نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط HeydariBot(بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۲۵ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.
از آدابزیارت، وداع در آخرین روز یا آخرین لحظات است. برای زائری که ایامی در جوار یک مرقدمقدس به سر برده و بارها به زیارت مشرف شده است، دل کندن از شهرمحبوب دشوار است. بگذار تا بگرییم چون ابر در بهاران کز سنگ ناله خیزد، وقت وداعیاران حسّ و حال زائر هنگام وداع، باید به گونه ای باشد که دستاوردهای نفیسی از این زیارت برداشته باشد و حال او بهتر از گذشته شده باشد و با انسی که به حرم و صاحب حرم پیدا کرده، وداع برایش مشکل باشد، ولی به هر حال خداحافظی هنگام برگشت، جزو آدابمسافرت و زیارت است و نشانهاحترام به صاحب خانه و صاحب مرقد. زائر وقتی زیارت خود را انجام داد و از نظر روحی اشباع شد، چه در مکه و مدینه باشد، چه در نجف و کربلا یا هر شهر زیارتی دیگر، خوب است که زود خداحافظی کند و برگردد، تا شوق و علاقه همچنان در دل بماند و زدگی و خستگی ایجاد نشود. این همان گسستن برای پیوستن دوباره است[۱].
امام صادق (ع) نسبت به زیارتخانه خدا فرموده است: «إِذا فَرغْتَ مِنْ نُسُکِکَ فارْجِعْ، فَإِنَّهُ اشْوَقُ لَکَ الی الرُّجُوعِ»[۲]وقتی از اعمال و عبادت‌هایت فارغ شدی، برگرد، تا شوق دوباره آمدن را در تو بیشتر کند. ادب، اقتضا دارد که زائر پس از اتمام ایام زیارت، برای خداحافظی به حرم مشرف شود و ضمن سپاس، آرزوی خود را برای بازگشت دوباره اعلام کند و از خدا بخواهد. هم در سفر حج، مستحب است «طوافوداع» انجام دهد، هم در زیارتحرمپیامبر (ع) و ائمهبقیع (ع)، زیارتوداعمستحب است، هم در حرم‌های دیگر[۳].
آداب خاصّی برای طوافوداعنقل شده است و در سیرهمعصومین (ع) هم نمونه‌هایی از عمل آنان نقل شده است. در وداعحضرت صادق (ع)، حضرت کاظم (ع)، حضرت هادی (ع) نمونه‌هایی از حالت خاشعانه هنگام وداع و سر به سجده گذاشتن و سجده‌های طولانی و نماز و دعای ویژه نقل شده است[۴] از خواسته‌های زائر هنگام وداع، این است که آخرین زیارت نباشد و دوباره برگردد. مثلًا در زیارتوداعقبرحضرت رسول (ص) و ائمه (ع) دیگر آمده است: «اللّهُمَّ لاتَجْعَلْهُ آخِرَ العَهْدِ مِنّی لِزِیارهِ قَبْرِ نَبِیِّکَ»، یا «استَودِعُکَ الله»، یا «لا جَعَلَهُ اللهُ آخِرَ تَسْلِیمِی عَلَیْکَ»، یا «لا جَعَلهُ اللهُ آخِرَ العَهْدِ مِنْ زِیارَهِ قُبُورِکُمْ وإِتیانِ مَشَاهِدِکُم»، یا «رَزَقَنِی العَوْدَ ثُمَّ العَوْدَ ثُمّ العَوْدَ مَا ابْقانِی رَبِّی» و.... که همه حاکی از این درخواست است که آخرین نوبت زیارت نباشد، باز هم قسمت شود، آخرین سلام نباشد، برگشت همراه با سلامتی و بهره و فضل و کامیابی و رضامندی باشد[۵][۶].
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ادب زیارت است. ادب زیارت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ادب زیارت در حدیث - ادب زیارت در فقه اسلامی - ادب زیارت در معارف دعا و زیارات - ادب زیارت در معارف و سیره حسینی - پرسش‌های مرتبط
