فرق شیعه در کلام اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث فرق شیعه است. فرق شیعه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فرق شیعه در حدیث - فرق شیعه در نهج البلاغه - فرق شیعه در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• عنوانی است برای همه گروه‌هایی که به امامت و خلافت بلافصل حضرت علی S معتقدند. برای نخستین بار، پیامبر اسلام a بود که به آنان که خود را پیرو علی بن ابی طالب S می‌دانستند عنوان "شیعه" داد. از جمله این افراد، سلمان، مقداد، ابوذر، عمار و ابوایوب بودند. پیامبر اسلام a بارها علی را جانشین بلافصل خود خواند و کسی بدین موضوع به صورت علنی اعتراض نکرد. مذهب تشیع تا زمان پس از وفات پیامبر a، به عنوان فرقه‌ای مستقل مطرح نبود. چون پیامبر اسلام a به دیار باقی رفت، بر سر جانشینی او میان مسلمانان‌ اختلاف درگرفت. در این میان، شیعیان، این منصب را حق حضرت علی S دانستند و از این زمان بود که تشیع به عنوان مذهبی رسمی نمودار گشت.

انشعاب در تشیع

• تا هنگام شهادت امام حسین S شیعیان یکپارچگی خویش را حفظ کردند و انشعابی در این مذهب رخ ننمود. از آن پس بر اثر حوادث گوناگون، هر بار اقلیتی از شیعیان، از اصول نخستین تشیع روی برتافتند و راه خویش را از اکثریت جدا کردند. در میان فرقه‌های مختلف شیعه، آن که بیش‌ترین پیروان را دارد و اصول نخستین تشیع را حفظ کرده است، "امامیه" است. امامیه امروزه پیروان بسیاری در سراسر دنیا دارد. از نظر شمار پیروان، پس از امامیه، به ترتیب، اسماعیلیه و زیدیه جای دارند؛ اما بیش‌ترینه فِرَق شیعه از میان رفته‌اند و جز نام و یادی در تاریخ، اثری از آنها بر جای نمانده است. شمار فِرَق شیعه را تا صد فرقه دانسته‌اند؛ اما مشهورترین آنها عبارت‌اند از: امامیه، کیسانیه، زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه و غلات. برخی فرقه‌های شیعه به سختی انحراف یافته و از دین درآمده‌اند؛ چنان که علمای شیعه از آنان با عنوان "فرقه‌های ضاله" یاد می‌کنند. از این فرقه‌هایند: شیخیه، بهائیه و احمدیه.
• پدید آمدن فرقه‌های مختلف در تشیع به عللی متعدد باز می‌گردد؛ از جمله تحولات اجتماعی، درک ناصحیح مفاهیم دینی و منافع و اغراض شخصی. اختلاف اصلی شیعیان بر سر شمار امامان و چگونگی تعیین امام است؛ اما همین اختلاف به تدریج در سه محور توسعه یافته است:

1. امامت و جانشینی رسول خدا a و چگونگی تعیین، نصب و ویژگی‌های شخصی امام؛
2. مسائل فکری و اصول عقیدتی؛
3. مسائل فرعی فقهی.

منابع

• فرهنگ شیعه