همسایه در معارف و سیره سجادی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث همسایه است. همسایه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: همسایه در لغت - همسایه در حدیث - همسایه در نهج البلاغه - همسایه در فقه اسلامی - همسایه در اخلاق اسلامی - همسایه در معارف و سیره نبوی - همسایه در معارف دعا و زیارات - همسایه در معارف و سیره سجادی - همسایه در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
یکی از اقشاری که امام سجاد (ع) برای آنان دعا می‌کند، همسایگان‌اند. خدای متعال نیز در سوره نساء آیه ۳۶[۱] در مورد همسایگان توصیه به احسان نموده است.
حضرت در فرازی از دعای خویش در حق همسایه این‌چنین عرضه می‌دارد: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ... جِيرَانَنَا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنْهُ فِي حِرْزٍ حَارِزٍ، وَ حِصْنٍ حَافِظٍ، وَ كَهْفٍ مَانِعٍ، وَ أَلْبِسْهُمْ مِنْهُ جُنَناً وَاقِيَةً، وَ أَعْطِهِمْ عَلَيْهِ أَسْلِحَةً مَاضِيَةً» «بار خدایا... همسایگان ما، مردان مؤمن و زنان مؤمنه، را از گزند شیطان در ملاذی منیع و ملجأی رفیع و پناهگاهی استوار جای ده و برای پیکار با او (شیطان) سپرهایی نگهدارنده و شمشیرهایی برنده عطا فرما»[۲].
حضرت علی بن الحسین (ع) همسایگان را به دو دسته خوب و بد تقسیم کرده، ولی برای هر دو دعا می‌کند. آن حضرت مناجات بیست وششم خود را به دعا برای همسایگان اختصاص داده و عرضه می‌دارد: «خدایا درود بفرست بر محمد و خاندانش و مرا یاری فرما که حق آن گروه از همسایگان و دوستان خود را که حق ما را می‌شناسند و با دشمنان ما دشمنی می‌ورزند به وجهی نیکوتر بگزارم. بار خدایا، همسایگان و دوستان مرا یاری ده که سنت تو بر پای دارند و رهنمودهای نیکوی تو را فرا گیرند. در یاری ناتوانانشان و رفع نیاز از نیازمندانشان و عیادت بیمارانشان و راهنمایی ره‌جویانشان و اندرز به مشورت‌کنندگانشان و دیدار مسافرانشان به هنگامی که باز می‌گردند و نهان‌داشتن اسرارشان و پوشیدن عیب‌هایشان و یاری ستمدیدگانشان و دستگیری از ایشان به اطعام و سود رسانیدن به ایشان به عطایا و بخشش‌ها و برآوردن نیازهایشان زان پیش که لب به سؤال بگشایند.
بار خدایا، مرا برگمار که همسایگان و دوستان بدکردار خود را به نیکی پاداش دهم و از ستمکارشان در گذرم و از بدگمانی در حق ایشان بپرهیزم و با همگان مشفق و مهربان باشم و پاس پاکدامنی را دیده از نگریستن بر بندم و با آنان از روی تواضع به نرمی سر کنم و بر دردمندانشان به رحمت نظر کنم و در غیبت ایشان مودت خویش نشان دهم و از روی خیر خواهی خواستار دوام نعمتشان باشم و هرچه برای خویشاوندان خود می‌خواهم برای ایشان بخواهم و هرچه برای خاصان خود منظور می‌دارم برای ایشان منظور دارم.
بار خدایا، بر محمد و خاندانش درود بفرست و آنچه من برای ایشان خواسته‌ام، مرا نیز از سوی ایشان، همانند آن، روزی ده. به فراوانی از ایشان بهره‌مند گردان. و بر بصیرتشان بیفزای که حق مرا رعایت کنند و فضل مرا بشناسند، تا ایشان به من نیکبخت شوند و من به ایشان. «آمِينَ رَبَّ الْعَالَمِينَ»[۳]».
سیدالساجدین در دعای ورود به ماه رمضان توفیق بخشش همسایگان را این‌چنین از پروردگار تقاضا دارد: «ای خداوند، در این ماه ما را موفق دار که... همسایگانمان را به بخشش و عطای خویش بنوازیم»[۴].[۵].[۶]
منابع
پانویس
- ↑ ﴿وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا﴾ «خداوند را بپرستید و چیزی را شریک او نکنید و به پدر و مادر و به خویشاوند و یتیمان و تهیدستان و همسایه خویشاوند و همسایه دور و همراه همنشین و در راه مانده و بردگانتان نکویی ورزید؛ بی‌گمان خداوند کسی را که خودپسندی خویشتن‌ستای باشد دوست نمی‌دارد» سوره نساء، آیه ۳۶.
- ↑ نیایش هفدهم.
- ↑ نیایش بیست‌وپنجم.
- ↑ نیایش چهل‌وچهارم.
- ↑ الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین (ع)، (۱۴۱۸)، قم، الهادی، چاپ اول؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، انتشارات سروش، ۱۴۱۷، چاپ دوم.
- ↑ بهشتی، سید مهدی، مقاله «همسایه»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۵۳۴.