قمه زنی
مقدمه
مراسمی است که در بعضی شهرستان‌ها و بلاد شیعی و توسّط برخی از عزاداران امام حسین (ع) اجرا می‌شود و در تأسّی به مجروح و شهید شدن سید الشهدا (ع) و شهیدان کربلا و بعنوان اظهار آمادگی برای خون دادن و سر باختن در راه امام حسین (ع) انجام می‌دهند. صبح زود عاشورا، با پوشیدن لباس سفید و بلندی همچون کفن، به‌صورت دسته جمعی قمه بر سر می‌زنند و خون از سر بر صورت و لباس سفید جاری می‌شود. بعضی هم برای قمه‌زنی نذر می‌کنند، برخی هم چنین نذری را دربارۀ کودکان خردسال انجام می‌دهند و بر سر آنان تیغ می‌زنند، در حدّی که از محلّ آن خون جاری گردد.
قمه‌زنی نیز، مثل زنجیر زنی و شبیه‌خوانی و... از دیرباز مورد اختلاف نظر علما و پیروان و مقلّدین آنان بوده و به استفتا و افتاء مبنی بر جواز یا عدم جواز آن می‌پرداخته‌اند.
این مراسم، از نظر شرعی پایه و مبنای دینی ندارد و صرفا روی علاقۀ شیعیان به ابا عبدالله الحسین (ع) انجام می‌گیرد. فقها نیز آن را در صورتی که ضرری نداشته باشد، مجاز می‌دانند. برخی از فقها نیز به خاطر تأثیر نامطلوب آن بر افکار دیگران و موجب وهن مذهب بودن، آن را ممنوع دانسته‌اند. البته شرایط زمانی در این مسأله بی‌تأثیر نیست. امام خمینی در پاسخ به استفتایی که در سال‌های اوّل پیروزی انقلاب اسلامی در این زمینه از ایشان شده بود، فرمودند: "در وضع موجود، قمه نزنند...". آیت الله خامنه‌ای نیز در دیدار با روحانیون، در آستانۀ ایام عاشورا (سال ۱۳۷۳ شمسی) در ضمن بیانات مبسوطی در خرافه‌زدایی از عزاداری سید الشهدا (ع) فرمودند: "قمه زدن هم از آن کار‌های خلاف است... این یک کار غلطی است که عدّه‌ای قمه‌ها را بگیرند و بر سر خود بزنند و خون بریزند... کجای این کار، حرکت عزاداری است؟ این جعلی است. اینها چیزهایی است که از دین نیست...". آن را بدعت، خلاف و خرافه دانستند. و در پاسخ به نامۀ امام جمعۀ اردبیل، نوشتند: امروز این ضرر بسیار بزرگ و شکننده است و لذا قمه زدن علنی و همراه با تظاهر، حرام و ممنوع[۱]. علمای دیگر نیز در تأیید موضع و سخن رهبر انقلاب، آن را موجب وهن مذهب و نامشروع دانستند[۲].
البته این احساس مذهبی و عواطف دینی که سبب می‌شود به عشق حسین (ع) چنین کارهایی کنند، باید در مسیر صحیح هدایت شود و مورد بهره‌برداری قرار گیرد تا شور و انگیزۀ جهاد و شهادت بیافریند. بعلاوه، آنان که به خاطر حسین (ع) حاضرند خون بدهند، چه بهتر که خون خویش را به درمانگاه‌ها و مراکز انتقال خون اهدا کنند یا با تأسیس بانک خون، از فداکاران و ایثارگران داوطلب، در روز عاشورا خون گرفته شود و نگهداری گردد، تا از این طریق، جان انسان‌های بسیاری که نیازمند خونند، نجات یابد. گرچه این کار، شاید مثل قمه زنی، تأمین کنندۀ احساس عاطفی فرد نباشد، ولی قطعا رضایت خداوند و پسند سید الشهدا (ع) را بیشتر در پی دارد. کاش روزی صدقه دادن خون نیز، مثل صدقه و کمک مالی و لباس و غذا و... مرسوم گردد و با قصد قربت انجام گیرد[۳].
منابع
پانویس
- ↑ در تاریخ ۷ محرم ۱۴۱۵، ۲۲ خرداد ۱۳۷۳.
- ↑ مجموعۀ سخنان ایشان و استفتاها و جواب‌ها در جزوه‌ای به نام «پیرامون عزاداری عاشورا» در ۷۱ صفحه در محرم ۱۴۱۵ از سوی دفتر تبلیغات اسلامی چاپ شد.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۳۸۷.