سیحان بن صوحان عبدی

مقدمه

سیحان فرزند صوحان، برادر زید و صعصعه بن صوحان است که در شرح حال زید بن صوحان در همین اثر سلسه نسب او را به طور اختصار آورده‌ایم؛ وی هم چون دو برادرش زید و صعصه از اصحاب با وفای امیرمؤمنان علی(ع) بود^[۱]. و امیرالمؤمنین علی(ع) را در جنگ جمل همراهی کردند و در رکاب آن حضرت شجاعانه جنگیدند و با برادرش زید در همین جنگ به شهادت رسید و در همان محل در یک قبر دفن گردید^[۲].^[۳]

نقش سیحان در جنگ جمل

سیحان از جمله افرادی است که وقتی ابوموسی حاکم کوفه از طرف حضرت علی(ع) از ترغیب مردم در یاری امیرالمؤمنین(ع) در جنگ جمل مخالفت کرد سیحان در میان انبوه اجتماع مردم خطبه خواند و آنان را برای یاری امیرمؤمنان(ع) در جنگ با ناکثین ترغیب نمود و چنین گفت: "ای مردم کوفه، برای اداره مملکت و امور مسلمانان اچار از وجود قائد و رهبری است، البته رهبری که بتواند ظلم ستم‌کاران را دفع و حق مظلمونان را بستاند و امت را متحد و منسجم نماید. اینک والی و امام شما امیرالمؤمنین(ع) می‌خواهد به او ملحق شوید تا با کمک شما تکلیف خود را با این دو (طلحه و زبیر) که پرچم مخالفت برافراشته‌اند، روشن سازد، حضرت علی(ع) برترین فرد امت و فقیه ترین افراد در دین خداست، پس هر کس دعوت او را اجابت نماید و به سمت بصره حرکت کند، مانیز او را همراهی خواهیم کرد.
پس از سخنان حق و روشنگرانه سیحان، صحابی بزرگ عمار یاسر برخاست و سخنانی ایراد کرد، بعد از عمار یاسر، سبط اکبر یعنی امام حسن مجتبی(ع) که به دستور پدر به کوفه آمده بود نیز مطالبی در خصوص لزوم حرکت مردم برای یاری امیرمؤمنان(ع) ایراد نمود، و عده ای از سران و بزرگان کوفه مثل حجر بن عدی، هند بن عمرو و دیگران به ترتیب برخاستند و حمایت خود را از حرکت به سوی بصره در رکاب امیرمؤمنان علی(ع) اعلام کردند. سرانجام مردم کوفه شدند و پس از عزل ابوموسی اشعری که مانع حرکت آنان بود یک لشکر دوازده هزار نفری با تجهیزات کامل آماده و عازم بصره گردیدند. این نیروها در ذی قار به امام(ع) پیوستند^[۴].^[۵]

شهادت سیحان در نبرد جمل

همان‌گونه که اشاره شد، سیحان در جنگ جمل حضور یافت و در همین نبرد سال ۳۶ هجری به شهادت رسید. او و دو برادرش زید و صعصعه نیز در این واقعه در رکاب امیرالمؤمنین(ع) بودند که زید نیز به درجه شهادت نائل آمد. صعصعه هم به شدت مجروح شد و سپاهیان، او را به خارج از محدوده جنگ انتقال دادند.
طبق نقل ابن اثیر و طبری، وقتی امیرالمؤمنین(ع) دید نیروهای دشمن با اجتماع در اطراف شتر عایشه سخت مقاومت می‌کنند و سبب طولانی شدن جنگ و کشته شدن افراد زیادی از هر دو گروه شده، به گروهی از یاران برگزیده و داوطلب خود دستور داد شتر عایشه را به قتل برسانند تا هسته مرکزی سپاه دشمن، که عامل اصلی پایداری و مقاومت ناکثین و عهد شکنان بود، متلاشی گردد. در این جمع، سیحان و برادرش زید هنگام حمله به آن شتر کشته شدند. قاتل سیحان، ابن یثربی بود، وی قبل از سبحان دو نفر دیگر از اصحاب حضرت امیر(ع) به نام هند بن عمرو جملی و علباء بن هیثم را به شهادت رسانده بود که با شهادت سیحان (یا زید)^[۶] فرزند صوحان، سه نفر به دست او شهید شدند.
اما دیری نپایید که صحابی گران‌قدر رسول خدا(ص) عمار یاسر که قریب نود سال از عمرش می‌گذشت برای مبارزه با ابن یثربی وارد میدان شد و با ضربه‌ای او را نقش بر زمین کرد، سپس جسد نیمه جانش را خدمت امیرمؤمنان(ع) آورد و حضرت فوراً حکم قصاص و قتل او را داد^[۷].
طبق نقل ابن سعد، جنازه مطهر سیحان بن صوحان با برادر بزرگوارش زید در همان محل در یک قبر دفن گردید^[۸].^[۹]

تجلیل امام از سبحان و برادرش زید

پس از پایان جنگ جمل که با پیروزی قطعی سپاهیان امیرالمؤمنین(ع) خاتمه یافت حضرت در نامه‌ای بشارت‌آمیز برای والی کوفه خبر این پیروزی را به اطلاع او رسانید و در آن نامه به شهادت تنی چند از سرشناسان سپاه خود از جمله سیحان و زید (دو فرزندان صوحان) اشاره کرد؛ نامه چنین است: "از بنده خدا علی امیرالمؤمنین، اما بعد، ما در نیمه جمادی الثانی در "ریبه" حوالی بصره با دشمن رو به رو شدیم و خداوند سنت مسلمانان را به آنان عطا فرمود، ولی عده زیادی از نیروهای ما و نیروهای دشمن کشته شدند که ثمامة بن مثنی، هند بن عمرو، علباء بن هیثم، سبحان و زید دو فرزندان صوحان، و محدوج جزو شهدای سپاه ما هستند".^[۱۰]؛
از این نامه، عنایت حضرت امیر(ع) به سیحان و زید و دیگر یارانی که نام آنان را آورده به خوبی معلوم می‌شود.^[۱۱]

جستارهای وابسته

صعصعة بن صوحان عبدی (برادر)
زید بن صوحان عبدی (برادر)

منابع

ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی

پانویس

↑ رجال طوسی، ص۴۳، ش۶.
↑ ر.ک: کامل ابن اثیر، ج۲، ص۳۴۰ و تاریخ طبری، ج۴، ص۵۱۷.
↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۷۰۳.
↑ ر.ک: کامل ابن اثیر، ج۲، ص۳۲۶ - ۳۲۹ و تاریخ طبری، ج۴، ص۴۸۱ - ۴۸۷.
↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۷۰۳-۷۰۴.
↑ مؤرخان در قاتل زید و سیحان اختلاف دارند، برخی عمرو بن یثربی را قاتل زید و برخی قاتل سبحان ذکر کرده‌اند؛ ولی این که این دو برادر بزرگوار در جمل در رکاب حضرت علی(ع) به شهادت رسیده‌اند، اختلافی نیست. اختلاف در اسم قاتل آنان است.
↑ کامل ابن اثیر، ج۲، ص۳۴۰ و تاریخ طبری، ج۴، ص۵۱۷.
↑ طبقات الکبری، ج۶، ص۱۲۵.
↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۷۰۵-۷۰۶.
↑ «من عبدالله علی أمیرالمؤمنین، أما بعد، فإنا التقینا فی النصفی من جمادی الآخرة بالخریبة فناءین أفنیة البصرة ممن. فأعطاهم أصیب الله بیتا عزوجل ثمامة ستة المسلمین وقیل متا ومنهم قتلی کثیرة، وأصیب بن المثنی، وهند بن عمرو، وعلباء بن الهیثم، وسیحان و زید ابنا صوحان و محدوج»؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۵۴۲.
↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۷۰۶.

[1] رجال طوسی، ص۴۳، ش۶.

[2] ر.ک: کامل ابن اثیر، ج۲، ص۳۴۰ و تاریخ طبری، ج۴، ص۵۱۷.

[3] ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۷۰۳.

[4] ر.ک: کامل ابن اثیر، ج۲، ص۳۲۶ - ۳۲۹ و تاریخ طبری، ج۴، ص۴۸۱ - ۴۸۷.

[5] ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۷۰۳-۷۰۴.

[6] مؤرخان در قاتل زید و سیحان اختلاف دارند، برخی عمرو بن یثربی را قاتل زید و برخی قاتل سبحان ذکر کرده‌اند؛ ولی این که این دو برادر بزرگوار در جمل در رکاب حضرت علی(ع) به شهادت رسیده‌اند، اختلافی نیست. اختلاف در اسم قاتل آنان است.

[7] کامل ابن اثیر، ج۲، ص۳۴۰ و تاریخ طبری، ج۴، ص۵۱۷.

[8] طبقات الکبری، ج۶، ص۱۲۵.

[9] ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۷۰۵-۷۰۶.

[10] «من عبدالله علی أمیرالمؤمنین، أما بعد، فإنا التقینا فی النصفی من جمادی الآخرة بالخریبة فناءین أفنیة البصرة ممن. فأعطاهم أصیب الله بیتا عزوجل ثمامة ستة المسلمین وقیل متا ومنهم قتلی کثیرة، وأصیب بن المثنی، وهند بن عمرو، وعلباء بن الهیثم، وسیحان و زید ابنا صوحان و محدوج»؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۵۴۲.

[11] ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۷۰۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]