آیا نشانه‌های ظهور متعلق بدا واقع می‌شود؟ (پرسش)
| آیا نشانه‌های ظهور متعلق بدا واقع می‌شود؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت |
آیا نشانه‌های ظهور متعلق بدا واقع می‌شود؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد بنی‌هاشمی، در کتاب «انتظار فرج» در این‌باره گفته است:
«طبق قاعده کلی که خود ائمه (ع) تعلیم فرموده‌اند، در همه اخبار غیبی ایشان – غیر آن چه خود استثنا کرده‌اند – احتمال بداء وجود دارد. اعتقاد به این مطلب تأثیر عمیقی در نحوه برخورد با مقدمات و نشانه‌هایی که برای ظهور امام عصر (ع) در احادیث آمده، می‌گذارد. نمونه‌ای از این احادیث را که در آن اشاره به بعضی از خصوصیات روز ظهور امام زمان (ع) دارد، از امام صادق (ع) نقل می‌کنیم: «"لَا یَخْرُجُ الْقَائِمُ (علیه‌السّلام) اِلَّا فِی وَتْرٍ مِنَ السِّنِینَ سَنَةَ اِحْدَی اَوْ ثَلَاثٍ اَوْ خَمْسٍ اَوْ سَبْعٍ اَوْ تِسْعٍ"»[۱].
اگر وقتی که در این حدیث شریف برای ظهور امام زمان (ع) معین شده قابل بداء نباشد، در سال‌های زوج انتظار ظهور ایشان بی‌معنا خواهد شد. ولی همان قاعده کلی – بداء پذیر بودن آن چه خبر داده‌اند – در این جا هم صادق است. لذا اگر امام (ع) در سالی از سال‌های فرد ظهور کنند، فرمایش امام صادق (ع) صحیح است و اگر در غیر آن هم قیام کنند، باز هم باید ایشان را تصدیق کرد، چون از خدا و رسول این خبر را نقل کرده‌اند و دروغ نگفته‌اند، اما خداوند در آن بداء فرموده است.
حدیث دیگر هم از امام صادق (ع) می‌باشد: در شب بیست و سوم (ماه مبارک رمضان) به نام حضرت قائم (ع) آواز بلند سر داده می‌شود و در روز عاشورا – همان روزی که حضرت حسین بن علی (ع) در آن کشته شدند – قیام می کند. گویی من ایشان (قائم (ع)) را در روز شنبه دهم محرم میان رکن (حجر الاسود) و مقام (حضرت ابراهیم) می‌بینم که جبرئیل از طرف راست ایشان ندا می‌دهد: "بیعت از آن خداوند است" پس شیعیان ایشان از همه جای زمین به سوی ایشان می‌آیند، زمین برای آنها (زیر پایشان) در نوردیده می‌شود تا این که با ایشان بیعت می‌کنند. سپس خداوند به وسیله آن حضرت زمین را از عدل پر می‌کند. سپس خداوند به وسیله آن حضرت زمین را از عدل پر می‌کند همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد[۲].
ندای آسمانی در شب بیست و سوم ماه رمضان یکی از علائمی است که برای ظهور امام زمان (ع) ذکر شده و گاهی تعبیر "صیحه" برای آن به کار رفته است[۳]. نشانه دیگری که در حدیث آمده این است که روز ظور امام (ع) روز شنبه‌ای است که مصادف با دهم ماه محرم (عاشورا) می‌باشد. این وقت طبق قاعده‌ای که خود ائمه (ع) فرموده‌اند، قابل بداء می‌باشد و ما در هر حال باید راستگویی امام صادق (ع) را تصدیق کنیم، چه روز ظهور امام زمان (ع) شنبه دهم محرم باشد و چه نباشد.
به خاطر اهمیت موضوع به حدیث دیگری که قاعده کلی را بیان فرموده است، توجه می‌کنیم. وقتی فضیل بن یسار از امام باقر (ع) پرسید که آیا برای ظهور وقتی معین شده است، پاسخ فرمودند: تعیین کنندگان وقت دروغ گفته‌اند. تعیین کنندگان وقت دروغ گفته‌اند. تعیین کنندگان وقت دروغ گفته‌اند. همانا حضرت موسی (ع) هنگامی که برای مقیات پروردگارش رفت، با مردم قرار سی روزه گذاشت. اما وقتی خداوند ده روز به آن اضافه کرد، قوم او گفتند: موسی با ما خلف وعده کرد، پس کردند آن چه کردند[۴].
بنابراین هنگامی که به شما خبر می‌دهیم، اگر مطابق آن چه خبر دادیم واقع شد، پس بگویید: خداوند راست گفته است. و اگر خبری به شما دادیم پس غیر آن چه خبر دادیم واقع شد، بگویید: خداوند راست گفته است، تا دو برابر پاداش بگیرید. براساس تشبیهی که امام باقر (ع) فرموده‌اند، چه بسا آن چه در عمل، واقع می‌شود، به ظاهر خلف وعده کسی باشد که آن خبر را داده است، اما چون احتمال بداء در مورد آن وجود دارد، حق نداریم خبر مورد اعتماد را تکذیب کنیم، بلکه باید آن را از جانب خداوند بدانیم و معتقد شویم که خداوند خود بنابر حکمت‌هایی حجتش را مأمور بیان آن خبر فرموده است و سپس قبل از تحقق مفاد آن، در مورد آن بداء فرموده نتیجه این که خصوصیات وقت ظهور امام عصر (ع) همگی قابل بداء هستند و قطعیت ندارند همین طور است نشانه‌ها و علائمی که به عنوان مقدمات ظهور نقل شده‌اند، مانند ندای آسمانی در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان. گاهی هم علائم نقل شده در ظاهر با هم تعارض دارند. مثلاً در مورد روز ظهور امام زمان (ع) در زیارت روز جمعه به نقل مرحوم سید بن طاووس چنین آمده است: «" يَا مَوْلايَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ، صَلَوَاتُ اللّهِ عَلَيْكَ وَ عَلَى آلِ بَيْتِكَ، هَذَا يَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ هُوَ يَوْمُكَ الْمُتَوَقَّعُ فِيهِ ظُهُورُكَ"»[۵]. در صورتی که این عبارت، حدیث معصوم (ع) باشد، بالاخره روز ظهور چه روزی است، جمعه یا شنبه؟ ممکن است در یکی از این دو خبر بداء شود و دیگری واقع گردد و یا هر کدام از این دو مربوط به یکی از مراحل ظهور و خروج امام عصر (ع) باشد به هر حال تکلیف ما این است که اگر خبری موثق و مورد اعتماد است، آن را تصدیق کنیم و تا وقتی چیزی از بداء پذیر بودن استثنا نشده، آن را قابل بداء بدانیم»[۶].
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ «حضرت قائم (ع) جز در سال‌های فرد ظهور نمی‌کنند، سال یک یا سه یا پنج یا هفت یا نه» ارشاد مفید، ج ۲، ص ۳۷۸.
- ↑ "ینادی بِاسْمِ الْقَائِمِ فی لیلة ثَلَاثٍ وَ عشرین وَ یقوم فی یوم عَاشُورَاءَ وَ هُوَ الیو الذی قَتَلَ فیه الحسین بْنِ علی ، لکانی بِهِ فی یوم السَّبْتِ الْعَاشِرَ مِنَ الْمُحَرَّمِ قَائِماً بین الرکن وَ الْمَقَامِ ، جبرئیل عَنْ یده الیمنی ینادی " البیعة لِلَّهِ " فتصیر الیه شیعته مِنْ أَطْرَافِ الارض تطوی لَهُمْ طیا حتی یبایعوه فیملا اللَّهُ بِهِ الارض عَدْلًا کما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً"، ارشاد مفید، ج ۲، ص ۳۷۹.
- ↑ از امام صادق (ع) نقل شده است: «"الصَّيْحَةُ اَلَّتِي فِي شَهْرِ رَمَضَانَ تَكُونُ لَيْلَةَ اَلْجُمُعَةِ لِثَلاَثٍ وَ عِشْرِينَ مَضَيْنَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ"». کمال الدین باب ۵۷، ح ۶.
- ↑ «"کَذَبَ الْوَقَّاتُونَ کَذَبَ الْوَقَّاتُونَ کَذَبَ الْوَقَّاتُونَ اِنَّ مُوسَی (علیه‌السّلام) لَمَّا خَرَجَ وَافِداً اِلَی رَبِّهِ وَاعَدَهُمْ ثَلَاثِینَ یَوْماً فَلَمَّا زَادَهُ اللَّهُ عَلَی الثَّلَاثِینَ عَشْراً قَالَ قَوْمُهُ قَدْ اَخْلَفَنَا مُوسَی فَصَنَعُوا مَا صَنَعُوا فَاِذَا حَدَّثْنَاکُمُ الْحَدِیثَ فَجَاءَ عَلَی مَا حَدَّثْنَاکُمْ بِهِ فَقُولُوا صَدَقَ اللَّهُ وَاِذَا حَدَّثْنَاکُمُ الْحَدِیثَ فَجَاءَ عَلَی خِلَافِ مَا حَدَّثْنَاکُمْ بِهِ فَقُولُوا صَدَقَ اللَّهُ تُؤْجَرُوا مَرَّتَیْنِ"»، اصول کافی، کتاب الحجة، باب کراهیة التوقیت، ح ۵.
- ↑ «ای مولای من ای صاحب الزمان... امروز روز جمعه است و آن روز شماست که انتظار ظهور شما در آن می‌رود» جمال الاسبوع، ص ۴۲، مرحوم سید زیارت روز جمعه را به امام معصوم (ع) نسبت نداده است.
- ↑ بنی‌هاشمی، سید محمد، انتظار فرج، ص ۱۷۵-۱۷۹.