجد حضرت فاطمه(س) نشان و یادگاری از حضور آن حضرت در جنگ سرنوشت‌ساز خندق است. در یکی از روزهای این جنگ فاطمه(س) قطعه نانی برای پیامبر(ص) آورد و گفت: «برای کودکان نان پختم، این را هم برای شما آوردم». رسول خدا(ص) فرمود: «دخترم! این اولین غذایی است که پس از سه روز از دهان پدرت فرو می‌رود»[۶].
- چون جعفر بن ابی‌طالب در نبرد موته به شهادت رسید، رسول خدا(ص) برای دلداری همسر و فرزندانش به خانه او رفت. حضرت فاطمه(س) با شنیدن صدای گریه از خانه جعفر بدان جا رفت و با بقیه زنان هم ناله شد و می‌گفت[۷]: «وای پسر عموی من، وای» رسول خدا(ص) به فاطمه(س) فرمود: «خانواده جعفر به عزاداری مشغولند، غذایی برای آنان تهیه کن». فاطمه(س) سه روز غذای خانواده شهید را تهیه کرد که این عمل، سنت بنی‌هاشم شد.
- فاطمه(س) در فتح مکه نیز حضور داشت و به پدر و همسرش کمک می‌کرد[۸]. در جریان بیعت زنان مشرک با پیامبر(ص) نیز حضور داشت[۹].
بدین ترتیب زندگی فاطمه(س) همان‌گونه که در ابعاد فردی، عبادی، اخلاقی و تربیتی حجت است، در ابعاد اجتماعی، سیاسی و نظامی نیز حجت و درس‌آموز است. او به همگان آموخت که درباره مسائل مختلف فردی و اجتماعی چگونه موضع بگیرند و نیز آموخت که در مواردی که ضرورت ایجاب کند، با حفظ معیارها و ضوابط مذهبی می‌توان به میدان اجتماعی پا نهاد و حتی وارد عرصه کارزار شد و به یاری رزمندگان شتافت. همچنین نشان داد که زن مسلمان باید در عرصه سیاسی، آن‌گاه که تشخیص دهد، حق به انزوا و فراموشی سپرده شده و مردم، راه انحراف در پیش گرفته‌اند، به دفاع از حق بپردازد و با پرچمداران باطل به ستیز برخیزد و در این راه تا سرحد شهادت پیش رود[۱۰].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ « مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ»؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۵۵۹.
- ↑ رفیعی، علی، درآمدی بر سیره فاطمی، ص۱۴۷.
- ↑ مغازی، ج۱، ص۲۴۹ - ۲۵۰.
- ↑ سیره ابن هشام، ج۳، ص۱۰۶.
- ↑ مغازی، ج۱، ص۲۹۰.
- ↑ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۱، ص۲۹؛ طبقات ابن سعد، ج۱، ص۴۰۰؛ بحار الانوار، ج۲۰، ص۲۴۵.
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۶۵ – ۶۶؛ طبقات ابن سعد، ج۸، ص۲۸۲.
- ↑ مغازی، ج۲، ص۸۳۰.
- ↑ مغازی، ج۲، ص۸۵۰.
- ↑ رفیعی، علی، درآمدی بر سیره فاطمی، ص ۱۵۳.